Білгенге маржан

Cаба?ты? та?ырыбы: «Білгенге маржан» сайысы. Саба?ты? ма?саты: 1. О?ушыларды ?азіргі заман талабына сай тере? білім алу?а ынталандыру. 2. Жас ?рпа?ты? ?лтты? сана-сезімін, ?о?амды? саяси ой-?рісін дамыту. 3. Ойлау, с?йлеу ?абілеттерін шы?дату, ту?ан жеріне, еліне деген с?йіспеншіліктерін арттыру, о?ушылар бойына ?лтты? м?дени ??ндылы?тарын сі?іру. Саба?ты? т?рі: Сайыс саба?. Ж?ргізуші: ?р?ашан да білім к?птік етпеген, Талапсыз жан м?ратына тжетпеген. С?лем бердік ?рендерге талапкер, Дос к??ілдей, адал, аппа? ниетпен. ?айырлы к?н, ??рметті ?она?тар, ?стаздар мен білімге ??штар жас ?рендер. 9-10 сыныптар арасында ?ткелі отыр?ан «Білгенге маржан» атты сайысымыз?а ?ош келді?іздер! Ал келі?дер, келі?дер, Бірі?е-бірі? ері?дер! Білімі?ді тексеріп, Ойын?а ?атысып к?рі?дер! Сайыскерлерімізді орта?а ша?ырамыз. І-топ 9 «А» сыныбы, ІІ-топ 10 «А» сыныбы. Б?л сайыскерлеріміз к?шбасшыларды? к?шбасшысы атану?а сайыс?а т?скелі отыр. ?діл ?азы, а? ?азы?а бір с?лем, ?ділдікке бас иеді к?ллі ?лем. Ж?йрік озар сайыстарда неше бір, Сарап?а сал ?ділдікпен шеше біл. Сайыскерлерімізді? білімін сараптап ?діл ба?а берушілермен таныстырып ?тейін. (?діл ?азылар ал?асымен таныстыру) 1. 2. Сайыс кезе?дері: 1. Таныстыру. 2. «Кім шапша?» (15 с?ра?, ?р д?рыс жауап 1-?пай) 3. «?ызы?ты то?ызды?». 4. Ма?ал-с?зді? м?йегі. 5. Хал?ымызды? кие т?т?ан сандары. 6. «Кім к?п біледі?». 7. «Ділмар». 8. Капитандар сайысы. І-кезе?. ?р топ ?здерін таныстырады. І-топ. Топты? аты: «?ла?ат» ?раны:

ІІ-топ. Топты? аты: «Жас ?ыран» ?раны: ІІ-кезе?. «Кім шапша??». Ша?ырамыз, келі?іздер жарысу?а, К?ш ?нер, біліммен алысу?а. Бар ?нерді салайы? ортамыз?а, ?анекей кім озады б?л сайыста?! 15 с?ра? о?ылады, ?р д?рыс жауап 1-?пай. І-топ: 1. Жер бетінде неше м?хит бар? (4) 2. ?аза?та т???ыш эпопея жаз?ан кім? (М?хтар ?уезов) 3. ?аза?стан Республикасыны? жа?а конститутциясы ?ашан ?абылданды? (1995 жылы 30 тамызда) 4. «Жеті жар?ы» за?дар ережесін кім шы?арды? (Т?уке хан) 5.?ш ?уаныш не? (Ал?ыс алу, ?зі?ді к?пті? іздеуі, ісі?ні? ?шпеуі) 6. Т?рт м?рат не? (1. Дау м?раты-біту. 2. Саудагер м?раты-?ту. 3. ?ыз м?раты-кету. 4. Жол м?раты жету. Сырым батыр) 7. ?лтты? спорт ойындарын ата? (Б?йге, тай жарыс, ??нан жарыс, жаяу жарыс, те?ге алу, аударыспа?, ат жарыс, жор?а жарыс, палуан к?рес, к?кпар, ?гіз тартыс, ар?ан тартыс, ?ыз ?уу, тай ?йрету, дойбы, то?ыз??мала?, ?олт?за?, асы? ойыны, сада? тарту, жілік ?ру) 8. Басы бар ая?ы жо? т?зу?(С?уле)

9.Киіз ?йді? т?бесі ?алай аталады?(Ша?ыра?)

