Восприятие (Кабыл алуу)

Тема: Восприятие

План.

1. Понятие о восприятии.

2. Основные свойства восприятия.

3. Особенности восприятия.

4. Индивидуальные различия восприятия у людей.

Я умом увижу, чувствами услышу,

            А мечтой привольной мир я облечу…

            Каждый ли из зрячих красоту опишет,

            Улыбнется ль яркому лучу?

            Не имею слуха, не имею зренья,

            Но имею больше – чувств живых простор:

            Гибким и послушным, жгучим вдохновеньем

            Я соткала жизни красочный узор.

(О.Скороходова)

Понятие о восприятии

Человек живет не в мире изолированных световых или цветовых пятен, звуков или запахов (что отражаются через ощущения), он живет в мире вещей, предметов и форм, в мире сложных ситуаций, т.е. что бы человек ни воспринимал, он неизменно имеет дело не с отдельными ощущениями, а с целыми образами.

Отражение предметов и явлений, целостных ситуаций объективного мира в совокупности их свойств и частей при непосредственном воздействии их на органы чувств называется восприятием.

В основе восприятия лежат ощущения, но восприятие не сводится к сумме ощущений. Например, мы воспринимаем книгу, а не просто сумму ощущений цвета, формы, объема, шероховатости поверхности предмета. Итак, в отличие от ощущений, в которых отражаются отдельные свойства раздражителя, восприятие отражает предмет в целом, в совокупности его свойств.

Существуют и другие отличия восприятия от ощущений:

- итогом возникновения ощущения является некоторое чувство (например, ощущения яркости, громкости, соленого, высоты звука, равновесия и т.п.), в то время как в результате восприятия складывается образ, включающий комплекс различных взаимосвязанных ощущений, приписываемых человеческим сознанием предмету, явлению, процессу;

- для того, чтобы предмет был воспринят, необходимо совершить в отношении его какую-либо встречную активность, направленную на его исследование, построение и уточнение образа; для появления ощущения этого, как правило, не требуется;

- отдельные ощущения как бы «привязаны» к специфическим анализаторам; образ, складывающийся в результате процесса восприятия, предполагает взаимодействие, скоординированную работу сразу нескольких анализаторов.

Специальных органов восприятия нет. Материал для восприятия дают анализаторы. В основе восприятия лежат два вида нервных связей: связи, образуемые в пределах одного анализатора, и межанализаторные связи. Первый случай наблюдается при воздействии на организм комплексного раздражителя одной модальности. Таким раздражителем может быть мелодия, представляющая собой своеобразное сочетание отдельных звуков, воздействующих на слуховой анализатор. Весь этот комплекс действует как один сложный раздражитель.

Другой вид нервных связей, образующихся при воздействии комплексного раздражителя, - это связи в пределах разных анализаторов. Так, воспринимая в первый раз незнакомый предмет (например, лимон), ребенок ощущает его круглую форму и желтый цвет (через зрительный анализатор), его своеобразный аромат (через обонятельный анализатор), мягкую, шероховатую поверхность (через кожный и двигательный анализаторы), его кислый вкус (через вкусовой анализатор).

Восприятие есть результат аналитико-синтетической деятельности коры мозга. Так, незнакомая иностранная речь воспринимается как сплошной звуковой поток. Для осмысленного восприятия речи, т.е. ее понимания, необходимо расчленить речь на отдельные фразы, слова с их значениями. В то же время в процессе восприятия речи одновременно с анализом имеет место и синтез, благодаря чему мы воспринимаем не отдельные разрозненные звуки, а слова и фразы.

Основные свойства восприятия

Основными свойствами восприятия являются предметность, целостность, константность и категориальность (осмысленность).

Предметность – это способность человека воспринимать мир не в виде набора не связанных друг с другом ощущений, а в форме отдельных друг от друга предметов, обладающих свойствами, вызывающими данные ощущения.

Целостность восприятия выражается в том, что образ воспринимаемых предметов не дан в полностью готовом виде во всеми необходимыми элементами, а как бы мысленно достраивается до некоторой целостной формы на основе небольшого набора элементов. Это происходит и в том случае, если некоторые детали предмета человеком непосредственно в данный момент времени не воспринимаются.

Константность определяется как способность воспринимать предметы относительно постоянными по форме, цвету и величине, ряду других параметров независимо от меняющихся физических условий восприятия. Например, несмотря на то, что изображения лиц зрителей в театре, находящихся вдалеке, фактически значительно меньше, чем расположенных близко от нас, все лица кажутся нам одинаковыми по величине.

