Презентация к уроку "Зул"

Будда ном, бурхн-шаҗн ламнрин əəлтхлин зəрлг нарт делкəд делгрҗ, 2500 җилин туршарт хальмг келн улс бурхндан мөргə, Зулан кеһə, насан эндр өдр күртл ава.

Зул өдр шар шаҗна эклцинь тəвсн Зуңкван нернлə залһлдата. Зуңква – үнндəн һазр деер бəəсн күн. Шакъямуни бурхна хөөн хойрдгчнь тер болсмн.

Кезəңк дегтр авад, 1875 җилд Зулыг яһҗ темдглҗəснə тускар авад хəлəй. Хальмг литин тогтаһач Бентковский иигҗ бичҗəнə: «Асхн, байрин сүл өдрлə, Зуңкван шүтəнə өмн бичкн нүкнд гертəс авч ирсн зулан тəвəд, ном умшад, зулан өргдг билə. Ик күндтə күн тер зулыг шатадг бəəсмн.Һал шачасн темдгəр шин җил ямаран болхинь медҗ авдг бəəсмн. Кемр зул тегш – иргч җил сəн-сəəхн, кемр утан һархла – зокал уга җирһлин темдг, харвр өңгтə заль болхла – гем-шалтг учрхинь медүлҗəнə…».

Зулын байр 15 зун җилд үүдсмн, юңгад гихлə Зуңква 1357 – 1419 җилмүдт бəəсмн. Хальмгуд дунд Зулын байр 17 зун җилəс авн темдглддг болсмн .

Зулын өдр хамгин түрүнд өрк- бүлин байрин өдр болҗана. Герин эзн күүкд күн Зул өдр эрт босад, цəəһəн чанад, дээҗ бəрəд, зулан өргнə. Герин эзн цацл цацад, һалд тос, хорһ хаяд, күңгшү үнр һарһна.Терүнə хөөн зулын йөрəл тəвəд, цəəһəн уудмн. Эн өдр көгшн улсиг тевчдмн, элгн- садндан оддмн.

Буур җил һарв, Ботхн җил орв, Бəəсн һазр-усндан Буйн кишгəн эдлий. Һолта өвсəн керчҗ, Һарсн җилəн тоолҗ, Гиичин тоовр эклий. Өрк-бүл болһн Өр җөөлн болый, Өсч йовх баһчудтан Өвкин зөөр үлдəй .

Зулын хөөн , 3-5 өдр давхла, Җилин эзнə өдр болна, хуучн җилəн йовулад, шин җилəн тосна. Эн өдр залу күн нас авдг өдр. Хурлд ик мөргүл болна. Тиигəд Зулла хамдан бидн үвлин эклцд ордувидн.

Хар царин арсар архд кеҗ, Хаңһа һолын модар бүлүр кеҗ, Өндр һазрт герəн бəрҗ, Өвстə һазрт малан идүлҗ, Таалад, теврəд суудгтн Көвүд, күүкд болҗ, Таслад ишкəд уйдгтн Торһн, цемгн болҗ, Эркнəстн эмəлтə мөрн хөөһдгө, Өвкин нер дуудултн!

Зул - əмтнə кемҗəн уга байр, җирисн, җиңнсн җирһлд өвкнрин үлдəсн зөөриг өдгə цагт хадһллһн – мадна ончта керг.

Цə шиңгн болвчн идəнə дееҗ, цаасн нимгн болвчн номин көлгн, буур җил һарч, ботхн җил орҗ, авсн җил-наснь өлзəтə болҗ, ода өмнк-өмнкəснь хөөткнь сəн болҗ, цуһар əмтн амулң эдлх болый.

Хуучн насн бат болҗ, шин насн өлзəтə болҗ, җил болһн хаһцҗ, эсрңдəн үүнəс байртаһар зулан кеҗ амулң эдлҗəхиг олн деедс бурхд өршəх болтха.