Сүйлө, ким экениңди айтып берем

Сенин ким экениңди сүйлөгөнүңдөн билем

«Сүйлө, мен сени ким экениңди айтам» деген сөздү убагында Сократ айткан. Анткени, сөздө адамдын ким экендиги, кандай адам экендиги билинет. Сүйлөмдөрдү түзүүдө, сөздөрдү тандоодо, интонацияда, сабаттуулукта жана башка көптөгөн майда, анча маанилүү эместей көрүнгөн элементтер бар. Элдер бул акылмандыкты «Кийимине карап тосуп алышат, акылына карап узатышат» деп аташат. Анткени, акылды сөз менен гана аныктоого болот: адам сулуу жана жакшына кийинген болушу мүмкүн. Же жупуну кийинип, сулуу көрүнбөшү мүмкүн. Бирок адам сүйлөгөндө эле анын кандай жан экени билинип калат. Жан дүйнөнүн өнүгүү деңгээли сүйлөө аркылуу көрүнөт.

Жан дүйнөнүн өнүгүүсүнүн баскычтары

• эң жогорку баскычындагы адамдын сөздөрү көбүнчө жай жана токтоо, түшүнүктүү жана ачык-айрым болот. Ал "сарамжалдуу" сөздөр менен сүйлөйт. Анын сөздөрүндө көптөгөн метафоралар, салыштыруулар бар жана кызыктуу. Андай адам эч кимди кемсинтпейт жана таарынтпайт. Сүйлөгөн учурларда оройлуктан, кескин сындоолордон алыс болот. Тамашакөй, көбүнчө тамаша менен айтып, өзүнө-өзү күлгөн учурлары болот. Андай адам менен баарлашкандан кийин жакшы музыка уккандан же жакшы тасма көргөндөн кийинки сыяктуу адам бийик сезимге кабылат. Ал сүйлөгөндө жаңы нерселерди үйрөнөсүн, жан дүйнөң жай алат. Сөздөрү аркылуу адамга күч берип жаткандай сезилет. Бул адамдар абдан сезимтал. Эгерде кимдир-бирөө алардын көзүнчө жаман сөз сүйлөсө, анда ал өзүн жаман сезип, атүгүл ооруп калышы да мүмкүн.

• экинчи этабында адамдын сөздөрү жигердүү жана энергиялуу болот. Ал ар кандай темада сүйлөшө алат, бирок көбүнчө акча, саясат, жеке мамилелер, ден соолук тууралуу сүйлөйт. Ал өз оюн айтып, талашып, ал эмес жокко чыгарууга да жөндөмдүү. Мындай адам тамашаны жакшы көрөт, бирок өзгөчө башкаларды тамашалайт. Тамашалаган адамдары ага өзгөчө күлкүлүү көрүнөт. Андай адам сынга да жакын болот, бирок өзүнө карата сынга жол бербейт, дароо ачууланып, сөгүнүп жиберет. Ал өзүнүн жеке иштери тууралуу эл алдында сүйлөгөнгө ыктаган адам. Андай адам менен сүйлөшкөндөн кийин чарчап каласың, бирок башында кызыктуу болушу мүмкүн, бирок ал ал өтө көп сүйлөйт...

• эң төмөнкү баскычы – орой жана ыплас сөздөрдү көп сүйлөйт. Ал бир ойду айткысы келгенде сөз таппай кыйналат, анын сөз байлыгы начар. Бирок өзүнчө эле дайынсыз ыплас сөздөрдү (сөгүнгөн сөздөрдү) айта берет, бирок көп сөздөрдү билет. Юмор, өлүм, зордук-зомбулук, чыккынчылык темалары менен байланышкан окуялардын көбүн билет. Ал дайыма кимдир-бирөөнү талкуулап, ушак-айыңдарды, жалааларды таратат. Анын сүйлөгөн сөздөрү көрө албастык жана ачуулануу, кыйкырык жана арызданууларга толгон. Ал ооз ачары менен бөлмөгө жагымсыз жыт тарагандай абал пайда болот. Таштанды челектин жанында тургандай эле анын жанында болуу да адам чыдагыс болуп эсептелет.

Жогоруда саналгандар адамдын жан дүйнөсүнүн өнүгүүсүнүн этаптары болуп саналат - аларды адамдын сүйлөгөн сөздөрү менен тааныйбыз. Биз бир күндүн ичинде эле бир этаптан экинчи этапка өтө алабыз. Бирок, төмөнкү баскычка канчалык көп түшсөк, кайрадан жогорулоо ошончолук кыйын болот.

