Мотивация (Мотивация түшүнүгү)

Мотивация

План.

1. Понятие о мотивации. Виды мотивации.

2. Мотивационная сфера личности и ее параметры.

3. Мотивация достижения успехов.

«Отсутствие мотивации – величайшая душевная трагедия, разрушающая все жизненные устои».

                                     Г.Селье            

Понятие о мотивации. Виды мотивации

В поведении человека есть две функционально взаимосвязанные стороны: побудительная и регуляционная. Рассмотренные выше психические процессы (кроме эмоций), явления и состояния: ощущения, восприятие, память, воображение, внимание, мышление, способности, темперамент, характер, эмоции – все это обеспечивает в основном регуляцию поведения. Что же касается его стимуляции, или побуждения, то оно связано с понятиями мотива и мотивации. Понятие мотива было уже определено (см. т. 4.1.). Рассмотрим понятие мотивации.

Термин «мотивация» представляет собой более широкое понятие, чем термин «мотив». Он обозначает систему факторов, детерминирующих поведение (сюда входят, в частности, потребности, мотивы, цели, намерения, стремления, установки и др.). Мотивацию, таким образом, можно определить как совокупность причин психологического характера, объясняющих поведение человека, его начало, направленность и активность.

Мотивационного объяснения требуют следующие стороны поведения: его возникновение, продолжительность и устойчивость, направленность и прекращение после достижения поставленной цели, преднастройка на будущие события, повышение эффективности, разумность или смысловая целостность отдельно взятого поведенческого акта. Кроме того, на уровне познавательных процессов мотивационному объяснению подлежат их избирательность, эмоционально-специфическая окрашенность.

Представление о мотивации возникает при попытке объяснения, а не описания поведения. Это поиск на вопросы типа «почему?», «зачем?», «для какой цели?», «ради чего?», «какой смысл…?». Обнаружение и описание причин устойчивых изменений поведения и есть ответ на вопрос о мотивации содержащих его поступков.

Мотивация поведения человека может быть сознательной и бессознательной. Это означает, что одни потребности и цели, управляющие поведением человека, им осознаются, другие нет.

Многие психологические проблемы получают свое решение, как только мы отказываемся от представления о том, будто люди всегда осознают мотивы своих действий, поступков, мыслей и чувств. На самом деле их истинные мотивы не обязательно таковы, какими они кажутся (например, установки).

Мотивационная сфера личности и ее параметры

Как уже было сказано выше, к мотивационным факторам относятся потребности, мотивы, цели и т.д. Эти образования являются основными составляющими мотивационной сферы личности. Под мотивационной сферой личности понимается вся совокупность ее мотивационных образований, которые формируются и развиваются в течение ее жизни. В целом эта сфера динамична и развивается в зависимости от обстоятельств. Но некоторые образования относительно устойчивы и, доминируя, составляют как бы стержень всей сферы (в них проявляется направленность личности).

В психологии различают уровни мотивационной сферы, где каждая из потребностей может быть реализована во многих мотивах, а каждый мотив, в свою очередь, может быть удовлетворен различной совокупностью целей.

Психологияда мотивациялык чөйрөнүн деңгээлдери айырмаланат, мында ар бир керектөө көптөгөн мотивдерде ишке ашышы мүмкүн, ал эми ар бир мотив өз кезегинде ар кандай максаттар топтому менен канааттандыра алат.

Уровни мотивационной сферы человека:

П о т р е б н о с т и

Органические  

Материальные         

Социальные         

Духовные

М о т и в ы (предметы потребностей)

Ц е л и (конечные результаты совершаемых действий)

 Мотивационную сферу человека с точки зрения ее развитости можно оценивать по следующим параметрам: широте , гибкости и иерархизированности.

Под широтой мотивационной сферы понимается качественное разнообразие мотивационных факторов. Чем больше у человека разнообразных мотивов, потребностей и целей, тем более развитой является его мотивационная сфера.  

