10-класс компонент ОРТ

Кыргыз тили

11-сабак окуу жана түшүнүү

1970-жылдан бүгүнкү күнгө чейин жер бетиндеги сүт эмүүчүлөр, канаттуулар, жерде-сууда жашоочулар жана сойлоп жүрүүчү жаныбарлар дээрлик 60% азайды. Бул тууралуу Жапайы жаратылыш дүйнөлүк фондунун жаңы жарык көргөн докладында айтылууда.

Аталган фонд Лондондогу Зоологиялык коом менен биргеликте жаныбарлардын ар кандай түрлөрүнүн сандарын көрсөткөн индекс иштеп чыккан. Ага ылайык, 1970-жылдан 2012-жылдар аралыгында индекс 58% төмөндөгөнү аныкталган.

Уюмдардын билдиришинче, бул көрсөткүч 2020-жылга барганда 67% көрсөтөрү анык.

Жапайы жаратылыш дүйнөлүк фонду жаныбарлардын санынын кыскарып жатышы адам баласынын таасири астында жүрүп жатат деп билдирет. Анын себептеринин бири, адамдар жер бетин фермердик ишканаларга же түркүн курулуштарга айландырууда.

Ошондой эле жандыктардын азаюусу абанын булганышы, климаттын өзгөрүшү, аңчылык кылуу менен да түздөн-түз байланыштуу.

“Биз Жер шарынын тарыхындагы “антропоцен” деген аталыштагы жаңы доорго кирип жатабыз”, - деди Жапайы жаратылыш дүйнөлүк фондунун жетекчиси Марко Ламбертини. Бул термин - “планетагы эгосистема адамдын гана аракетинен көз-каранды болуп калган геологиялык доор” дегенди билдирет.

Ошондой эле докладда айтылгандай, соңку жылдары өлүмгө эң көп дуушар болгондор көлдө, деңизде жана сазда жашаган жаныбарлар. Соңку кырк жыл ичинде тузсуз сууда жашаган жаныбарлардын саны 81% кыскарганы маалым болду.

белгиленгендей, акулалардын жана Африкадагы пилдердин саны да болуп көрбөгөндөй азайган.

1. Жаныбарлардын азаюусу боюнча дүйнөлүк фондунун жетекчиси Марко Ламбертини кандай ойду айтты?

А) Биз Жер шарынын тарыхындагы “антропоцен” деген аталыштагы жаңы доорго кирип жатабыз деген

Б) "жаныбарлардын аздыгы климатка зыян" деген

В) "акыркы мезгилде туссуз сууда олгон жаныбарлар коп" деген

Г) эч кандай ой айткан жок

2. Жаныбарлардын азаюусу кандай зыяндуулук алып келет?

А) абанын булганышы, климаттын өзгөрүшүно алып келет

Б) завод, фирмалардын кобойушуно алып келет

В) адамдардын жырткыч жаныбарлардан коркпошуна алып келет

Г) жер бетинин таза болуусуна

3) 2020-жылдын эсептоосу боюнча азаюуу канча %га оскон?

А) 67%

Б ) 73%

В)58%

Г) 25%