Мугалим- чырпыктан чынар өстүрөт китеби 2

Кыялбек Акматов 4 баласы бар.

Экинчи китеп. Авт:К.Акматов

Стажы: 15 жыл

1-болум:

Заманбап мугалимге кенештер

Окуу жайы:2001-ж.Ош унив.де кыргыз филос-сы ж/а журналистика фак.окуган

Алгачкы эмгек жолун 2001-ж.шаардагы №39 ок/у озбек тилде жур/н мек. баштаган

2002-ж.Кара-Суу рай-н муг.конкусуна кат.

2-болум:

Заманбап мугалимдин кесиптик компетенциялары

2003-ж.№18-мектепке Адеп саб.берген

Улгулуу муг.2005 конкурсунан 1-ор.алган

ОшМУнун «Билим»лицейин ачып дир. б/н.

3-болум:

Заманбап мугалимдин имиджи

«Жетиген»мектеп-лицейинде директор.

Атасы к-тили,апасы баштал.кл муг.

4-болум :

К-тили муг: Бубунур,физикадан Алтын,

Танапистеги дилмаектер

Дене тарб.Олмас эже, тарыхтан Атай,

Географ Талип агай, Англ.тили Гулмира, анатомия Гуламидин аг,о-тил Кадырбек,

Химик Амираш эж,матем Асылкан ,

Кл жет Курсант агай,Зейнеп эже

Вставка рисунка

Гулнара Алыбаева – «Кутбилим» гезитинде эмгектенген журналист,педагог

Шамырзаев илгиз канатбекович- Ош шаарындагы №52 «Кыргыз-Турк достугу» атындагы мектеп-лицейинин кыргыз тили жана адабияты мугалими.(ыр жазган ушу)

Тайыр кызы Нургул-«Сапат»билим беруу мекемесинин кыргыз тили жана адаб.муг.

Муг.б/га 3 себеп.1-атасы к-тиличи,2-уйундо китеп коп,3-ОшМУ ректору Исако Каныбек

Мугалимдин устаттыгы (К.Акматов) Конгуроодон конгуроого чейин

Сабактын журушундо

Сабактын сонунда

Сабакты

Сабак башталганда

Сабакка чейин

Сабакка чейин…

• Алгач жеке койгойлорунуздордон арылып,жандуу жана шамдагай болунуз;
• Таза-тыкан кийининиз;
• Класс сабакка даяр же даяр эмес экенин текшериниз;
• Отуло турган сабакка жакшы даярданыныз
• Колдонула турган окуу материалдык каражаттарды текшериниз;
• Сабактын планына коз жугуртунуз;
• Аткарыла турган конугуулор окуучулардын денгээлине туура келээрин караныз;
• Кабыл алуусу начар же жай жургон окуучуларучун атайын кошумча конугуулорду даярданыз;
• Усулдук бирикменин тажрыйбалуу мугалимдеринин сабакка байланыштуу ой-пикирин угунуз;

Сабак башталганда…

• Класска окуучулардан мурун кириниз;
• Окуучулардын сабакка кирип, кирбегендигин текшериниз;
• Окуучуларды иреттуу отургузунуз;
• Окуучулар менен саламдашыныз(Баш.кл«балдар»,чон кл«достор»);
• Отуло турган теманын планын доскага жазыныз;
• Тартип бузгандарга жана сабакка кечигип келгендерге этияттык м/н мамиле колдонунуз;
• Тапшырмаларды аткарыныз.

