Эссе "Киік-?аза? даласыны? бейнесі"

Эссе

Киік- ?аза? даласыны? бейнесі

      ?аза? хал?ыны? ??ымында «киелі» деген с?з бар. Киелі а?, киелі ??с, киелі ?сімдік . О?ан ?те к?п м?н берген. Ал ?азіргі кезде сол киелі деген с?зге м?н бермей ?з ?ара басын ?ана ойлап кеткен сия?ты адамдар. ?арап отырсам ке? даламны? еркін ?сіп-?шып ж?рген а?-??старымыз ?азір азайып барады. Тіпті осы киелі а? деп санайтын киікті? ?зі жо?алу?а ша? ?ал?ан. Сонда бізді? ата-бабамызды? «киесі ?рады», «ба?ытсызды??а ?шырайсы?» дегеніне де ?арама?ан адамдарды? кім бол?аны?

     ?рбір халы? а? – ??сты, таби?атты ?зіні? ?лтты? болмысына, рухына с?йкес танып, т?сінеді, со?ан орай оларды? ?р?айсына ?зіндік ба?асын береді. Бізді? елімізде де солай. Отанымызда?ы ?зге ?лттардан г?рі ?аза?тар киікті керемет жа?сы к?ріп, оны киелі жануар санайды.   ?рине, киік – киелі жануар. Дана ?аза? оны? ерекше ?асиет­терін, киелілігін бай?а?ан со? айры?ша ??рметтеген. Мен жа?ында  киікті? киелі жануар екендігін білдіретін та?ы бір жа?дайды о?ып білдім.. Атап айт?анда, к?ктемні? со?ында, тек мамырды? 22–28-і к?ндері ?лы даладан ?аза?тар «т?йе­табан» деп атап кеткен ?сімдікті к?руге болады. Кереметтігі сонда, оны? аса ?лкен жасылдау-?ыз?ылт т?сті жапыра?тары жа?а ту?ан киік ??ралайын жасырып т?рады екен. Соны? салдарынан т?к?ппар дала б?ркіттеріні? ?ыра?ы к?здері шарасынан шы?ып кете жаздаса да, таби?атты? ?ор?ауында жат?ан ??ралайды к?ре алмайтын к?рінеді. С?йтіп, ??ралайлар ая?ынан т?ры­сымен-а?, ?лгі «т?йетабан» ?сім­дігі келесі к?ктемге дейін жо?алып кетеді екен. Міне, осыдан со? а?б?кенді ?алай киелі жануар  деп атамас?а. Осы ретте ?аза? секілді «бір ?ліп, бір тірілген» а?б?кендерді? еліміздегі саны со??ы жылдары жылдам к?бейіп келе жат?анды?ы  мені ?атты ?уантады.

     Киік- ке? даламны? ерке де с?лу а?ы деп еститінмін анамнан. Оны А?б?кен деп те атайды екен. Осы с?лу а? туралы анамнан с?ра?анымда , анам  «б?рын кішкентай кезімде ?ыр басынан, суат басынан бота к?зді, ?ой?ы м?йізді, сар?ыш т?сті киіктерді  к?ктемнен  к?зге  дейін жиі к?ретінмін. ?азір олар азайды ?ой. Аянышты жа?дай.»- деп жауап берген еді. Содан бастап осы жануар туралы к?п н?рсе білгім келді. Білгенім, ол туралы халы? аузында неше алуан а?ыз да, ертегі де к?п, халы? оны киелі а? деп атпайтын бол?ан екен.  Ал ?азір ше? Д?рі жасау ?шін аса ба?алы шикізат – м?йізі мен т?я?ы ?шін адамдар жауызды??а бар?ан. ?аншама жануар ?ырылып жатыр. Осы киелі жануарды? азаю себебі тек ?ана браконьерлік аулау емес, экологиялы? жа?дай да ?серін тигізеді екен. Киелі жануарларды? жаппай ?ырылуына далалы? ??ірде жай?ал?ан ш?йгін ш?птерді? улылы?ы да  себепші болады екен. М?ны былайша т?сіндіреді: азы?ты? ?сімдіктер  есепсіз шашыл?ан ?нерк?сіп ?алды?тарымен астас?ан  топыра?та  ?нгенін  сарапшы мамандар ал?а тартады. Ш?йгін ш?пті жегеннен кейін киіктерді? іші кеуіп ?летіні аны?тал?ан. Б?л м?ліметті мен ?аламтордан о?ып білдім. Сонда б?л да адамдарды? ісі емес пе?

     ?олы ?ан?а боял?ан адамны? ?мірі жар?ын болады деп ойламаймын. К?здері м?лдіреген а? б?кендерге ?алай ?ана ?атыгез болады екен?!. ?алайша д?ті барады екен осы?ан?! Т?з та?ысыны? мазасын алмайтын еді ?ой ата-бабамыз. К?здері ж?удіреген осы бір момын жануар?а ?алай ?ана ?олын к?терді екен. Киесі тиеді деп ойламады ма? Сан с?ра?тар мені мазалай бастады. Мен анам сия?ты ке? даламда а?б?кендерді жиі к?ргім келеді .Себебі ол ?аза? даласыны? бейнесі. Осы тілегім сонша орындалмайтындай ма? Неге оны бізден айырды?ыздар, а?алар.... Сонда оны? м?йізі ?ымбаттыра? бол?аны ма?  Жо?, оларды? ?мірлері  м?йіздерінен де ?ымбат. Мен осыны ?ана жеткізгім келді сіздерге. Атпа?даршы, ?аза?ымны? ерке с?лу киігін. Атпа?даршы!