Гибкость мотивационной сферы характеризует процесс мотивации следующим образом. Более гибкой является мотивационная сфера человека, который в зависимости от обстоятельств удовлетворения одного и того же мотива может использовать более разнообразные средства, чем другой человек. Например, для одного индивида потребность в знаниях может быть удовлетворена только телевидением, радио и кино, а для другого средством ее удовлетворения также являются разнообразные книги, периодическая печать, общение с людьми. У последнего мотивационная сфера по определению будет более гибкой.

  Иерархизированность – это характеристика строения каждого из уровней организации мотивационной сферы (см. ниже), взятого в отдельности. Потребности, мотивы и цели не существуют как рядоположенные наборы мотивационных образований. Одни сильнее других и возникают чаще; другие слабее и актуализируются реже.

Мотивация достижения успехов

Рассмотрим еще одно направление в исследованиях мотивации. Оно связано с попыткой понять, каким образом человек мотивируется в деятельности, направленной на достижение успехов, и как он реагирует на постигающие его неудачи. Факты, полученные в психологии, говорят о том, что мотивации достижения успехов и избегания неудач являются важными и относительно независимыми видами человеческой мотивации. Замечено, что люди с сильно выраженным стремлением к достижению успехов добиваются в жизни гораздо большего, чем те, у кого такая мотивация слаба или отсутствует.

В психологии создана и детально разработана теория мотивации достижения успехов в различных видах деятельности. Основателями этой теории считаются американские ученые Д.Макклеланд, Д.Аткинсон и немецкий ученый Х.Хекхаузен. Рассмотрим основныеположения данной теории.

У человека есть два разных мотива, функционально связанных с деятельностью, направленной на достижение успеха. Это – мотив достижения успеха и мотив избегания неудачи. Поведение людей, мотивированных на достижение успеха и на избегание неудачи, различается следующим образом.

Люди, мотивированные на успех, обычно ставят перед собой в деятельности некоторую положительную цель, достижение которой может быть расценено как успех. Они отчетливо проявляют стремление во что бы то ни стало добиваться только успехов в своей деятельности, ищут такой деятельности, активно в нее включаются, выбирают средства и предпочитают действия, направленные на достижение поставленной цели. У таких людей в их когнитивной сфере обычно имеется ожидание успеха, т. е. берясь за какую-нибудь работу, они обязательно рассчитывают на то, что добьются успеха, уверены в этом. Они рассчитывают получить одобрение за действия, направленные на достижение поставленной цели, а связанная с этим работа вызывает у них положительные эмоции. Для них, кроме того, характерна полная мобилизация всех своих ресурсов и сосредоточенность внимания на достижении поставленной цели.

Совершенно иначе ведут себя индивиды, мотивированные на избегание неудачи. Их явно выраженная цель в деятельности заключается не в том, чтобы добиться успеха, а в том, чтобы избежать неудачи, все их мысли и действия в первую очередь подчинены именно этой цели. Человек, изначально мотивированный на неудачу, проявляет неуверенность в себе, не верит в возможность добиться успеха, боится критики. С работой, особенно такой, которая чревата возможностью неудачи, у него обычно связаны отрицательные эмоциональные переживания, он не испытывает удовольствия от деятельности, тяготится ею. В результате он часто оказывается не победителем, а побежденным, в целом – жизненным неудачником.

Индивиды, ориентированные на достижение успеха, способны правильнее оценивать свои возможности, успехи и неудачи; предпочитают задачи средней или слегка повышенной степени трудности. Люди, ориентированные на неудачи, нередко игнорируют объективную информацию о своих способностях, имеют завышенную или заниженную самооценку, нереалистичный уровень притязаний; предпочитают задачи наиболее легкие и наиболее трудные.

Интересным представляется еще одно психологическое различие в поведении людей, мотивированных на успех и неудачу. Для человека, стремящегося к успеху в деятельности, привлекательность некоторой задачи, интерес к ней после неудачи в ее решении возрастает, а для человека, ориентированного на неудачу, - падает. Иными словами, индивиды, мотивированные на успех, проявляют тенденцию возвращения к решению задачи, в которой они потерпели неудачу, а изначально мотивированные на неудачу – избегания ее, желание больше к ней никогда не возвращаться.

