СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

Алкены для 10го класса на узбекском языке

Категория: Химия

Нажмите, чтобы узнать подробности

Алкены для 10го класса на узбекском языке

Просмотр содержимого документа
«Алкены для 10го класса на узбекском языке»

Тўйинмаган углеводородлар  Этилен углеводородлари (алкенлар, олефинлар)  Тўйинмаган углеводородлар   АЛКЕНЛАР АЛКИНЛАР АЛКАДИЕНЛАР  С n H 2n  С n H 2n - 2

Тўйинмаган углеводородлар Этилен углеводородлари (алкенлар, олефинлар)

Тўйинмаган углеводородлар

АЛКЕНЛАР АЛКИНЛАР АЛКАДИЕНЛАР

С n H 2n С n H 2n - 2

Тўйинмаган углеводородлар деб углерод сони алкан ларникига тенг бўлиб, водород сони алкан ларникидан 2,4,6 … га кам бўлган углеводородларга айтилади. Тўйинмаган углеводородлар битта қўшбоғли – этилен, иккита қўшбоғли – диен ва уч боғли – ацетилен углеводородларига бўлинадилар.
  • Тўйинмаган углеводородлар деб углерод сони алкан ларникига тенг бўлиб, водород сони алкан ларникидан 2,4,6 … га кам бўлган углеводородларга айтилади.
  • Тўйинмаган углеводородлар битта қўшбоғли – этилен, иккита қўшбоғли – диен ва уч боғли – ацетилен углеводородларига бўлинадилар.
Маъруза режаси:  Изомерияси ва номланиши Олиниш усуллари Физик ва кимёвий хоссалари Алкенларнинг полимерланиш реакциялари  Айрим вакиллари

Маъруза режаси:

  • Изомерияси ва номланиши
  • Олиниш усуллари
  • Физик ва кимёвий хоссалари
  • Алкенларнинг полимерланиш реакциялари
  • Айрим вакиллари
Изомерия  Алкенларда 3 хил изомерия кузатилади. Углерод скелет изомерияси Қўшбоғнинг ҳолат изомерияси Геометрик изомерия

Изомерия

Алкенларда 3 хил изомерия кузатилади.

  • Углерод скелет изомерияси
  • Қўшбоғнинг ҳолат изомерияси
  • Геометрик изомерия
Номенклатура   Эмпирик номенклатура  – алкандаги –ан қўшимчасини –илен қўшимчасига алмаштириб ҳосил қилинади:  СН 2 = СН 2   - этилен СН 3 – СН = СН 2   - пропилен  Рационал номенклатура  – этиленни асос қилиб олинади ва унинг гомологлари этеленнинг ҳосилалари деб қаралади:  СН 3 – СН = СН 2  - метилэтилен

Номенклатура

  • Эмпирик номенклатура – алкандаги –ан қўшимчасини –илен қўшимчасига алмаштириб ҳосил қилинади:

СН 2 = СН 2 - этилен

СН 3 – СН = СН 2 - пропилен

  • Рационал номенклатура – этиленни асос қилиб олинади ва унинг гомологлари этеленнинг ҳосилалари деб қаралади:

СН 3 – СН = СН 2 - метилэтилен

 Систематик номенклатура бўйича алкенлар номи тегишли алканлар номи охиридаги –ан қўшимчасини –ен қўшимчасига алмаштириб ҳосил қилинади. Радикалларнинг номи ва ҳолати рақамлар билан кўрсатилади. Т ўйинмаган бир валентли радикаллар:  СН 2 =СН – винил (этенил),  СН 2 =СН–СН 2 – аллил (1-пропенил),  СН 2 = С – СН2- изопропенил (1-пропенил-2).  –
  • Систематик номенклатура бўйича алкенлар номи тегишли алканлар номи охиридаги –ан қўшимчасини –ен қўшимчасига алмаштириб ҳосил қилинади. Радикалларнинг номи ва ҳолати рақамлар билан кўрсатилади.

Т ўйинмаган бир валентли радикаллар:

  • СН 2 =СН – винил (этенил),
  • СН 2 =СН–СН 2 – аллил (1-пропенил),
  • СН 2 = С – СН2- изопропенил (1-пропенил-2).

Олиниш усуллари.   Нефтдан С 6 Н 12 дан С 13 Н 26 алкенлар ажратиб олинади.  Саноатда алканлардан дегидрогенлаш орқали олинади.

Олиниш усуллари.