Категориальность восприятия проявляется в том, что оно носит обобщенный характер, и каждый воспринимаемый предмет мы обозначаем словом-понятием, относим к определенному классу. В соответствии с этим классом нами в воспринимаемом предмете

Ищутся и видятся признаки, свойственные всем предметам данного класса и выраженные в объеме и содержании этого понятия.

Описанные свойства восприятия с рождения человеку не присущи: они постепенно складываются в жизненном опыте 

Особенности восприятия

Апперцепция (избирательность восприятия). Восприятие зависит не только от раздражения, но и от самого субъекта. Воспринимают не глаз и ухо, о конкретный живой человек, и поэтому в восприятии всегда сказываются особенности личности человека.

Зависимость восприятия от содержания психической жизни человека, от особенностей его личности (направленности, интересов, богатства духовного мира и т.п.), называется апперцепцией.

При предъявлении испытуемым незнакомых фигур на первых фазах восприятия они ищут эталоны, к которым можно было бы отнести воспринимаемый объект. В процессе восприятия выдвигаются и проверяются гипотезы о принадлежности объекта к той или иной категории. Таким образом, при восприятии активизируются следы прошлого опыта. Поэтому один и тот же предмет может по-разному восприниматься различными людьми. Например, восприятие картины, мелодии, книги у разных людей отличается своеобразием. Иногда человек воспринимает не то, что есть, а то, что ему хочется. То, что находится в центре внимания человека при восприятии, называют объектом восприятия, а все остальное – фоном.

Иллюзии восприятия. Восприятие не всегда дает абсолютно верное представление о предметах окружающего мира.

Иллюзией называют неправильное, искаженное восприятие.

Описаны многочисленные факты и условия ошибок в восприятии, главным образом зрительные иллюзии. 

        О зрительных иллюзиях хорошо знают художники, архитекторы, портные. Они используют их в своей работе. Например, портной шьет платье из ткани в полоску. Если он расположит ткань так, чтобы полоски шли вертикально, то женщина в этом платье будет казаться выше ростом. А если «положить» полоски горизонтально, то хозяйка платья покажется ниже и толще.

Иллюзии наблюдаются не только при зрительном, но и при других видах восприятия. Если подержать руку в очень холодной воде, а потом опустить ее в теплую, то будет казаться, что рука попала чуть ли не в кипяток.

Если съесть кусочек лимона или селедки и запить его чаем с небольшим количеством сахара, то первый глоток покажется очень сладким.

Наблюдение.

Различают восприятие непреднамеренное (или непроизвольное) и преднамеренное (произвольное). При непреднамеренном восприятии мы не руководствуемся заранее поставленной целью или задачей – воспринять данный объект. Восприятие направляется внешними обстоятельствами. Преднамеренное восприятие, напротив, с самого начала регулируется задачей – воспринять тот или иной предмет или явление, ознакомиться с ним.

Преднамеренное (целенаправленное), планомерное восприятие объектов и явлений, в познании которых человек заинтересован, называется наблюдением.

Наблюдать – значит не просто смотреть, а рассматривать, не просто слушать, вслушиваться, прислушиваться, не просто нюхать, принюхиваться.

Наблюдение всегда осуществляют с определенной познавательной целью. Оно предполагает ясное представление задач и предварительную разработку плана его осуществления. Также наблюдение предполагает большую активность личности, которая выражается как в мыслительной деятельности, сопровождающей наблюдение, так и в двигательной деятельности наблюдателя.

Исключительно большую роль играет отношение человека к наблюдению. Длительные упражнения в наблюдении приводят к развитию наблюдательности.

Наблюдательность

 – это свойство личности, заключающееся в умении наблюдать и подмечать характерные, но мало заметные особенности предметов, явлений, людей.

Наблюдательность необходима во всех областях жизни и деятельности человека. Так, без внимательных постоянных наблюдений невозможно педагогу глубоко понять психологические особенности ребенка и наметить правильные пути его развития и воспитания.

    Разработаны различные рекомендации и схемы по ведению наблюдений за особенностями психического развития учащихся, предназначенные для учителей [см.: Б.С.Волков, Н.В.Волкова. Методы исследований в психологии. – М., 2002.]

Индивидуальные различия восприятия у людей

Особенности восприятия зависят не только от жизненного опыта, направленности личности, интересов богатства духовного мира и т.п., но и от индивидуальных особенностей. Люди различаются:

1) по характеру приема информации. Ученые выделяют целостный (синтетический) тип восприятия, когда не придают значения деталям и не любят вдаваться в них. Детализирующий (аналитический) тип восприятия, напротив, ориентирован на детали, подробности.