Имеются определенные различия в объяснениях своих успехов и неудач людьми с выраженными мотивами достижения успеха и избегания неудачи. В то время как стремящиеся к успеху чаще приписывают свой успех имеющимся у них способностям, избегающие неудач обращаются к анализу способностей как раз в противоположном случае – в случае неудачи. Наоборот, опасающиеся неудачи свой успех скорее склонны объяснять случайным стечением обстоятельств, в то время как стремящиеся к успеху подобным образом объясняют свою неудачу.

Итак, мотивации достижения успехов и избегания неудач являются важными в жизни человека. От них во многом зависит судьба и положение личности в обществе.

   Личностная и ситуационная тревожность

Важную роль в понимании того, как человек будет выполнять ту или иную деятельность, что особенно значимо для педагога, кроме мотива достижения играет тревожность. Проявления тревожности в различных ситуациях не одинаковы. В одних случаях люди склонны вести себя тревожно всегда и везде, в других они обнаруживают свою тревожность лишь время от времени, в зависимости от складывающихся обстоятельств. Ситуативно устойчивые проявления тревожности принято называть личностными и связывать с наличием у человека соответствующей личностной черты (так называемая «личностная тревожность»). Ситуативно изменчивые проявления тревожности именуют ситуативными, а особенность личности, проявляющей такого рода тревожность, обозначают как «ситуационная тревожность».

Поведение повышенно тревожных людей в деятельности, направленной на достижение успехов, имеет следующие особенности:

1. Высокотревожные индивиды эмоционально острее, чем низкотревожные, реагируют на сообщения о неудачи.

2. Высокотревожные люди хуже, чем низкотревожные, работают в стрессовых ситуациях или в условиях дефицита времени, отведенного на решение задачи.

3. Боязнь неудачи – характерная черта высокотревожных людей. Эта боязнь у них доминирует над стремлением к достижению успеха.

4. Мотивация достижения успехов преобладает у низкотревожных людей. Обычно она перевешивает опасение возможной неудачи.

5. Для высокотревожных людей большей стимулирующей силой обладает сообщение об успехе, чем о неудаче.

6. Низкотревожных людей больше стимулирует сообщение о неудаче.

7. Личностная тревожность предрасполагает индивида к восприятию и оценке многих, объективно безопасных ситуаций как таких, которые несут в себе угрозу.

Знание закономерных проявлений тревожности является условием эффективности индивидуального подхода педагога в учебно-воспитательной работе.

Вопросы и задания для самоконтроля

1. Что представляет собой мотивация?

2. Какие виды мотивации различают?

3. Назовите уровни мотивационной сферы.

4. Какие два основных мотива составляют мотивацию достижения успехов?

5. Дайте сравнительную характеристику деятельности людей, мотивированных на достижение успеха и избегание неудач.

6. *Познакомьтесь с концепцией А.Маслоу (см. Приложение.). Согласны ли вы с предложенной им иерархией потребностей?

Литература

 1. Вилюнас В.К. Психологические механизмы мотивации человека. М., 1990.

2. Маркова А.К. и др. Формирование мотивации учения: Книга для учителя. М., 1990.

3. Хекхаузен Х. Мотивация и деятельность. М., 1986.

4. Хьелл Л., Зиглер Д. Теории личности. СПб., 2001.

5. Якобсон П.М. Психологические проблемы мотивации поведения человека. М., 1969.

Мотивация

План.

1. Мотивация түшүнүгү. Мотивациянын түрлөрү.

2. Инсандын мотивациялык сферасы жана анын параметрлери.

3. Ийгиликке жетүү үчүн мотивация.

"Мотивациянын жоктугу - бул жашоонун бардык пайдубалын талкалаган эң чоң руханий трагедия."

