Мугалим- чырпыктан чынар өстүрөт китеби 5

Мугалимдин сырдаш китеби

5-китеп.

Автору: Халит Эртугрул. 25 жыл стаж

Которгондор: Асылбек Насридинов

Турдугул Осконбаева

Мугалим болуу чон артыкчылык

Теманын кыскача мазмуну: Миндеген пайдалуу адамдарды жетиштируу бактысына ээ болуу чон артыкчылык эмеспи!

Бир эскеруу: Дарыгерге турмушка чыгып, 1 балалуу болгон, жетим Фейза жонундо. Харун Гундуз

Тарыхтан бир кат

Йавуз Султан Салим- дуйнонун падышасы,Исламдын халифа наамын алган. 2 Римдик ,1 Армениялык конокторго «Балдарды окуткан мугалим болууну каалаарын» айткан.

Фатих Султан Мехмет -Фатих медресесинен болмо алуу учун , мугалимдерге экзамен тапшыргандан кийин алган.

Мугалимдик

Жакшы бир адамдык сапатка ээ болуусу керек

Педагогикалык

Кен

Озгочо

Мугалимдик кесиптин кайсыл жериндесиз?( Мугалим озуно ар куну кечинде озун озу суракка алышы керек)

Мен эмне кылып жатам? Мугалимдик кесипке болгон суйуум канчалык? Эмнелерди билип андаймын? Эмнелерди билбеймин? Дагы да жакшы болушум учун эмнелерди кылышым керек?

Бир эскеруу

Мамлекеттик майрамга дайынданган мугалим жана жакынкы кундо гана апасынан айрылган Севги жонундо.

Бир ангеме

Министр жана Бостондук карыя жонундо

Мугалим алгач озун таануусу абзел

Теманын кыскача мазмуну: Инсан кичине бир аалам,аалам болсо бир инсан.(Бедуизаман)

Бул катты окунуз

Агрыдан Селим Орген – «Китептериниздин эн коп конулумду бурган жери инсан менен байланыштуу ойлорунуз »

Бедуизаман Саид Нурсинин мисалы:

• Ким мени бул жерге алып келди?(Жаратуучу)
• Эмне максат менен жаратты?(Сыноо учун)
• Кетип жаткандар кайда барышат?(Кылган иштеринин эсеп-кысабын бергенге)

Конфуцийден мугалимдерге:

• Коз карашында жакшылыкты коро алат
• Укканда жакшылыкты угушат
• Корунушунон ар дайым жакшы болууга аракеттенет
• Мамилесинде жонокойлукко аракеттенишет
• Суйлогондо туура суйлошот
• Иш аткарганда берилуу менен аткарышат
• Кабатыр алганда, суроону кандай сураганды билишет
• Тартышканда чыгуу жолун издешет
• Ийгиликте адилеттуулукту унутушпайт
• Оздорунун кызыкчылыгынан да

окуучуларды жогору корушот

Ангеме

Камал абдан жоопкерчиликсиз окуучу эле.Уй-булосу да жакыр жашачуу. Кийин ал (кордиология )врач болуптур

Бул катты окунуз

Ясемин Алтын- Бир да созду бош суйлобогон, окуучу/дын барын суйдунуз.Байракты бугун биз алдык.

Мугалим суйулуу жана жактырылуу учун эмнелерди жасашы керек?