  • Нефтдан С 6 Н 12 дан С 13 Н 26 алкенлар ажратиб олинади.
  • Саноатда алканлардан дегидрогенлаш орқали олинади.
Лаборатория шароитида олиш Тўйинган бир атомли спиртларни дегидратлаш (к атализатор - сульфат ва фосфат кислоталар, калий бисульфат, фосфор-(V)-оксид).  Зайцев қоидаси : В одород энг кам водород тутган углерод атомидан ажралади .

Лаборатория шароитида олиш

  • Тўйинган бир атомли спиртларни дегидратлаш атализатор - сульфат ва фосфат кислоталар, калий бисульфат, фосфор-(V)-оксид).

Зайцев қоидаси : В одород энг кам водород тутган углерод атомидан ажралади .

2. Дегидрогалогенлаш реакцияси  Г алоид водородни тортиб олувчи восита сифатида қуруқ ишқорнинг спиртдаги эритмаси, учламчи амин, хинолиндан фойдаланилади.

2. Дегидрогалогенлаш реакцияси

  • Г алоид водородни тортиб олувчи восита сифатида қуруқ ишқорнинг спиртдаги эритмаси, учламчи амин, хинолиндан фойдаланилади.
3 . Дегалогенлаш реакцияси Ди галогенли ҳосилаларидан олиш:

3 . Дегалогенлаш реакцияси

  • Ди галогенли ҳосилаларидан олиш:
4. Ацетилен СНларни палладий катализаторлигида гидрогенлаш

4. Ацетилен СНларни палладий катализаторлигида гидрогенлаш

Физик хоссалари. Д астлабки тўрт вакили газсимон, С 5 Н 10 дан С 12 Н 24 гача суюқлик, қолганлари қаттиқ моддалар. Тўғри занжирлилар тармоқланган занжирли изомерларига қараганда, Цис-изомерлари транс-изомерларига нисбатан юқори ҳароратда қайнайди. Олефинларнинг зичлиги бирдан кичик, лекин тегишли парафинларникидан катта. Олефинлар сувда оз эрийди. ИҚ спектрда винил гуруҳидаги қўшбоғнинг валент тебранишлари 1050 см -1 да С – Н – боғланишнинг деформация тебраниши 920 ва 980 см -1 да намоён бўлади. УБ нурларни 190-200 нм ютади. ЯМР спектрда 4,5-6,0 м.д. да намоён бўлади.

Физик хоссалари.

  • Д астлабки тўрт вакили газсимон, С 5 Н 10 дан С 12 Н 24 гача суюқлик, қолганлари қаттиқ моддалар.
  • Тўғри занжирлилар тармоқланган занжирли изомерларига қараганда, Цис-изомерлари транс-изомерларига нисбатан юқори ҳароратда қайнайди.
  • Олефинларнинг зичлиги бирдан кичик, лекин тегишли парафинларникидан катта.
  • Олефинлар сувда оз эрийди.
  • ИҚ спектрда винил гуруҳидаги қўшбоғнинг валент тебранишлари 1050 см -1 да С – Н – боғланишнинг деформация тебраниши 920 ва 980 см -1 да намоён бўлади.
  • УБ нурларни 190-200 нм ютади.
  • ЯМР спектрда 4,5-6,0 м.д. да намоён бўлади.
Кимёвий ҳусусиятлари. Алкенлар бирикиш, алмашиниш, изомерланиш, полимерланиш, оксидланиш реакцияларига киришади. Алмашиниш қўшбоғга нисбатан  -ҳолатда жойлашган углероддаги водородлар ҳисобига боради:

Кимёвий ҳусусиятлари.

  • Алкенлар бирикиш, алмашиниш, изомерланиш, полимерланиш, оксидланиш реакцияларига киришади. Алмашиниш қўшбоғга нисбатан -ҳолатда жойлашган углероддаги водородлар ҳисобига боради:
1. Бирикиш реакциялари Водороднинг бирикиши - Гидрогенлаш (Pt, Pd, Ni)      Галогенларнинг бирикиши - Галогенлаш

1. Бирикиш реакциялари

  • Водороднинг бирикиши - Гидрогенлаш (Pt, Pd, Ni)
  • Галогенларнинг бирикиши - Галогенлаш
Э лектрофил агент билан  -комплекс ҳосил қилади:

Э лектрофил агент билан -комплекс ҳосил қилади:

 Г алоид водородларни бирикиши - Гидрогалогенлаш.    Носимметрик олефинларга галоид водородларнинг бирикиши В.В.Марковников қоидасига мувофиқ боради. Бунда водород кўп водород тутган углерод атомига бориб бирикади:
  • Г алоид водородларни бирикиши - Гидрогалогенлаш.
  • Носимметрик олефинларга галоид водородларнинг бирикиши В.В.Марковников қоидасига мувофиқ боради. Бунда водород кўп водород тутган углерод атомига бориб бирикади:
Карашнинг пероксид эффекти

Карашнинг пероксид эффекти

Гипогалогенлаш - Марковников қоидасига асосан боради: Сувнинг бирикиши – Гидратлаш (жараён карбокатионли механизм бўйича боради).