2) по характеру отражения получаемой информации. Здесь различают описательный и объяснительный типы восприятия. Описательный тип ориентирован на фактическую сторону информации: человек отражает и выдает то, что видит и слышит, что читает, максимально приближаясь к исходным данным, часто не вникая в их смысл. Объяснительный тип не удовлетворяется тем, что непосредственно дано в самом восприятии. Он старается найти смысл информации.

3) по характеру особенностей самой личности. Здесь различают объективный тип восприятия, когда человек ориентирован на точность восприятия, непредвзятость, и субъективный тип, когда восприятие подчинено субъективному отношению к тому, что воспринимается, пристрастной его оценке, сложившимся ранее предвзятым мыслям о нем.

Вопросы и задания для самоконтроля

1. Что такое восприятие?

2. В чем сходства и различия между восприятием и ощущениями?

3. Назовите основные свойства восприятия. Приведите примеры, иллюстрирующие эти свойства.

4. Что такое апперцепция?

5. Выделите особенности наблюдения как преднамеренного восприятия.

6. По каким основаниям выделяют типы людей, характеризующихся определенными особенностями восприятия? Назовите эти типы.

7. Как можно практически использовать иллюзии восприятия?

8. *Подберите пословицы, в которых отражена сущность наблюдения.

9. *Разработайте комплекс упражнений на развитие восприятия.

Литература

1. Введение в психологию /Под ред. А.В. Петровского. М., 1996. С.137-163.

2. Запорожец А.В. и др. Восприятие и действие. М., 1967. С. 70-115.

3. Литвиненко А.Д. Психология восприятия: Уч.-мет. пособие для студентов факультетов психологии государственных университетов. М., 1987.

4. Лурия А.Р. Ощущения и восприятие. М., 1975. С. 43-110.

5. Хрестоматия по ощущению и восприятию. М., 1975. С. 47-57, 96-114, 147-205.

Тема: Кабылдоо

План.

1. Кабыл алуу түшүнүгү.

2. Кабыл алуунун негизги касиеттери.

3. Кабыл алуунун өзгөчөлүктөрү.

4. Адамдардын кабылдоосундагы жекече айырмачылыктар.

Акылым менен көрөм, Сезимим менен угам,

А мен дүйнөнү кыял менен кийиндирем ...

Көргөндөрдүн ар бири сулуулукту сүрөттөйбү,

Жаркыраган нурга жылмайып коёбу?

Менин кулагым жок, көзүм жок,

Бирок менде дагы көп нерсе бар - жашоо аянтынын сезимдери:

Ийкемдүү жана тил алчаак, күйүп турган илхам

Мен жашоонун түркүн түстүү үлгүсүн токуп чыгам.

(О. Скороходова)

Кабыл алуу түшүнүгү

Адам обочолонгон жарык же түстүү тактар, үндөр же жыттар дүйнөсүндө жашабайт (алар сезүү аркылуу чагылдырылат), ал нерселердин, буюмдардын жана формалардын дүйнөсүндө, татаал кырдаалдар дүйнөсүндө, б.а. адам эмнени кабыл алса, ал ар дайым жеке сезимдер менен эмес, бүтүндөй образдар менен алектенет.

Заттардын жана кубулуштардын, объективдүү дүйнөнүн ажырагыс кырдаалдарынын алардын касиеттеринин жана бөлүктөрүнүн жалпысынан сезүү органдарына тийгизген таасири менен чагылдырылышы кабылдоо деп аталат.

Кабыл алуу сезимдерге негизделет, бирок кабылдоо сезимдердин суммасына чейин кыскарбайт. Мисалы, биз бир нерсенин түсүнүн, формасынын, көлөмүнүн, бетинин тегиз эместигинин суммаларын гана эмес, китепти да кабылдайбыз. Демек, дүүлүктүргүчтүн жеке касиеттерин чагылдырган сезимдерден айырмаланып, кабыл алуу объектини анын касиеттеринин жалпылыгында жалпысынан чагылдырат.