• Мугалим,суйууну жашоосунда негиз катары коргон окуучу тарбиялоону кааласа, озу дагы суйууну негизги маселе катары кароосу керек.
• Суйууго жок деген суйуучулук , суйуу бериш керек.
• Суйгон киши суйгон сайын канчалык аз суйгонун сезет.
• Ооруну,сыгылууну коркууну,конул оорууну,суйунучун,шайырдыкты,кооздукту,жакшылыкты,маалыматты ж.б. окуучулар менен тен болушуу суйуунун пайда болуусунан дагыда маанилуу.
• Мугалим класста оорусу ,маселеси,коркуусу болгон окуучусу менен оорусун,маселесин,коркуусун белгилеп,аларды жоюу учун аны сабыр менен угуп,жол корсотуу аркылуу ийгиликке жетет.
• Суйуу жагымдуулукту пайда кылат. Жагымсыз корс адам суй уудон кур калат.
• Мугалим тушунуктуу,жагымдуу,ийкемдуу болуусу,чар жайыт ,системасыз,деген маанисине келбейт.
• Корс жана каттуу жагымсыз жактары класста туруксуздисциплина жана система тузушу мумкун.
• Жылуу мамиле болгон мектептерде окуган окуучу достору менен ,чойросу менен жакшы,дагыда мамилечил жана ийкемдуу болушат.
• Окуучу суйулуусу керек,окуучу суйуктуу экенин сезиш керек.
• Окуучу суйуктуу экенин билген чойродо,ишин озуно ишенуу менен жасайт.
• Суйуу ар кандай кыйынчылыктарды женип чыгуу кучуно ээ.
• Окуучуларынызга суйуу менен мамиле жасап,маселелерин укпасаныз алар да сиз тапкан чечимди угушпайт.
• Окуучулар убак-убагы м/н жининизге тийет,аларга корс мамиле жасаб/з. Унутпаныз ар бири бирден келечек.
• Окуучуларынызга берген созунузду аткарыныз.
• Мугалимдин тушунуктуу, пазитивдуу жана жондомдуу мамилеси окуучунун мунозунун калыптануусунда он таасирин тийгизет.
• Окуучулар арасында тендикти жакшылап сактаныз.
• Окуучуларга эч убакытта жаман элестеринизди,абалдарынызды айтып бербениз.

• Ок/дын каталарын ж/а туура эмес иштерин озгочо аларга жумшактык м/н жакындашып ж/а конулун алуу м/н ондонуз
• Мугалим окуучуларын таанып,билиши керек,окуучулардыне каалоосун угушу керек.
• Мугалимде жакшы жана туура таланттар болушу керек. Антпесе ар убак женилуу деген оор сезимде жашайт.
• Тушунулбогон окуучуда келечекте жалган нерселерди ойлогон,коркок,таарынчак ,тунт,дурболнчу сыяктуу сапаттар калыптанышы мумкун.

Адамдарды бири-бирине байланыштырган, жолок болуу жана жардамдашууну арттырган,болушуу жана биргеликте жашоону уйроткон куч- суйуу. Суйуунун символикасы мугалим.

Бир окуя

Уч карыя(Байлык, Бактылуулук, Канаат)

Мугали болууга даяр болунуз . Бул катты окунуз.

Кадрийе Гулер -мамлекет мыйзамдарын ылайык сабак отулбой жатат...карызымды мыкты ок/ды даярдоо м/н узууну к. ж.

Окуучулар менен жакшы байланышта болунуз . . Бул катты окунуз.

Мурат Гурсес(окуучусу)- Сиздин уйротуучулугунуз бутпойт,менин да уйронуучулугум бутпойт…Окуучуларым м/н жакшы мамиле тузо албай жатам,эмне кылайн ?Сиз м/н телефон аркылуу байланышам.

Бир эскеруу

жаштагы неберемди башт.кл. берген элек. Бирок ,3 кундон баргысы келбегенин айтты. Башка мектепке алып бардык..

Бир ангеме МЫК

Ачууланчак бала жана акылдуу атасы. Бала 1-куну 37 мык кагат…(Суйуу ангемелери/Селим Гундузалп-Исмаил Орген 33-б)

Бир эскеруу.

5-кл болчумун.Бизге кл.жетекчи болуп жаны муг.келди… Эмруллах агайдын аялы ооруп,боль/га барып, кеч келген экен

Окуучунуз Севги Дикижи-Мени ар дайым «Жараксыз суйуу» деп суйдунуз,мен да ак пейилдуулугунузду суйдум.

Суйкумдуу мугалимдердин тиби 472-б баш жагында.