Гипогалогенлаш - Марковников қоидасига асосан боради:

Сувнинг бирикиши – Гидратлаш (жараён карбокатионли механизм бўйича боради).

Оксидланиш реакциялари Ҳаво кислороди билан катализатор (висмут, молибден, ванадий оксидлари) иштирокида (380 – 450 0 С) да оксидлаш  Ҳаво кислороди билан Ag катализаторлигида оксидлаш

Оксидланиш реакциялари

  • Ҳаво кислороди билан катализатор (висмут, молибден, ванадий оксидлари) иштирокида (380 – 450 0 С) да оксидлаш
  • Ҳаво кислороди билан Ag катализаторлигида оксидлаш
 Калий перманганатнинг сувдаги эритмаси олефинларни икки атомли спиртларгача оксидлайди:
  • Калий перманганатнинг сувдаги эритмаси олефинларни икки атомли спиртларгача оксидлайди:
 Кучли оксидловчилар (хромат кислота, нитрат кислота ва бошқалар) қўшбоғ турган жойдан узиб кетон билан кислота аралашмаси ҳосил бўлади.
  • Кучли оксидловчилар (хромат кислота, нитрат кислота ва бошқалар) қўшбоғ турган жойдан узиб кетон билан кислота аралашмаси ҳосил бўлади.
Озонлаш реакцияси.   Алкенлар О 3 билан оксидланиб – озонид ҳосил қилади. Озонидлар беқарор бирикмалар.

Озонлаш реакцияси.

  • Алкенлар О 3 билан оксидланиб – озонид ҳосил қилади. Озонидлар беқарор бирикмалар.
Алкиллаш – Молекулага алкил радикалини киритиш.

Алкиллаш – Молекулага алкил радикалини киритиш.

Қайта гуруҳланиш.

Қайта гуруҳланиш.

Полимерланиш.   Полимерланиш – Молекулаларнинг ўзаро бирикиб, юқори молекуляр бирикма ҳосил қилиши.  Гомополимерланиш – Бир хил молекулаларни бирикиши.   Сополимерланиш (кополимерланиш) – Ҳар хил молекулаларни бирикиши.

Полимерланиш.

  • Полимерланиш – Молекулаларнинг ўзаро бирикиб, юқори молекуляр бирикма ҳосил қилиши.
  • Гомополимерланиш – Бир хил молекулаларни бирикиши.

  • Сополимерланиш (кополимерланиш) – Ҳар хил молекулаларни бирикиши.
Полимерланиш жараёни радикал ёки ионли (каталитик) механизм билан содир бўлиши мумкин.

Полимерланиш жараёни радикал ёки ионли (каталитик) механизм билан содир бўлиши мумкин.

Изомерланиш  реакциялари

Изомерланиш реакциялари

Алмашиниш реакциялари.  Саноатда бу жараёндан глицерин ишлаб чиқаришда фойдаланилади.

Алмашиниш реакциялари.

Саноатда бу жараёндан глицерин ишлаб чиқаришда фойдаланилади.

 Оксосинтез.  Олефинларнинг энг қимматли ҳусусиятларидан бири СО ва Н 2 (100 – 500 атм, 100 – 500 0 С кобальт карбонили катализатор) билан бирикиши.
  • Оксосинтез. Олефинларнинг энг қимматли ҳусусиятларидан бири СО ва Н 2 (100 – 500 атм, 100 – 500 0 С кобальт карбонили катализатор) билан бирикиши.
 Олефинлар орасида катта аҳамиятга эга бўлганлари этилен ва пропилен.  Эритувчилар, полимерлар, спиртлар, альдегидлар, кетонлар ва бошқалар олинади.
  • Олефинлар орасида катта аҳамиятга эга бўлганлари этилен ва пропилен.
  • Эритувчилар, полимерлар, спиртлар, альдегидлар, кетонлар ва бошқалар олинади.


Скачать

Рекомендуем курсы ПК и ППК для учителей

Вебинар для учителей

Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!