Исследовательская работа по теме "Жвачка"

Саха республикатын үөрэҕириитин министиэристибэтэ

МТ “Мэҥэ- Хаҥалас үөрэҕириитин управлениета”

«Жвачка» туhата уонна буортута.

Толордо: М.П. Габышев аатынан Балыктаах орто оскуолатын 5 кылааһын үөрэнээччитэ Кычкин Саян

Салайааччы:М.П. Габышев аатынан Балыктаах орто оскуолатын иһинэн үлэлиир интернат иитээччитэ Семенова Мария Матвеевна

Иһинээҕитэ

Киириитэ……………………………………………………………2

1. «Жевательнай резинка» историята……………………………2

2. Састааба…………………………………………………………3

3. Туhата уонна буортута………………………………………….3

4. Анкета түмүктэрэ……………………………………………….4

5. «Жвачканы» ыстыырга сүбэлэр………………………………4

Түмүк…………………………………………………………… 5

1. Туһаныллыбыт литература..........................................................6

Киириитэ

Жвачканы оҕолор, улахан дьон эмиэ олус сɵбүлээн ыстыыллар. «Жвачка» ыстыырбыт туhалаах дуу, буортулаах дуу, хайдах «жевачкалар» баалларын билэр-көрөр санааттан мин бу теманы талан суруйдум.

Үлэм сыала:

1. «Жвачка» биhиги олохпутугар туhатын, буортутун, састаабын чинчийэн билии.

Үлэбэр маннык соруктары туруордум:

1. Интернатка оҕолор жевачканы төһө уонна тоҕо ыстыылларын ыйыталаьан анкета толотторуу

2. Жвачка туһунан литератураттан булан ааҕыы

3. Нэһилиэкпит маҕаьыыннара ханнык жвачканы атыылыылларын, төһө сыаналаахтарын чинчийии.

Бу үлэни суруйан элбэх билбэтэхпин биллим.

«Жевательнай резинка» историята.

«Жвачка» 19 уйэ ортотугар атыыга кɵҥул ылан, аан бастаан тахсыбыта. 1869 сыллаахха, Огайо штаттан төрүттээх, Уильям Огайо бу бородууксуйаҕа көҥул ылбыт. Кини жвачката уунаҕаhа cуоҕа, билиҥҥи пластилинна майгынныыр, мас сымалата амтаннаах эбит. Ол гынан баран, бу жвачка олус тарҕаммакка, биллибэккэ сүтэн симэлийэн хаалбыт. Онтон 60 сыл ааспытын кэннэ, американец Уолтер Димар 20% - каучук, 60%-саахар эбэтэр саахары солбуйааччы, 19%- кукуруза сироба, 1 % амтан тупсарар састааптаах «жвачка» онорон таhаарбыта. Бу «жвачка» билиннэ диэри тиийэн кэлбит хаачыстыбатынан, буолар эбит, кини уунаҕаhа (эластичноhа) буолар.

19 уйэ иннинэ даҕаны «жвачканы» туhана сылдьыбыттар эбит. Археологтар, таастыйан хаалбыт хас да үйэтээҕи мас сымалатыгар тиис суоллара хаалбыттарын чинчийэн үөрэтэн билбиттэрэ .

Онтон сахалар былыр хатын мас туоhун уматан, мас сымалатынан ыас оностон ыстыыллара.

Билиҥҥи кэмҥэ АХШ-ын сэбилэниилээх күүстэрэ саҥа «жвачка» айан таhаарбыттара. Кинилэр бородууксуйалара, саллааттарга аналлаах. Суунар усулуобуйа суох сиригэр сылдьар кэмнэригэр, айах бактериятын суох гынар састааптаах, маны таhынан киhи сылайарын, утуктуурун суох гынар харабылга эбэтэр уhун кэмнэ кэтиир- маныыр үлэҕэ турар саллааттарга кофеиннаах, «жвачкалары» айан таhааран, туhа5а таhаарбыттар.

«Жевательнай резинка» састааба.

1. Ханнык баҕарар «жвачка» эрэhиинэ, латекс састааптаах.

2. Амтанын тупсарарга химическэй холбоhуктары тутталлар.

3. Кырааската Е-171- «титановая белила», Е-131

4. Саахар

5. Ксилит, сорбит минньитэр амтаны биэрэр,

«Жевательнай резинка» туhата.

Биhиги өбүгэлэрбит туос ыас киһиэхэ улахан туһалааҕын билэн, сайын

анаан туран туос ыаһы онорон хаһааналлара.

Тииьи ыраастыырга, бөҕөргөтөргө оҕолуун, улаханныын, кырдьаҕастыын бары сөбулээн ыстыыллар эбит, күөмэй, миилэ, айах бааһырыытын итинниик сэрэтэн олорбуттар. Мин эбээм туос ыаһы: «Ханнык да омук жвачкатыттан ордук, сыта, амтана да учугэй, Аар айылҕа биэрэр эмэ буоллаҕа»- диир.