Г.Селье      

Мотивация түшүнүгү. Мотивациянын түрлөрү

Адамдын жүрүм-турумунда функционалдык жактан өз ара байланышкан эки тарап бар: стимул жана жөнгө салуучу. Жогоруда каралган психикалык процесстер (эмоциялардан башкасы), кубулуштар жана абалдар: сезимдер, кабылдоо, эс тутум, элестетүү, көңүл буруу, ой жүгүртүү, жөндөмдөр, темперамент, мүнөз, эмоциялар - мунун баары негизинен жүрүм-турумду жөнгө салууну камсыз кылат. Ал эми анын стимул, же мотивациясына келсек, ал мотив жана мотивация түшүнүктөрүнө байланыштуу. Мотив түшүнүгү буга чейин эле аныкталган (4.1-т. караңыз). Мотивация түшүнүгүн карап көрөлү.

«Мотивация» термини «мотив» терминине караганда кененирээк түшүнүк. Ал жүрүм-турумду аныктоочу факторлордун системасын билдирет (анын ичинде, атап айтканда, муктаждыктар, мотивдер, максаттар, ниеттер, умтулуулар, мамилелер ж.б. кирет). Ошентип, мотивация адамдын жүрүм-турумун, анын башталышын, багытын жана ишмердүүлүгүн түшүндүрүүчү психологиялык себептердин жыйындысы катары аныктаса болот .

Мотивациялык түшүндүрүү жүрүм-турумдун төмөнкү аспектилерин талап кылат: анын пайда болушу, узактыгы жана туруктуулугу, максатка жеткенден кийин багыты жана токтотулушу, келечектеги окуяларга алдын ала тууралоо, бир жүрүм-турум актынын эффективдүүлүгүн, негиздүүлүгүн же семантикалык бүтүндүгүн жогорулатуу. Мындан тышкары, когнитивдик процесстердин деңгээлинде алардын тандалмалуулугу жана эмоционалдык өзгөчө түстүүлүгү мотивациялык түшүндүрүүгө тийиш.

Мотивация идеясы жүрүм-турумду сүрөттөп эмес, түшүндүрүүгө аракет кылганда пайда болот . Бул “эмне үчүн?”, “эмне үчүн?”, “кандай максатта?”, “эмне үчүн?”, “эмне кереги бар...?” деген сыяктуу суроолорду издөө. Жүрүм-турумдун туруктуу өзгөрүшүнүн себептерин ачуу жана сыпаттоо аны камтыган иш-аракеттердин мотиви жөнүндөгү суроого жооп болуп саналат.

Адамдын жүрүм-турумунун мотиви аң- сезимдүү жана аң- сезимсиз болушу мүмкүн . Бул адамдын жүрүм-турумун башкарган кээ бир муктаждыктар жана максаттар ал тарабынан таанылат, ал эми башкалары таанылбайт дегенди билдирет.

Көптөгөн психологиялык көйгөйлөр биз адамдар өз аракеттеринин, иш-аракеттеринин, ой-сезимдеринин мотивдерин ар дайым билип турат деген ойдон баш тарткандан кийин эле чечилет. Чындыгында, алардын чыныгы мотивдери сөзсүз түрдө көрүнгөндөй эмес (мисалы, мамиле).

Инсандын мотивациялык чөйрөсү жана анын параметрлери

Жогоруда айтылгандай, мотивациялык факторлорго муктаждыктар, мотивдер, максаттар ж.б. Бул формациялар инсандын мотивациялык чөйрөсүнүн негизги компоненттери болуп саналат . Инсандын мотивациялык чөйрөсү деп анын жашоо мезгилинде калыптанган жана өнүккөн мотивациялык түзүлүштөрүнүн жыйындысы түшүнүлөт. Жалпысынан бул тармак динамикалуу жана жагдайга жараша өнүгөт. Ал эми кээ бир формациялар салыштырмалуу туруктуу жана үстөмдүк кылуу менен бүткүл чөйрөнүн өзөгүн түзөт (адамдын багыты аларда көрүнөт).

Психологияда мотивациялык чөйрөнүн деңгээлдери бар, мында муктаждыктардын ар бири көптөгөн мотивдерде ишке ашырылышы мүмкүн жана ар бир мотив өз кезегинде ар кандай максаттардын топтому менен канааттандырылышы мүмкүн.