Түшүнүү менен сезүүнүн башка айырмачылыктары бар:

- сезимдин пайда болушунун натыйжасы кандайдыр бир сезим (мисалы, жарыктык, көлөмдүүлүк, туздуулук, бийиктик, тең салмактуулук ж.б.), ал эми кабылдоонун натыйжасында адамдын аң-сезими объектке, кубулушка таандык ар кандай өз ара байланышкан сезимдер комплексин камтыган образ пайда болот. , процесс;

- объектини кабыл алуу үчүн, ага карата сүрөттү изилдөөгө, курууга жана өркүндөтүүгө багытталган ар кандай каршы иш-аракеттерди жасоо керек; бул адатта сезимдинпайда болушу үчүн талап кылынбайт;

- жеке сезимдер белгилүү бир анализаторлорго "байланган" сыяктуу эле; кабылдоо процессинин натыйжасында пайда болгон образ өз ара аракеттенүүнү, бир эле мезгилде бир нече анализаторлордун макулдашылган ишин болжолдойт.

Элестетүүнүн атайын органдары жок. Анализаторлор кабылдоо үчүн материал беришет. Кабыл алуу нейрон байланыштарынын эки түрүнө негизделген: бир анализатордун ичинде пайда болгон байланыштар жана анализатор аралык байланыштар. Биринчи учур организмге бир модалдуулуктун татаал стимулу тийгенде байкалат. Мындай дүүлүктүрүүчү обон болушу мүмкүн, бул угуу анализаторуна таасир этүүчү айрым үндөрдүн өзгөчө айкалышы. Бул комплекс бир комплекстүү стимул катары иш алып барат.

Комплекстүү стимулга туш болгондо пайда болгон нейрон байланыштарынын дагы бир түрү - ар кандай анализаторлордун ичиндеги байланыштар. Ошентип, тааныш эмес нерсени (мисалы, лимонду) биринчи жолу сезип, бала анын тегерек формасын жана сары түсүн (визуалдык анализатор аркылуу), өзгөчө жытын (жыт анализатору аркылуу), жумшак, орой бетин (тери жана кыймылдаткыч анализаторлору аркылуу), кычкыл даам (даам анализатору аркылуу).

Кабыл алуу - бул мээ кабыгынын аналитикалык-синтетикалык иш-аракетинин натыйжасы. Ошентип, тааныш эмес чет элдик сүйлөө үзгүлтүксүз үн агымы катары кабылданат. Мазмундуу сүйлөөнү кабыл алуу үчүн, б.а. аны түшүнүү менен, сөздү өзүнчө сөз айкаштарына, сөздөрдүн маанисине бөлүү керек. Ошол эле учурда, кепти кабыл алуу процессинде синтез талдоо менен бир мезгилде жүрөт, ошонун аркасында биз чачырап кеткен үндөрдү эмес, сөздөрдү жана сөз айкаштарын кабылдайбыз.

Кабылдоо. Элестетүүнүн негизги касиеттери объективдүүлүк, бүтүндүк, туруктуулук жана категориялуулук (маанилик) болуп саналат.

Объективдүүлүк - бул адамдын дүйнөнү бири-бирине байланышпаган сезимдердин жыйындысы түрүндө эмес, ошол сезимдерди пайда кылган касиеттерге ээ объектилердин түрүндө кабыл алуусу.

Кабылдоонун бүтүндүгү, кабыл алынган нерселердин образы бардык керектүү элементтер менен толук даяр формада берилбестен, тескерисинче, элементтердин чакан жыйындысына негизделген белгилүү бир интегралдык формага чейин ой жүгүртүүсү менен толукталат. Бул нерсенин айрым деталдары адам тарабынан ошол учурда көзгө дароо кабыл алынбаса дагы болот.

Туруктуулук - бул формасы, түсү жана көлөмү боюнча салыштырмалуу туруктуу объектилерди, башка бир катар параметрлерди кабылдоонун физикалык шарттарына карабастан кабыл алуу жөндөмү деп аныкталат. Мисалы, алыстан көрүүчүлөрдүн жүздөрүнүн сүрөттөрү, чындыгында, бизге жакын жайгашкан сүрөттөрдөн бир кыйла кичинекей болгонуна карабастан, биз үчүн баардык жүздөр бирдей өлчөмдө сезилет.

Кабыл алуунун категориялык мүнөзү анын жалпыланган мүнөздө экендигинен көрүнөт жана биз ар бир кабыл алынган объектини белгилүү бир класска таандык кылып, сөз-түшүнүк менен белгилейбиз. Бул класска ылайык, биз кабыл алынган сабакта

Берилген класстын бардык объектилерине мүнөздүү болгон белгилер изделет жана көрүнөт жана ушул түшүнүктүн көлөмүндө жана мазмунунда чагылдырылат.