Сабактын журушундо…

• Сабак башталардан мурун мээ чабуулу, муз жаргыч,анекдот,окуя сыяктуу кызыктыруучу конугуулор м/н классты сабакка даярданыз;
• Окуучуларга сабактын максаты туурасында кабар берип, кунумдук жашоо менен байланыштырыныз;
• Темадагы негизги тушунукторду ачыктап бериниз;
• Жаны темага киришпей туруп,мурунку сабакта отулгон теманы кыскача эстетиниз;
• Сабак учурунда кездеше турган жаны создорду жана буюмдарды ачыктап,алардын ортосундагы окшоштук жана айрымачылыктарга басым жасаныз;
• Суйлоп жатканда бардык окуучулардын козуно караныз,эч бир окуучу козомолунуздон сыртта калып кетпесин;
• Теманы пландын негизинде тушундурунуз.Бир маселеден экинчисине откондо алардын байланышын узбонуз;
• Теманы ынгайлуу усулдар жана технологиялар менен отунуз;
• Окуучулар учун темакызыктуу болуп,болбогондугун,теманы тушунуп, тушунбогондугун окуучулардын журум турумунан байканыз.
• Отуло турган теманы мыкты оздоштурунуз;
• Тушундуруудо женилден оорго , жакындан узакка карай жол алыныз;
• Сабакты салондо конференция берип жаткандай отпой,окуучунун кызыгууларына жараша,конулдорун озунузго буруп отунуз;
• Унунуз класстыне абалына ынгайлуу болсун;
• Мимика жана жесттериниз отулуп жаткан темага шайкеш болсун,аларды ыгы менен колдонунуз;

• Создорунуз жана суйломдорунуз так-даана, уккулуктуу болсун;
• Темалар окуучулардын психологиялык жана физиологиялык озгочолукторуно шайкеш болушу керек;
• Темага байланыштуу тарыхый жана кунумдук окуялардан орнок берип, мазмунун кенейтиниз;
• Сабак учурунда досканы активдуу колдонунуз;
• Сабакта суроо-жооп жана талашып тартышуу методуна орун бериниз;
• Сабактын агымын бузбастан окуучуларга суроо бериниз;
• Бир темадан башка темага отоордо отулгон теманы окуучулар канчалык денгээлде тушуно алышкандыгын аныктоо учун атайын суроолорду берип,тест жургузунуз;
• Окуучулар суроо бергенде так-даана жооп бериниз;(Суроо бергендерди мактаныз)
• Окуучулардын конулу башкага бурулуп кеткенин байкасаныз,дароо темага байланыштуу анекдот,окуя же тамаша айтым классты жандандырыныз;
• Суйломдорду коп кайталоодон узак болунуз;
• Сабактын журушуно жараша бир канча метод жана техникаларды колдонунуз, сабактын сонуна чейин бир эле методду колдонуу туура эмес;
• Класста ашыкча жумшактыктан,ашыкча катуулуктан сактаныныз;
• Окуучулар менен жакшы диалог курунуз.Ар бир окуучуга сырдашы болунуз;
• Сабакта инсандык озгочолукторду соз кылбаныз;
• Класста тартип бузуу орун алса,кечендетпестен дароо чара корунунз;
• Сабак учурунда саясий партиялардын лидерлерин,диний же идеологиялык жамааттардын аттарын айтып,аларды сындап же мактабаныз;
• Окуучуларды сыйлыктандырыныз.Жазалоо чарасын мумкун болушунча аз колд/з;
• Убакытты туура пайдаланып,теманы ара жолдо калтырбастан,аягына чыгарынынз;

Сабактын сонунда…

• Сабак бутоорго жакын отулгон теманы устуртон кайталаныз;
• Окуучуларга «Ким тушунду же тушунбодунорбу?» деген сыяктуу суроолордун ордуна «Жетиштуу тушундуро албай калган жерим бодубу?»же «Кайра тушундурушум керек болгон жерлерим барбы?»деген сыяктуу суроо бериниз;
• Сабак планга ылайык отулуп, отулбогондугун, канчалык денгээлде тушунуктуу болгондугун анализдениз;
• Кийинки сабактын тапшырмасын конгуроо болгонго чейин берип жетишиниз;
• Тазалык маселесинде класска эскертуу берип,класстын парта,столдорун ж.б. буюмдарын оз ордуна койдурунуз;
• Конгуроо болоору менен класстан чыгыныз,окуучулардын тынч тарашын камсыз кылыныз;
• Жогорудагы сунуштарды аткарсаныз,кызыктуу жана пайдалуу сабак откоросуз;

Билим

Ийгиликтуу

Жондом

Муноз

Ийгиликтуу мугалимдердин 3 озгочолугу… Алар:БИЛИМ, ЖОНДОМ жана МУНОЗ.