Жан дүйнөнүн өнүгүүсүнүн жогорку баскычындагы адамдар сүйлөө аркылуу өздөрүн дарылай алышат. Ал эми төмөнкү деңгээлдеги адамдар өздөрүнүн миазмасы (кескин жагымсыз деңгээли, абалы) менен башкаларды “өлтүрүп”, зыян келтиришет. Жан дүйнөсүнүн өнүгүшүнүн жогорку баскычы бар адамдар узак жашашат жана сейрек оорушат, бул белгилүү чындык. Сүйлөө башкаларды гана эмес, адамдын өзүн да айыктырат. Ошентип, сүйлөөнү өнүктүрүү жана жогорку тепкичке чыгуу үчүн жакшы жана туура сөздөрдү сүйлөө зарыл. Ден соолукта болуп, көп жашагыла ...

А. Кирьянова

Заговори, чтобы я тебя увидел

Ещё Сократу принадлежит фраза «Заговори, чтобы я тебя увидел». Потому что именно в речи проявляется сущность человека. В построении предложений, подборе слов, интонациях, грамотности речи и ещё множестве мелких на первый взгляд несущественных элементов. В народе эту мудрость чаще именуют «Встречают по одежке, провожают по уму». Ведь ум только по речи и можно определить:

Человек может быть красивым и прекрасно одетым. А может носить скромное платье и не отличаться красотой. А может, как академик Лосев, ходить в лагерном бушлате или носить телогрейку закопченную, как академик Лихачёв в блокадном Ленинграде. Но едва заговорит человек, станет ясно, какая у него душа. Уровень развития души проявляется в речи.

На самой высокой стадии развития души речь человека обычно негромкая и спокойная. Внятная и ясная. Он говорит «бережными» словами. В его речи много метафор и сравнений, она интересна. Никого не оскорбит и не заденет такой человек. Он избегает грубостей и резкостей, хотя говорит правдиво. Ему присущ юмор, но чаще всего он смеётся над собой, с юмором что-то рассказывая. После разговора с таким человеком остаётся возвышенное чувство, как после хорошей музыки или хорошего фильма. Вы узнаете что-то новое, на душе становится спокойнее. Он словно придаёт сил своими словами. Но эти люди очень чувствительны. Если при них кто-то клевещет или грязно ругается, им физически плохо. Просто плохо – и всё. Они даже заболеть могут.

На второй стадии развития души речь человека активная и энергичная. Иногда даже чересчур. На разные темы он может говорить, но чаще всего он говорит о деньгах, о политике, о личных отношениях, о здоровье. Он высказывает свои суждения, склонен спорить и опровергать. Такой человек любит шутки, но особенно – шутки над другими. Они ему кажутся особенно смешными. Склонен такой человек и к критике, а вот критику в свой адрес он не допускает, сразу сердится и может начать ругаться. Он легко говорит о сексе, склонен рассказывать о своих личных делах публично. После разговора с таким человеком чувствуешь утомление, хотя сначала может быть интересно, – уж слишком много он говорит…

Низшая стадия развития души – грубая речь и сквернословие. Человек с трудом подбирает слова, если хочет что-то рассказать – словарный запас у него скудный. А вот ругается он виртуозно, много слов знает. Юмор связан с темами смерти и насилия, с изменами и сексом, – этих историй такой человек знает немало. Он постоянно кого-то обсуждает и передает сплетни и слухи, клевещет. Речь его пропитана завистью и злобой, нытьём и жалобами. Едва он откроет рот, – и словно дурной запах распространился по комнате. Невыносимо находиться рядом, как с помойным баком.

Вот три стадии развития души – их можно распознать по речи человека. И мы сами можем перейти от одной стадии к другой, даже в течение дня. Но чем чаще опускаешься на третью, низшую стадию, тем труднее вернуться обратно. Именно поэтому академик Лихачёв не матерился даже в тюрьме, хотя его и били за это. Он понимал, что опуститься очень легко. И утратить свой ум, воспитание, даже душу.

Люди с высокой стадией развития души лечат своей речью. А люди с низшей – убивают и заражают других своими миазмами. Люди с высокой стадией развития души дольше живут и редко болеют, это известный факт. Речь не только исцеляет других, происходит и самоисцеление. Так что лучше развиваться и подниматься вверх по лестнице; по лестнице из правильных слов. К здоровью и долголетию…

А.Кирьянова