Туулган күндөн тартып кабылдоонун сүрөттөлгөн касиеттери адамга мүнөздүү эмес: алар акырындык менен турмуштук тажрыйбада өнүгөт 

Кабылдоонун өзгөчөлүктөрү

Апперцепция (кабылдоонун тандалмачылыгы). Кабыл алуу кыжырданууга гана эмес, теманын өзүнө да байланыштуу. Көз жана кулак белгилүү бир тирүү адамды кабыл албайт, демек, адамдын инсандык өзгөчөлүктөрү ар дайым кабылдоодо таасир этет.

Адамдын акыл-эс жашоосунун мазмунунан, анын инсандык касиеттеринен (багыты, кызыкчылыгы, руханий дүйнөнүн байлыгы ж.б.) кабылдоонун көзкарандылыгы апперцепция деп аталат.

Кабыл алуунун биринчи фазаларында тааныш эмес фигуралар берилгенде, алар кабыл алынган объектти таандык кылган стандарттарды издешет. Кабыл алуу процессинде объектинин тигил же бул категорияга таандык экендиги жөнүндө гипотезалар көтөрүлүп, текшерилет. Ошентип, кабылдоо учурунда өткөн тажрыйбанын издери активдешет. Демек, бир эле теманы ар башка адамдар ар кандай кабыл алышы мүмкүн. Мисалы, сүрөттү, обонду, китепти кабыл алуу адамда ар башка. Кээде адам эмнени эмес, эмнени каалагандыгын кабыл алат. Түшүнүү учурунда адамдын көңүл борборунда турган нерсе кабылдоонун объектиси деп аталат, ал эми калган нерселердин бардыгы фон деп аталат.

Элес элес. Түшүнүү ар дайым эле курчап турган дүйнөнүн объектилери жөнүндө таптакыр туура түшүнүк бере бербейт.

Элес туура эмес, бурмаланган кабыл алуу деп аталат.

Көптөгөн фактылар жана кабылдоодогу каталардын шарттары, негизинен визуалдык иллюзиялар сүрөттөлөт.

Сүрөтчүлөр, архитекторлор жана тигүүчүлөр визуалдык иллюзияларды жакшы билишет. Аларды өз жумуштарында колдонушат. Мисалы, тигүүчү көйнөктү чаар кездемеден тигет. Эгерде ал кездемени сызыктар тигинен кеткендей кылып жайгаштырса, анда бул кийимчен аял узунураак көрүнөт. Ал эми сиз тилкелерди горизонталдык түрдө "койсоңуз", анда көйнөктүн ээси төмөн жана жоонураак сезилет.

Элестер визуалдык гана эмес, кабылдоонун башка түрлөрү менен да байкалат. Эгерде сиз колуңузду өтө муздак сууга салып, андан кийин жылуу сууга түшүрсөңүз, анда сиздин колуңуз кайнак сууга түшүп калгандай сезилет.

Эгерде сиз бир кесим лимон же майшабакты жеп, аны бир аз шекер кошулган чай менен жууп койсоңуз, анда биринчи ууртам абдан таттуу көрүнөт.

Байкоо.

Билбей туруп (же мажбурлап) жана атайылап (ыктыярдуу) кабылдоону айырмалаңыз. Кокусунан кабылдоодо, биз алдын-ала белгиленген максатты же тапшырманы - берилген нерсени кабыл алуу боюнча жетекчиликке албайбыз. Түшүнүү тышкы жагдайлардан келип чыгат. Атайын кабыл алуу, тескерисинче, башынан эле тапшырма - тигил же бул нерсени же кубулушту кабыл алуу, аны менен таанышуу аркылуу жөнгө салынат.

Адам билүүгө кызыкдар болгон нерселерди жана кубулуштарды атайылап (максаттуу), системалуу кабыл алуу байкоо деп аталат.

Байкоо дегенибиз жөн гана карап коюу эмес, угуу, угуу, угуу, жөн гана жыттап, жыттап коюу эмес, карап көрүү.

Байкоо ар дайым белгилүү бир когнитивдик максат менен жүргүзүлөт. Ал милдеттердин так көрсөтүлүшүн жана аны ишке ашыруу планын алдын-ала иштеп чыгууну болжолдойт. Ошондой эле, байкоо инсандын чоң иш-аракетин болжолдойт, ал байкоо менен коштолгон акыл-эс иш-аракетинде да, байкоочунун кыймыл-аракетинде да байкалат.