1 -ийгиликтуу мугалимдердин билимине байланыштуу озгочолуктору

• Кесибине байланыштуу эрежелерди жакшы билет.;
• Кесиптик билгичтиги жогору;
• Мугалимдик кесипке жарашыктуу жалпы интелектуалдык маалыматка ээ;
• Башкаруучулук жана багыттоочулук сапаттарга ээ;
• Окуучу, ата-эне,кесиптештери жана айлана-чойросундогу инсандар менен жакшы мамиле куруунун жолдорун билет;
• Ийгиликсиздикти ийгиликке айландыруунун айласын билет;
• Ото турган сабагы учун жетиштуу адабият жана маалыматтарга ээ;
• Ийгиликтин эмне экендигин жана кандай багындыраарын билет;
• Журум-туруму ,суйлоо чеберчилиги менен айланасындагыларга таасир бере алат;
• Окутуу-тарбиялоодо эн таасирдуу метод жана техникаларды колдонот;
• Жаны технологиядан кабардар;
• Убакытты туура пайдаланып,пландуу иш жургузот;
• Инсандар менен женил тил табышат;
• Теманы толук кандуу тушундурууну жана бекемдоону билет;
• Таалим-тарбия процессинде тартиптин пайдасын сезет;
• Шыктандыруунуун маанилуулугун жана анын техникаларын орундуу колдонот;
• Озунун дараметин ,мумкунчулукторун,аткара ала турган иштерин ,алдыга койгон максатын жакшы билет;
• Илимий изилдоонун,маалыматка жетуунун ыкмаларын билет;
• Олко ичиндеги жана дуйнолук жанылыктардан кабардар;
• Ийгиликти багындырууда руханий саламаттыктын, умуттун жана шыктандыруунун таасирин билет;

2 -ийгиликуу мугалимдердин жондомуно байланыштуу озгочолуктору

• Багыттоо, ишендируу жана башкаруу жондому;
• Окутуу-уйротуу метод жана тех.ды ыгы менен колдонуу жондому;
• Пландоо,пландуу иш жургузуу жана убакытты туура пайдалануу жондому;
• Озун-озу онуктуруу,жаны технологияны колдоно билуу жана тынымсыз эмгектенуу жондому;
• Жан дуйносу менен гармониялуу,мамилеге бекем,окутууда жемиштуу болуу жондому;
• Корогочтук,мумкунчулукторду пайдалануу жана максатка ылайык иш алып баруу жондому;
• Ан сезимдуу ой жугурто алуу жана оптимистик ойлоно алуу жондому;
• Маалымат табуу жана аны колдоно алуу жондому;
• Ойлорун эркин ачыктай алуу жондому;
• Адеп-ахлактык баалуулуктарга ээ болуу жана аларды окуучуларга уйротуу жондому;
• Ийгиликти адилеттуу баалап,анализдей алуу жондому;
• Шыктандыра алуу жондому;
• Зыяндуу адаттардан кутулу,пайдалуу адаттарды кондум абалга келтире алуу жондому;
• Таасирдуу суйлоонун методдорун колдоно алуу жондому;
• Айлана чойро менен жакшы мамиле куруу жондому;
• Окуучулар менен аралашып , тил табышып ,тушунушо алуу жондому;

• Койгойлорду коруп,аларды чече билуу жондому;
• Туура жана тез чечим чыгара алуу жондому;
• Окуу материалдык каражаттарды туура ,оз ордунда жана акылдуулук менен колдоно алуу жондому;
• Кесиптик адеп-ахлакты жана мугалимдик ар-намысты коргой алуу жондому;