Онтон билиҥҥи маҕаһыынтан атыылаһан ыстыыр «Жвачкаларбытын» ыстыыр туhалаах даҕаны, буортулаах да өрүтүттэн биллэр.

Туhата:

1. Айах иhин ыраастыыр. Тылгынан көмөлөhүннэрэн, «жвачканы» төттөру-таары, иннигэр-кэннигэр илдьэн ыстаныллар.

2. Тиис миилэтин бөҕөргөтөр. Кытаанах «жвачканы» ыстыыр бириэмэҕэ миилэни массаажтыыр.

3. Айах сүмэhинин элбэтэр. Ол иhин ас буhарыгар көмөлөhөр.

4. Сибиэhэй тыыныыны биэрэр. Айах куhаҕан сытын тупсарар.

5. «Отит» диэн кулгаах ыарыытын тохтотор.

Финскэй ученайдар этэллэринэн, өскөтун «жвачка» саахара суох, «ксилит» диэн састааптаах буоллаҕына, бактериялары суох онорор.

1. Үөрэҕи ылынарга туhалыыр. Ыстыыр кэмнэ киhи хаанын эргиирэ түргэтиир, мэйии үлэтэ күүhүрэр.

2. Дэн-оhол тахсыытын туоратар. Жвачка ыстыы олордоххо киhи мэйиитин улэтэ тохтообокко улэлиир, ол массыына ыыта олорор киhи ыраах айаҥҥа сылайбакка айанныырыгар туhалаах.

Буортута

1. Е-171 кырааска быарга, бүөргэ буортулаах. Бу кырааска маҥан өҥнөөх жевачкаларга тутталлар.

2. Е-131 кырааска рак ыарыытын төрдө буолар. Бу кыраасканы «Стиморол» жвачкаҕа тутталлар эбит.

3. Тиис алдьаныытыгар Жвачка элбэх саахардаах. Саахары солбуйар ацесульфам-рак ыарыытыгар кубулутар, аспартам диэн састааптаах жвачканы киhи өр ыстаатаҕына мэйиитэ эргийэр, хотуолуон баҕарар, төбөтө ыалдьар.

4. Жвачканы аччык искэр ыстаатаххына куртах (гастрит, язва) ыарыытыгар ыалдьыаххын сөп.

5. Ксилит, сорбит минньитэр амтаны биэрэр эрээри, киhи иhин сымнатар, ыарытар.

6. Кирдээх жвачка араас ыарыы төрдө: айах бааһырар, күөмэй ыалдьар.

Иртернат оҕолоругар анкета түмүктэрэ

оҕолор жвачканы төһө ыстыылларын билээри анкета ыыттым

Анкета түмүгүттэн көрдөххө оҕолор жвачканы бары ыстыыллар, ол гынан баран төһө өр ыстыыры билбэттэр, тииЬи ыраастыырын, амтана минньигэһин, сибиэһэй сыты биэрэрин, наклейкатын ылаары эрэ ыстыылар эбит.

Маны таһынан нэһилиэкпитигэр баар маҕаһыыннарга ханнык «жевачкалар» атыыга баалларын ыйыталаһан биллим

3 маҕаһыыҥҥа дирол, орбит жвачкалар атыыга бааллар. Жвачканы ордук оҕолор атыылаһан ыстыыллар эбит. Ордук атыыга барар жвачканан Дирол. Маҕаhыыннарга бу жвачка араас көруҥэ баар.

Жвачканы ыстыырга сүбэлэр:

1. Киhи жвачканы ыстыырыгар 30 мун. эрэ ыстыахтаах. Ол кэннэ жвачка туһалыыр састааба бүтэр.

2. Общественнай миэстэҕэ жвачканы тыаhатан, айаҕы улаханнык хамсатан, ууннаҥалатан ыстыы сылдьар көрүөххэ куһаҕан.

3. Жвачканы олус улаханы ыстаама.

Түмүк

Үлэбин суруйан баран маннык түмүккэ кэллим

1. Жвачка буортулаах да, туьалаах да бородууксуйа буолар эбит.

2. Бэйэм саастыы оҕолорго «жвачка» туһунан бэсиэдэ оноруом

Туhаныллыбыт литература:

1. Белоусов Р.С., Докучаев Д.С. Я познаю мир: дет. Энциклопедия: Медицина. М: ООО “Издательство АСТ”, Олимп, 2000. – 256 с.

2. Бухова Т. Первые вопросы и ответы по питанию: Энциклопедия для детей. – М.: “Кристина и К”, 1994. – 47 с.

3. Большая медицинская энциклопедия. – М: “ТЦ СФЕРА”, 2004. – 560 с.