Адамдын байкоо жүргүзүүгө болгон мамилеси өтө маанилүү ролду ойнойт. Узакка созулган байкоо көнүгүүлөрү байкоонун өнүгүшүнө алып келет.

Байкоо

- Бул нерселердин, кубулуштардын, адамдардын мүнөздүү өзгөчөлүктөрүн байкоо, байкоо жөндөмүнөн турган инсандык касиет.

Байкоо адамдын жашоосунун жана ишинин бардык чөйрөлөрүндө зарыл. Демек, кылдаттык менен байкоо жүргүзбөсөңүз, мугалим баланын психологиялык өзгөчөлүктөрүн терең түшүнүп, аны өнүктүрүүнүн жана тарбиялоонун туура жолдорун аныктай албайсыз.

Окуучулардын акыл-эс өнүгүүсүнүн өзгөчөлүктөрүн байкоо үчүн мугалимдерге арналган ар кандай сунуштар жана схемалар иштелип чыккан [караңыз: Б.С.Волков, Н.В.Волкова. Психологиядагы изилдөө методдору. - М., 2002.]

Адамдардын кабылдоосундагы жекече айырмачылыктар

Кабылдоонун өзгөчөлүктөрү турмуштук тажрыйбадан, инсандык ориентациядан, руханий дүйнөнүн байлыгынын кызыкчылыгынан ж.б.у.с., ошондой эле индивидуалдык өзгөчөлүктөргө байланыштуу. Адамдар ар кандай:

1) маалымат алуу мүнөзү боюнча. Окумуштуулар кабылдоонун деталдуу (синтетикалык) түрүн деталдарга маани бербегенде жана аларга кирүүнү жактырбаганда айырмалашат. Деталдаштыруунун (аналитикалык) түрү, тескерисинче, деталдарга, деталдарга багытталган.

2) алынган маалыматты чагылдыруу мүнөзү боюнча. Бул жерде кабылдоонун сүрөттөмө жана түшүндүрмө түрлөрү айырмаланат. Сыпаттама түрү маалыматтын фактылык жагына багытталат: адам көргөн-уккан нерсесин, окуган нерсесин баштапкы маалыматтарга мүмкүн болушунча жакын чагылдырат жана берет, көбүнчө алардын маанисине терең киришпейт. Түшүндүрмө түрү кабылдоонун өзүндө түздөн-түз берилген нерсеге канааттанбайт. Ал маалыматтын маанисин табууга аракет кылат.

3) инсандын өзүнө мүнөздүү мүнөздөмөлөрү боюнча. Бул жерде адам кабылдоонун тактыгына, бейтараптуулукка жана субъективдүү типке багытталганда, кабылдоо кабыл алынган нерсеге субъективдүү мамилеге, ага бир тараптуу баа берүүгө, ал жөнүндө алдын-ала алдын-ала ойлорго баш ийгенде, элестин объективдүү түрү айырмаланат.

Өзүн өзү көзөмөлдөө үчүн суроолор жана тапшырмалар

1. Кабылдоо деген эмне?

2. Кабыл алуу менен сезүүнүн кандай окшоштуктары жана айырмачылыктары бар?

3. Кабыл алуунун негизги касиеттери кандай? Ушул касиеттерин көрсөтүү үчүн мисал келтир.

4. Апперцепция деген эмне?

5. Байкоонун өзгөчөлүктөрүн атайылап кабылдоо катары белгилеңиз.

6. Кабыл алуунун белгилүү бир мүнөздөмөлөрү менен мүнөздөлгөн адамдардын типтери кайсы негиздер боюнча айырмаланат? Ушул түрлөрүн атаңыз.

7. Кабыл алуу иллюзиясын иш жүзүндө кандайча колдонсо болот?

8. Байкоонун маңызын чагылдырган макал-лакаптарды тап.

9. Кабылдоону өрчүтүү үчүн көнүгүүлөрдүн комплексин иштеп чыгыңыз.

Адабият

1. Психологияга киришүү / Ред. А.В. Петровский. М., 1996. S. 137-163.

2. Запорожец А.В. кабылдоо жана иш-аракет. М., 1967. S. 70-115.

3. Литвиненко А. Д. Кабыл алуу психологиясы: Уч.-мет. мамлекеттик университеттердин психология факультеттеринин студенттери үчүн колдонмо. М., 1987.

4. Лурия А.Р. Сезим жана кабылдоо. М., 1975. С. 43-110.

5. Сезим жана кабыл алуу боюнча окурман. М., 1975. С. 47-57, 96-114, 147-205.