3-ийгиликтуу мугалимдердин мунозуно байланыштуу жондомдуулуктор

• Ан-сезими онуккон;
• Дуйно таанымы кен;
• Интелектуалдык денгээлин жогорулатуу учун тынымсыз эмгек кылат;
• Жашоо образына жана ден-соолугуна маани берет;
• Шыктуу;
• Айлана чойросундогу инсандар менен мамилеси жакшы жана коомдук иш чараларга активдуу катышат;
• Таасирлуу инсандык сапаттарды озундо калыптандырган;
• Суйлогон созу менен кылган иши топ келет;
• Тушундуруу жондомдуулугу жогору;
• Пландуу иштоодо маани берип, пландуу жашайт;
• Эр-журок жана керектуу учурда тобокел кыла алат;
• Сезимдерин тизгиндей алат;
• Максаттарына багыт алып жашайт;
• Каталарынан сабак алып жашайт;

• Койгойго чечуучу жол сунуштай алган жана элдештире алган инсандык сапатка ээ;
• Коомдун каада салтына жана ишенимдерине сый урмат корсотот;
• Тарыхый жана улуттук баалуулуктарды бийик которуп,аларды коздун карегиндей сактайт;
• Жумшак муноздуу, ак пейилдуу жана катасын мойнуна ала билген;
• Озгорууго ийкемдуу, заманбап жана анализ,жоромол кылуу жондомдуулугу жогору;
• Озун ийгиликке багыттаган;
• Озу менен озу жана башкалар менен ынтымактуу;
• Озуно ишенген , оптимист жана туура коз карашка ээ;
• Убакытты туура пайдалана алган жана узак мооноттуу ойлоно алган;
• Адамдын психологиясын мыкты билген жана ошого ылайыктуу мамиле курган;
• Дисциплиналуу жана айланасындагыларга ишеним тартуулай алган;
• Турдуу кырдаалдарга карататоктоо жана эмне болбосун озун кармай алган;

Билими,жондому жана инсандык сапаттары онуккон мугалим озуно жана чойросуно жарык бере алат.

Ийгиликтуу мугалим ээ болуучу сапаттар

• Ан-сезимдуулукко байланыштуу сапаттар
• Муноз жана ишенимге байланыштуу сапаттар
• Кесиптик ишбилгилиги
• Окутуп- уйротуучулук сапаты
• Адистик сапат
• Багыт беруучулук сапат
• Башкаруучулук сапат
• Коомдук байланыш

Уч

Мыкты

Диктатор

Кайдыгер

Окуучулар менен жакшы мамиле куруунун жолдору

• Оболу класста белгилуу стандартарды орнотунунз;
• Ачык- айкын болунуз;
• Созунуз менен журум-турумунуз шайкеш болсун;
• Туура суйлоо ,таза –тыкан кийинуу жана орундуу кылык жоруктар окуучуларга эн коп таасир берген муноздор экенин унутпаныз;
• Сабакка оз убагында кирип,оз убагында чыгыныз;
• Окуучулардан талап кылынган туура эмес кылык жоруктарды алгач озунуз кылбаныз;
• Окуучуларга сый урмат корсотсонуз аларда сизди сыйлашат;
• Ар дайым жылмайып журунуз, ак конул болууну унутпаныз;
• Окуучуларыныз менен жакын мамиле курунуз.Бирок белгилуу бир чек аранын болушу керектигин да эстен чыгарбаныз;
• Окуучуларга озунуздун мыктылыгынызды, тармагыныздын адиси экенинизди сездириниз;
• Окуучуларынызды сындай турган болсонун ,алардын инсандык сапаттарын эмес, туура эмес кылык-жоруктарын сынданыз;
• Сын-пикирлерге ачык болунуз,керек болгон учурда кемчилигинизди кабыл.ыз;
• Класстагы журум –турумунузду ар дайым козомолдоп турунуз;
• Окуучулардын класстагы журум-турумун козомолдонуз;
• Класстагы журум-турумунуз сый-урматты жаратып,окуучуларга орнок болушу керек;