Унутпаныз

Суйуктуу окутуучулар болгон класста:

• Окуучуда ишеним болот.
• Уйронууга ж/а изилдоого жетишуу билими болот.
• Окуучуда пландоо,иштоо жана чечим чыгаруу таланты онугот.
• Окуучуда чындап бир тартип болот.
• Тайпа менен иштоо , жардамдашуу жана кишилер арасында мамиле куруу сапаты пайда болот.
• Тушунуп уйронуу ,тартышуу жана даярданып изилдоо тушунуусу оорчуйт.

Жат

Колоко

Коз

Окуучулардын

Коомдогу

Ийгиликтуу

Бир эскеруу

Жевдат жонундо. Ал тентек,жаман окуйт. «Мен кыйкырдым болбоду,бакырдым болбоду,кулкулуу ангеме айттым болбоду,комплимент айттым болбоду. Суроо-жооп ыкмасына оттум.»Жеват жооп бере албай,ызааланып калат. «Достор билесинерби Жеват сабакка конул коюу аркылуу очун алат» дейт мугалим

Бир эскеруу

Вейсел Сонмез -Биринчи жолу Анадолунун бир лицейине муг.болдум. Окутуунун эч бир усулун билбей элем. Менин оюмча эн ийгиликтуу муг. директор эле.Ал окуучуларды катуу кармаарын айткандан кийин, мен да катуу кароону чечтим… Окуучуларымдын учоосуу бутуруучу болду. Алардын кийимдери кыска жана чылымдары бар эле…

Озунорду текшергиле.

Т.К.М. Эн чон текшеруу системасы адамдын озун-озу текшеруусу жана токтотуусу болуп эсептелет. Текшеруунун оной жана кыйын жагы бар.

ОНОЮ-адам озун-озу башкаруусу,алдын ала озунун катачылыктарын коруу, орунсуз суйлоодон мурун анын алдын алуу жана ар дайым улгулуу адам ктары жашоосу.

КЫЙЫН тарабы болсо- адамдын кечиримдуу боло албашы, мамилеге жол ачпоосу,уйронгон адаттарын озгорто албоосу.

Мугалим озун текшеруу учун:

Мен бул сабакка канчалык денгээлде даярмын? Билим денгээлим жана психологиялык абалым бул сабак учун жетиштуубу? Эгер ООБА болсо жакшы, ЖОК болсо сабакка кирбениз.

Озунузго суроо бериниз «Мен окуучу болгонумда ,бул сабакты канчалык каалап угат элем?Окуучуларым канчалык каалап угушат?» деп.

Ок/га чейрек аяг.:Менин саб/да кобунчо сил/ге кайсыл аракетим жагат эле?

Кайсыл аракетимден сыгылат эленер? Сабак отууну мындан да жакшы абалга келтируу учун эмнелерди сунуштайсынар?

Оку жана аткар

• Инсан суйгону м/н болууну каалайт.
• Суйуунун бир талы,адамды кулга айландырат
• Муг.эн чон сыйлыгы «СУЙУУ БУЛАГЫ»
• Суйгон мугалим суйулгон мугалим.
• Суйуктуу мугалимдин сабагы да,журум –туруму да окуучуга жакшы маанай тартуулайт
• Суйуусун билбеген муалимдер, кесип тандоодо жанылышкан б-п эсептелет
• Окуучуну суй,мамлекетти суйгон инсан жаратасын.

Бир окуя Капиталы ээриген адам

Коркпогула! У.ШЕКСПИР

• Адамдардын копчулугу жоготуудан коркушкандыгы учун ийгиликтерге жетишпейт.
• Иште жоопкерчиликти моюнга алуудан коркушат.
• Суйуудо козкаранды болуп калуудан коркушат.
• Терс жооп алып каламын деп,сезимдерин ачык айтуудан коркушат.
• Жаштыкты баалабай ,картайып калуудан коркушат.
• Артынан жакшы из калтырбагандары учун унутулуудан коркушат.
• Жашашты билбегендиги учун олумдон коркушат.