Психология жана мотивация лык чөйрөнүн деңгеелдери айрмаланат, мында ар бир керектөө көптөгөн мотивдерде ишке ашышы мөмкүн, ал эми ар бир мотив оз кезегинде ар кандай максаттар топтому менен канааттандыра алат.

Адамдын мотивациялык чөйрөсүнүн деңгээли:

R талап кылынат

органикалык

материал

Социалдык

Рухий

Mo t жана v y (керектөөлөр)

Максаттар (көрүлгөн иш-аракеттердин акыркы натыйжалары)

Адамдын мотивациялык чөйрөсү анын өнүгүүсү боюнча төмөнкү параметрлер менен бааланышы мүмкүн: кеңдик, ийкемдүүлүк жана иерархия.

Мотивациялык чөйрөнүн кеңдиги мотивациялык факторлордун сапаттык көп түрдүүлүгүн билдирет . Адамдын мотивдери, муктаждыктары жана максаттары канчалык көп болсо, анын мотивациялык чөйрөсү ошончолук өнүккөн.

ийкемдүүлүгү мотивация процессин төмөнкүчө мүнөздөйт. Бир эле мотивди канааттандыруу шарттарына жараша башка адамга караганда ар түрдүү каражаттарды колдоно алган адамдын мотивациялык чөйрөсү ийкемдүү болуп саналат . Мисалы, бир инсан үчүн билимге болгон муктаждык телекөрсөтүү, радио жана кино аркылуу гана канааттандырылса, экинчиси үчүн түрдүү китептер, мезгилдүү басылмалар, адамдар менен баарлашуу да аны канааттандыруучу каражат болуп саналат. Акыркы учурда, мотивация чөйрөсү, аныктоо боюнча, ийкемдүү болот.

Иерархизациялоо - өзүнчө алынган мотивациялык чөйрөнү уюштуруу деңгээлдердин ар биринин структурасынын мүнөздөмөсү (төмөндө караңыз) . Муктаждыктар, мотивдер жана максаттар мотивациялык формациялардын чектеш комплекстери катары жок. Кээ бирлери башкаларга караганда күчтүүрөөк жана көп кездешет; башкалары алсызыраак жана азыраак жаңыртылып турат.

Ийгиликке мотивация

Мотивацияны изилдөөдө дагы бир багытты карап көрөлү. Бул адамдын ийгиликке жетүү үчүн иш-аракетке кандайча түрткү болгонун жана анын башына түшкөн мүчүлүштүктөрдү кандайча кабыл аларын түшүнүү аракети менен байланышкан . Психологияда алынган далилдер ийгиликке жетүү жана ийгиликсиздиктен качуу мотивдери адамдын мотивациясынын маанилүү жана салыштырмалуу көз карандысыз түрлөрү экенин көрсөтүп турат. Ийгиликке жетүү үчүн күчтүү каалоосу бар адамдар, мындай мотивацияга ээ болгондор алсыз же жок болгондорго караганда жашоодо көп нерсеге жетишкени байкалган.

Психологияда ар кандай иш-аракеттерде ийгиликке жетүү үчүн мотивация теориясы түзүлүп, деталдуу түрдө иштелип чыккан. Бул теориянын негиздөөчүлөрү болуп америкалык окумуштуулар Д.Макклэнд, Д.Аткинсон жана немис окумуштуусу Х.Хехаузен эсептелет . Бул теориянын негизги жоболорун карап көрөлү.

Адамда ийгиликке жетүүгө багытталган иш-аракеттер менен функционалдык жактан байланышкан эки түрдүү мотив бар. Бул ийгиликке жетүү үчүн мотив жана ийгиликсиздиктен качуунун мотиви. Ийгиликке жетүү жана ийгиликсиздиктен качууга түрткү болгон адамдардын жүрүм-туруму төмөнкүчө айырмаланат.