• Унунуз,мимика ж/а жесттериниз,кыймылдарыныз ок/ды озуно тартып турушу кер/к;
• Сезимдерге жана ой-пикирлерге маани бериниз,окуучуларды н ойлорун жана жоромолдорун тушунуктуулук менен кабылданыз;
• Тилиниз жонокой жана ачык-айкын болсун;
• Класста талашып-тартышууга урксат бериниз;
• Окууч/ды жакшы таанып,алардын денгээлдерин жана реак/рын жакшы аныктаныз;
• Сабакка даярдыксыз кирбениз;
• Сабак баштаардан мурун окуучулардын психологиялык абалдарына конул бур/уз;
• Сабакта суйлой турган убактынызды тууралагныз;
• Классты жандандыруу учун мезгили менен кызыктуу окуяларды айтып турунуз;
• Тема отуудо женилден оорго ,жакындан узакка,козго корунгон нерседен абстрактуу нерсеге карай жол алыныз;
• Теманы тушундуруп жатып окуучулар менен коз диалогун курунуз;
• «Дисциплинаны орнотом» деп окуучуларды басмырлап койбонуз;
• Мактоо жана жаза эрежелерин эскертуучу,кызыктыруучу мааниде колдонунуз
• Сынактарда окуучуларга тарапсыз экенинизе кубо болушсун;
• Окуучулардын суроо беруулоруно мумкунчулук бериниз;
• Окуучулардын бардыгынан бирдей ийгиликти,бирдей реакцияны кутпонуз;
• Окуучулардын уйронуу койгойлорун,анын себептерин аныктаныз;
• Окуучуларды оз алдынча изилдоого,ойлонууга ж.б.у.с топ м/н иштоого угуттонуз;
• Окуучуларга бирдей мамиле кылыныз;
• Жол корсотуучу кызматын а конул бурунуз;
• Окуучулардын журум-турумун козомолдоп ондонуз;
• 38. 39. Класста тынымсыз кыймылда болунуз;

Окуучуларды сабакка кызыктыруунун жана активдештируунун 29 жолу бар

Класста тартипсиздик ти жараткан себептер:

• Сабактын темасы окуучулардын денгээлине туура келбесе
• Сабакта ыксыз методдор колдонулса
• Башкаруу начар болсо
• Окуучуга мамиле ото катуу же ото жумшак болсо
• Мугалимдер,же окуучулар уй-булолук койгойлорун класска алып киришсе
• Мугалим окуучулар менен,же окуучулар менен жакшы мамиледе болбосо
• Мугалим класста бири-бирине дал келбеген ойлорду айтса,же коргозсо;
• Окуучуларды козомолдобосо
• Мугалим орой мамиле корсотсо
• Мугалим окуучуларды капалантып аркасынан кечирим сурабаса
• Ото кыйын изилдоолор жана тапшырмалар берилсе
• Мугалим сынакта адилетсиздик кылса;

Заманбап мугалимдин кесиптик компетенциялары:

• Окутуу процесинде ынгайлуу(жайлуу) психологиялык чойрону жаратуу жондомдуулугу;

• Бутундой класс окуу процесине тартылгыдай кылып сабакты уюштуруу жондомдуулугу;

• Стартегиялык пландоо ыкмаларды тандоо жана сабак учун материалды топтоо кондуму;

• Формативдик (калыптандыруучу) баалоону пайдалануу жондому;

• Класста жылуу атмосфераны жаратуу жондому;

• Окутуу процессинин бардык катышуучулары менен байланыш тузуу жондому;

• Кесиптик имиджди ошону менен бирге сырткы корунушту (кийим,суйлоо речи)колдоо кондуму;

• Ар дайым онугууго умтулуу жондому;

Мимикалык

Окуучу

Кинетикалык

Бул

Вербалдуу

Сиз

Руханий

Адамдын

Материалдык

Бул

Мунун

Бул