Муздаткыз жок заманда,муз кесиндисин саткан САТУУЧУ жана окуучулары менен шаарды айланып жургон ШЕЙХ жонундо…

Окуяларга жакшы тарабынан караныз

Т.К.М. Кооздуктарды коро алган кооз ойлонот,кооз ойлонгон инсан жашоосунан ырахат алат.

Бул катты окунуз

Серхат Четин -Озумду текшерип,отчет алып турам. Менин кемчилигим окуяларга жакшы тарабынан карай албаганым.Жашоодо умутсуз абалдамын…

Азирети Сулайман мындай дейт «Адам,адамдык сапатын ою менен курутат». Демек,башында бир канча ойлорду алып жургон адам,алгач ойлорун системалаштырып алуусу керек.

ЖАШЫ ТАРАПТАН КАРООНУН ОЗГОЧОЛУКТОРУ:

• Бардык нерсенин жакшы тарабын коргонго конот.
• Жакшы тараптан коргондон кийин жакшы жана жагымдуу кабарларды алышат.
• Жакшы жана жагымдуу кабарларды алган инсан озун эркин жана жайбаракат сезет.
• Озун жайбаракат жана эркин сезген адам стресс жана зээригуудон алыс болот.
• Зээригичтуу болбогон жашоо бул БЕЙПИЛ жашоо.

Туркияда орто билим беруу мекемесинде татаал сабак катары ФИЗИКА жана МЕТЕМАТИКА сабактары болуп эсептелет

Эсинизде болсун.

1. Озун-озу башкара албаган эч кимди башкара албайт

2. Озун уга албаган инсандын созун озго да уга албайт.

• Эн чон тарбия бул озун озу тарбиялоо
• Сын пикир,сунуштарды туура кабыл алган инсан.
• Адилет жана туура создорго кулак тошогон инсандын оозунан жаман созщ чыкпайт.
• Коп жумшак болсон эзилесин,ото катуу б/н сынасын
• Жаныныздагы адамдардын кандай болушун кааласаныз,озунуз да ошондой болунуз
• Мугалимдин эн чон милдети-озун окуучу катары деп билуусу.

Позитивдуу ойлонуу адамдын денсоолугуна чон таасири бар

• Ичинде ачуулануусу бар адамдын ашказаны ооруйт.
• Оч жана жек коруусунон улам каза болгондор бар. Бул сезимдерден улам адам физикалык жактан дартка чалдыгат.
• Журок сезимдерин козомол кылган жана тынчтыкты камсыз кылган адамдар тынч жашайт.

Ийгиликке жетуунун сырлары:

• Мага пайдасы болгонду алдым,пайдасы болбогонду таштадым
• Жакшыны жана кооздукту корууго аракеттендим.
• Жакшы досторду тандадым.
• Озумду жаманга эмес, жакшыларга салыштырдым.
• Ийгиликсиз адамдардын каталары менен алектендим. Ошол эле катаны кайталабадым.
• Ийгиликтуу адамдарды жолдош кылдым.
• Аллахтын ар бир жаратканын кооз кордум. Ошондуктан коркомсуздукту корбодум.
• Кооз коруунун,ийгилигинин натыйжасынын даамын таттым.

Бир окуя (Жапайы мышык)

Айылдын чет жакасында кош бойлуу бир аял бар эле.Анын кйоосу баласы туула электе коз жумган. Аял бир куну жайлоодо келатып бир жапайы мышыкты коруп,уйуно алып келет… Жапайы мышыктын оозу кангга боелгонун коруп ,сабады да уйго кирсе бешикте баласы аман-эсен жатат экен. Бешиктин жанында майда болукторго булунгон жылан жатыптыр…

Бир окуя Аллен Клей

Францияда,оор иш менен алектенген жумушчулардын ойлогондуктарын изилдоо мксатында, изилдоо жургузуу учун бир адамды курулушка жонотту. Уч жумушчуга барат...