Ийгиликке шыктанган адамдар , адатта, өз иштеринде кандайдыр бир позитивдүү максаттарды коюшат, ага жетишүүнү ийгилик катары бааласа болот. Алар өз ишмердүүлүгүндө кандай гана болбосун ийгиликке жетүү каалоосун ачык көрсөтүшөт, алар мындай иштерди издешет, ага активдүү катышышат, максатка жетүү үчүн каражаттарды тандап, аракеттерди артык көрүшөт. Мындай адамдар көбүнчө когнитивдик чөйрөсүндө ийгилик күтүшөт, башкача айтканда, кандайдыр бир ишти колго алганда, сөзсүз түрдө ийгиликке жетем деп күтүшөт, ага ишенишет. Алар максатка жетүү үчүн багытталган иш-аракеттер үчүн жактырууну күтүшөт жана бул менен байланышкан иш аларга оң эмоцияларды жаратат. Алар ошондой эле бардык ресурстарды толук мобилизациялоо жана максатка жетишууге багыт алуу менен мунезделет.

Ийгиликтен качууга түрткү болгон адамдар өзүн таптакыр башкача алып жүрүшөт . Алардын иш-аракеттеги ачык-айкын максаты ийгиликке жетүү эмес, ийгиликсиздикке жол бербөө, алардын бардык ойлору жана аракеттери биринчи кезекте ушул максатка баш ийет. Башында ийгиликсиз болууга түрткү болгон адам өзүнө ишенбей, ийгиликке жетүү мүмкүндүгүнө ишенбейт, сындан коркот. Жумушта, айрыкча, ийгиликсиздикке дуушар болгон жумушта, ал адатта терс эмоционалдык тажрыйбага ээ болот, ал иш-аракеттен ырахат албайт, ага жүк болот. Натыйжада, ал көп учурда жеңүүчү эмес, утулган, жалпысынан алганда, жашоодо утулган адам болуп чыгат.

Ийгиликке жетүү үчүн багытталган инсандар өз мүмкүнчүлүктөрүн, ийгиликтерин жана кемчиликтерин туура баалай алышат; орто же бир аз жогорулатылган кыйынчылыктагы тапшырмаларды жактырышат. Ийгиликсиздикке багытталган адамдар көбүнчө өз мүмкүнчүлүктөрү жөнүндө объективдүү маалыматты этибарга алышпайт, өзүн-өзү сыйлоо сезими ашыкча же бааланбайт, талаптардын реалдуу эмес деңгээли; эң оңой жана эң татаал иштерди артык көрүшөт.

Ийгиликке жана ийгиликсиздикке түрткү болгон адамдардын жүрүм-турумундагы дагы бир психологиялык айырма кызыктуу көрүнөт. Иште ийгиликке умтулган адам үчүн белгилүү бир иштин жагымдуулугу, аны чечүүдөгү ийгиликсиздиктен кийин ага болгон кызыгуу күчөйт, ал эми ийгиликсиздикке багытталган адам үчүн ал төмөндөйт. Башкача айтканда, ийгиликке жетүү үчүн түрткү болгон инсандар ийгиликке жетпеген көйгөйдү чечүүгө кайтып келишет, ал эми алгач ийгиликке жетүү үчүн мотивациялангандар андан качууга умтулушат, кайра эч качан ага кайтпоо каалоосу.

Ийгиликке жетүү жана ийгиликсиздиктен качуу үчүн ачык мотивдери бар адамдар тарабынан алардын ийгиликтери менен кемчиликтерин түшүндүрүүдө айрым айырмачылыктар бар . Ийгиликке умтулгандар өздөрүнүн ийгилигин көп учурда бар жөндөмдүүлүктөрүнө байланыштырса, ийгиликсиздиктен качкандар так карама-каршы жагдайда - ийгиликсиздикке учураган учурда жөндөмдүүлүктү талдоого кайрылышат. Тескерисинче, ийгиликсиздиктен корккондор ийгилигин кокустуктарга байланыштырышат, ал эми ийгиликке умтулгандар ийгиликсиздигин ушуга окшоштурушат.

Демек, ийгиликке жетүү жана ийгиликсиздиктен качуу мотивдери адамдын жашоосунда маанилүү. Коомдогу инсандын тагдыры жана орду көбүнесе алардан көз каранды.

