Конспект открытого урока

Къумукъ тил 5кл.

Дарс №46

Дарсны аты:Сёз яратагъан къошумчалар.

Дарсны мурады:охувчуланы гечилген темалагъа гёре билимлерин тергемек ва беклешдирмек,сёз яратыв къайдаланы тюрлюлерин уьйретмек.

Къолланагъан алатлар:таблица,суратлар

Дарсда алынма герекли билимлер:сёз яратагъан къошумчаланы айырып билмек.

Дарсны юрюлюшю

I.Къурум мюгьлет.

Дарсны девизи.

II.Гечилген теманы такрарлав

1.Соравлар

-Тилни сёз байлыгъы

-сёз тагъым

-жумла

-ортакъ сёзлер

-касбулукъ сёзлер

-диалект сёзлер

-эсгиленген сёзлер.

2.Уьйге берилген ишни тергев

Тапшурув 344-авуздан.

III.Ял алыв мюгьлет

IV.Янгы теманы уьстюнде иш.

Тилде бар сёзлерден тюрлю-тюрлю ёлларда янгы сёзлер этиле.

Бир-бир къошумчалар сёзлеге къошулуп,олардан янгы сёзлер эте.Бир-бир сёзлеге шолай къошумчаланы бир нечеси къошулагъан кюйде бола.

Масала:къой-къойчу-къойчулукъ.

Шу сёзлердеги -чу,-лукъ къошумчалар сёз этеген къошумчалар.Шу учьюде сёзню кюрчюсюнде къой деген сёз бар.Шулай этилген сёзлени кюрчюсюндеги ортакъ бир маънаны англатагъан ва сёзню башында гелеген аслу сёзге тамур деп айтыла.

Ортакъ тамуру бар сёзлеге къардаш сёзлер деп айтыла.Шо саялы къой,къойчу,къойчулукъ деген сёзлер къардаш сёзлер бола.

Тамурлагъа ,тюплеге къошулуп янгы сёзлер этеген къошумчалагъа сёз этеген къошумчалар деп айтыла.

Къумукъ тилде сёз яратывда къолланагъан къошумчалар шулардыр:-чы,-чи,-чу, -чю;-лыкъ,-лик,-лукъ,-люк;-гъыч,-гич,гъуч,-гюч;-лы,-ли,-лу,-лю;-дай,-дей; -чан,-дюз,-уч.

Масала:охумакъ-охувчу-охув.

Беклешдирив.

Сёзлюк иш: яза,баш.сабан,оху,ем,иш,кюй,дос,таш,тувар-берилген тамурлардан къардаш сёзлер этигиз.Олар булан жумлалар тизигиз.

Китапгъа гёре иш.

Тапшурув 346-авуздан иш

Тапшурув 345-языв иш

VI.Натижа чыгъарыв

-Сёз яратагъан къошумча деп къайсы къошумчалагъа айтыла?

VII.Уьйге иш:§49,тапшурув 348.