Просмотр содержимого документа
«Тирүү организмдердин жашоо чөйрөсү»
Сабактын темасы: «Тирүү организмдердин жашоо чөйрөсү»
Солдатбек кызы Махабат Р. Айдаралиев орто мектеби
Сабактын максаты:
- Окуучуларды тирүү организмдердин жашоо чөйрөсү менен тааныштыруу;
- Ар кандай жашоо чөйрөлөрүнүн мүнөздүү өзгөчөлүктөрүн билүү ;
- Жашоо чөйрөлөрүнүн ортосундагы окшоштуктарды жана айырмачылыктарды аныктоо .
Жашоо чөйрө
Бул эмне?
Жашоо чөйрө – тирүү организмди курчап турган жана ага таасир этүүчү тирүү жаратылыштын бир бөлүгү.
Эң негизги жашоо чөйрө
Аба-жер
Суу
Топурак
Организмдер
Аба-жер чөйрөсү
Тирүү организмдердин айлана-чөйрөгө ыңгайлашуусу:
1. Кургак жерлерде - суу жана майдын топтолушу (кактус, төө);
2. Температура өзгөргөн жерлерде - күзгү жалбырактардын түшүшү, келгин канаттуулардын кетиши, жаныбарлардын жүнүнүн өзгөрүшү;
3. Кыймылга көнүү (чуркоо, секирүү, учуу).
Өзгөчөлүктөрү:
1. Жетиштүү өлчөмдө кычкылтек;
2. Көбүнчө нымдуулук жетишсиз (талаа, чөл);
3. Температуранын олуттуу өзгөрүшү.
Аба-жер чөйрөсүнүн өкүлдөрү
Өсүмдүктөр
Раффлезия
Titan Arum
Hydnora africana
Сагуаро
Аба-жер чөйрөсүнүн өкүлдөрү
Жаныбарлар
Чымчыктар
ПТИЦА-КЕНГУРУ
АДЖИР
ГОАЦИН
Аба-жер чөйрөсүнүн өкүлдөрү
Жаныбарлар
Сүт эмүүчүлөр
ЕХИДНА
УТКОНОС
ЖИРАФ
ГЕПАРД
ЩЕЛЕЗУБ
Аба-жер чөйрөсүнүн өкүлдөрү
Жаныбарлар
Курт-кумурскалар
Жук-черепаха
Олеандровый бражник
Суринамская фонарница
Суу чөйрөсү
Өзгөчөлүгү:
Тирүү организмдердин айлана-чөйрөгө ыңгайлашуусу :
- Абанын температурасынан төмөн температура; кычкылтек жетишсиздиги; Жарыктын жоктугу.
- Абанын температурасынан төмөн температура;
- кычкылтек жетишсиздиги;
- Жарыктын жоктугу.
1. Сууда сүзүү үчүн – канат, сүзгүчтөр, манжалардын ортосундагы кабыкчалар;
2. Сууда сүзүүчү коңуздардын сүзүүчү буттары бар.
Суу чөйрөсүнүн өкүлдөрү
КИТ
Сүт эмүүчүлөр
НАРВАЛ
Калифорнийская морская свинья
Суу чөйрөсүнүн өкүлдөрү
Рыба-карлик
Малоротая макропинна
Балыктар
Лягушка-рыба
Летучая рыба
Суу чөйрөсүнүн өкүлдөрү
МОЛЛЮСКАЛАР
Суу чөйрөсүнүн өкүлдөрү
ИЧЕГИКУРТТАР
Топурак чөйрөсү
Тирүү организмдердин айлана-чөйрөгө ыңгайлашуусу:
1. Көздөрү кичинекей же жок; 2. Мүчөлөрү казууга ыңгайлуу; 3. Денеси компакттуу, сүйрү (мең, мең келемиш), узун (курттар).
Өзгөчөлүгү:
1. Жылмакай температуранын өзгөрүшү;
2. жарыктын жоктугу;
3. Кычкылтектин жетишсиздиги, көбүрөөк көмүр кычкыл газы;
4. Кээде суу өтө көп болот.
Топурак чөйрөсүнүн өкүлдөрү
ЧЕРВИ
НАСЕКОМЫЕ
ГЕОБИОНТЫ
МЛЕКОПИТАЮЩИЕ
КРОТ
СЛЕПЫШ
Топурак чөйрөсүнүн өкүлдөрү
ЩЕЛКУН
ГЕОФИЛЫ
ХРУЩ
КОМАР
КОЛОРАДСКИЙ ЖУК
Топурак чөйрөсү
Суу чөйрөсү
Аба-жер чөйрөсү
КОРУТУНДУ:
1. Тирүү организмдер ар кандай чөйрөдө жашайт: аба-жер, топурак, суу, организм;
2. Бардык чөйрөлөр тыгыздыгы, жарыктандыруусу жана кычкылтектин саны боюнча айырмаланат;
3. Бардык организмдер өздөрү жашаган чөйрөгө ыңгайлашкан.
Үй тапшырма:
суроолорго жооп берүү, викторина даярдоо