   Жеке жана кырдаалдык тынчсыздануу

Мугалим үчүн өзгөчө маанилүү болгон адамдын белгилүү бир иш-аракетти кантип аткарарын түшүнүүдө, жетишүү мотивинен тышкары, тынчсыздануу маанилүү роль ойнойт. Ар кандай кырдаалдарда тынчсыздануунун көрүнүштөрү бирдей эмес. Кээ бир учурларда адамдар ар дайым жана бардык жерде тынчсыздануу менен жүрүшсө, башкаларында жагдайга жараша тынчсыздануусун мезгил-мезгили менен гана ачыкка чыгарышат. Тынчсыздануунун кырдаалдык туруктуу көрүнүштөрү, адатта, жеке деп аталат жана адамда тиешелүү инсандык өзгөчөлүктүн болушу менен байланышкан ("жеке тынчсыздануу" деп аталган). Тынчсыздануунун кырдаалдык өзгөрүлмө көрүнүштөрү кырдаалдык деп аталат, ал эми мындай тынчсызданууну көрсөткөн инсандык өзгөчөлүк "ситуациялык тынчсыздануу" деп аталат.

Ийгиликке жетүү үчүн иш-аракетте өтө тынчсызданган адамдардын жүрүм-туруму төмөнкүдөй өзгөчөлүктөргө ээ:

1. Тынчсыздануусу төмөн адамдар ийгиликсиздик тууралуу билдирүүлөргө эмоциялык жактан көбүрөөк жооп беришет.

2. Тынчсыздануусу жогору адамдар аз тынчсызданган адамдарга караганда начарыраак, алар стресстик кырдаалдарда же маселени чечүү үчүн бөлүнгөн убакыттын жетишсиздигинде иштешет.

3. Ийгиликтен коркуу - өтө тынчсызданган адамдарга мүнөздүү. Бул коркуу алардын ийгиликке жетүү каалоосуна басымдуулук кылат.

4. Тынчсыздануусу аз адамдарда ийгиликке жетүү үчүн мотивация басымдуулук кылат. Бул, адатта, мүмкүн болгон ийгиликсиз коркуудан жогору турат.

5. Өтө тынчсызданган адамдар үчүн ийгиликке жеткен кабар ийгиликсиздик жөнүндө кабарга караганда көбүрөөк дем берет.

6. Тынчсыздануусу аз адамдар ийгиликсиздик тууралуу билдирүүгө көбүрөөк түрткү алышат.

7. Жеке тынчсыздануу инсанды көптөгөн, объективдүү коопсуз жагдайларды коркунуч катары кабыл алууга жана баалоого ыктайт.

Тынчсыздануунун үзгүлтүксүз көрүнүштөрүн билүү – тарбиялык иштерде мугалимдин жекече мамилесинин эффективдүүлүгүнүн шарты.

Өзүн өзү башкаруу үчүн суроолор жана тапшырмалар

1. Мотивация деген эмне?

2. Мотивациянын кандай түрлөрү бөлүнөт?

3. Мотивациялык сферанын даражаларын атагыла.

4. Ийгиликке жетүү мотивациясын түзгөн эки негизги мотив кайсылар?

5. Ийгиликке жетүү жана ийгиликсиздикке жол бербөө үчүн түрткү болгон адамдардын иш-аракеттерине салыштырмалуу мүнөздөмө бериңиз.

6. *А.Маслоу концепциясы менен таанышыңыз (Тиркемени караңыз). Сиз анын муктаждыктар иерархиясына макулсузбу?

Адабият

1. Вилюнас В.К. Адамдын мотивациясынын психологиялык механизмдери. М., 1990.

2. Маркова А.К. Окуу мотивациясын калыптандыруу: Мугалимдер үчүн китеп. М., 1990.

3. Hekhauzen H. Мотивация жана активдүүлүк. М., 1986.

4. Khjell L., Ziegler D. Theories of Personality. СПб., 2001.

5. Якобсон П.М. Адамдын жүрүм-турум мотивациясынын психологиялык көйгөйлөрү. М., 1969.