Бул уламыштын кызыктуусу,уч жумушчунун да окшош ишти аткаруусу…

***

Америкалык жазуучу Уилльям Жеймс «Менин муунумдун аткарган эн чон жаратууларынын бири , инсан ойлорун озгортуп,жашоо образын да озгортуу чындыгын табуу»

Бедиуззаман «Сулуу коргон,сулуу ойлойт.Сулуу ойлогон ,сулуу туш корот. Сулуу туш коргон,жашоонун даамын татат»

ОКУТУУДАН МУРУН ОКУУНУ УЙРОНУНУЗ.

Окуучуларды кандай окутуубуз керек?

Бул катты окунуз.

• Сабактарга даярдык менен кириниз
• Конул бурдурунуз
• Сабактын максатын тушундурунуз
• Окуучуларга туртку бериниз
• Сабакты тыкандык менен отунуз.

Эмине Четин Саргын -Тундун бир оокумунда бул катты сизге жазып жатам. Колуктубуз экообуз мугалимбиз. Мен 1-кл,колуктум 3-кл окутуп жатат.Бирок окутууда кыйынчылактар бар. Окутуунун усулдарын жакшы уйронбоптурбуз. Бул маселени кандай чечсек болт? Жардамынызга муктажбыз.

• Окуучулардын ойлоосун бекемдоо учун бат-бат суроо бериниз
• Окутуу куралдарын колдонунуз
• Ун тонунузду текшериниз
• Жест жана мимикаларынызды тушунуктуу колдонунуз
• Окуучулар менен жылуу диалог курунуз
• Класста тез-тез кыймыл аракет жасаныз
• Сабакты бир канча усул менен отунуз (жаздыруу, тушундуруу, окутуу,суроо-жоопж.б.)
• Озунузду козомолдонуз,тез-тез класстагы окуу аурасын билип турунуз.
• Сыйлык жана жаза усулун орду орду менен колдонунуз

• Жыйынтыктап бааланыз

Бир эскеруу

Бир ишкердин офисинде отуратэлем. Кожоюндан жаш тилемчи акча сурайт. Кожоюн «Акча берейинби же акча табуунун жолун уйротойунбу» деп сурай. Тилемчи акча бер дейт…

Уйронуу кандайча ишке ашат?

• Уйронуу мотивацияга таянат
• Уйронуу,уйронуу мумкунчулугуно таянат
• Уйронуу,откон жана учурдагы тажрыйбага таянат
• Уйронуу,окуучунун сабакка активдуу катышуусуна таянат
• Уйронуу,койгойлорду чечуу менен жуурулушат.
• Кайра окутуу уйронуу таасирин арттырат
• Иновациялык метод,уйронуу дагы да жакшыртат
• Жанылык,турдуулук жана тобокелдик уйронууну арттырат
• Уйронуу,адам озунон кутулгон жаны талаптын эмне экендигин билсе артат

КЛАССТЫ БАШКАРУУДА ЖЕТШТУУ БОЛУНУЗ

Т.К.М. Классты башкарууну мыкты билген мугалим ийгиликке жете алат.

Бул катты окунуз

Нурдан Айдуран- Сизди бир досум аркылуу тааныдым. Класстагы башкарууну оз колума ала албай жатам.Кл башкарууда маанилуу кемчиликтерим бар. Эмнеден ката кетирип,эмне кылышым керек экенин да билбейм…

Классты башкаруу,билим беруу жана уйротуу усулдарын кирген акыркы эреже…

Ангеме Тигуучунун коз жашы

Багдатта бир тигуучу тиккен кийимин сатыптыр, бир аздан кийин кийимде бир кемчилик болгондуктан кийимди кайра алып келип,акчасын сурайт. Тигуучу ыйлап жиберет…

Акыл ангемелери/Селим Гундузалп-Исмаил Оргнен/31-б.

Сабыруу болунуз

Т.К.М. Сабыр-ар бир кыйчылыктын жана ийгиликтин сыйкырдуу жолу.

Бир мисал: Эки окуучу артык партада отуруп алып суйлошуп отурат…