10. ?андай те?ізге бірде-бір ?зен ??ймайды? (?ызыл те?із) 11. ?зенні? басталар жерінен ??яр жеріне дейінгі аралы?ты не дейді?(?зен алабы)

12. ?аза?ты? т???ыш шешені. (Жиренше шешен ХV ?асыр) 13. ?аза?та т???ыш д?ние ж?зіні? чемпионы ата?ын ал?ан палуан. (?ажым??ан М??айтбасов) 14. Т?ріктерді? билеушісі кім?(?а?ан)

15.К?шіп келген к?ршіге берілетін ?она?асы?(Ерулік)

ІІ-топ: 1. ?аза?ты? т???ыш а?артушы ?стазы? (Ыбырай Алтынсарин 1841-1889ж) 2. Д?ниеж?зіндегі е? тере? к?л. (Байкал) 3. ?аза?та т???ыш генерал ата?ын ал?ан ж?не мектеп аш?ан хан кім? (Ж??гір хан) 4. «Астана» с?зі ?ай тілден алын?ан, ?андай ма?ына береді? (Парсы тілінен алын?ан «киелі орын», «боса?а» деген ма?ынаны береді) 5. Алты игілік. (Денсаулы?, ?азына, дос, ?йел, білім, бала) 6. Бес борыш. (1. Алла?а, пай?амбар?а байланысты борыш. 2. Адамны? ?зіне байланысты борыш. 3. Мемлекет пен халы??а борыш. 4. ?й-іші, жа?ындар?а борыш. 5. Адамгершілік ?леміне борыш. М?хаммед пай?амбар) 7. Музыка аспаптары. (Домбыра, ?обыз, ша??обыз, ?ыл?обыз, шертер, жетіген, уілдек, дабыл, да??ыра, сыбыз?ы, дауылпаз, шы?дауыл, асатая?, ?амыс сырнай, м?йіз сырнай, адырна, сазсырнай, керней, ?шкірік, тастауы?, ?ран, жел?обыз, б??ыма?) 8. ?аза?стан Республикасында тілдер мерекесі ?ашан? (22 ?ырк?йек) 9. Е? суы? материк. (Антарктида) 10. Ежелгі грек д?рігері, «медицинаны? атасы». (Гиппократ) 11. Мо??ол империясыны? негізін салушы ж?не ?лы ханы. (Шы??ыс хан) 12. «Ата т?рып ?л с?йлесе-ержеткені болар,Ана т?рып ?ыз с?йлесе-бойжеткені болар»-деп айт?ан кім?(Сырым батыр)

13. ?шінші ?аламшар не?(Жер)

14. Т???ыш ?йел-?арышкер. (Валентина Терешкова) 15. А??уды? баласы. (К?гілдір) ІІІ-кезе?. «?ызы?ты то?ызды?» Б?л кезе?де сендер ?здері? та?дап ал?ан с?ра??а жауап бересі?дер. Мына ?яшы?тар?а назар аударайы?! Же?іл с?ра? ал?ылары? келсе 10 ?пайлы? с?ра??а жауап беру ар?ылы аласыздар. М?нда?ы е? к?рделі с?ра??а жауап беру ар?ылы 40 ?пай жина?тау?а болады.

1. Бірінші ?атара?ы сол жа?та?ы 10. Топыра?ты? ??рамы. (Су, ауа, шірінді, ??м, саз)
2. Бірінші ?атарда?ы о? жа?та?ы 10. Шы??ыстауда (Семейде) ?андай ата?ты адамдар ту?ан? (Абай, Ш?к?рім, М?хтар)
3. ?шінші ?атар о? жа?та?ы 10. Бес арысты ата. (Ахмет, Міржа?ып, Ма?жан, Ш?к?рім, Ж?сіпбек)
4. Екінші ?атарда?ы сол жа?та?ы 20. Ежелгі Римде е? ірі ??ралдар к?терілісіні? к?семі? (Спартак)
5. ?шінші ?атар ортада?ы 20. Барлы? жа?ынан м?хиттармен ж?не те?іздермен ?оршал?ан ??рлы?ты?

?лкен б?лігі. (Материк)

1. Екінші ?атар сол жа?та?ы 30. К?п ?йрек ?шып келеді, екеуі артында, біреуі алдында, екеуі екі жа?ында, біреуі ортасында, екеуі алдында, біреуі артында. Барлы?ы ?анша ?йрек? (3)
2. Бірінші ?атар ортада?ы 30. ?аза?стан неше мемлекетпен шектеседі? (5. Ресей, ?ытай, ?збекстан, ?ыр?ыстан, Т?ркіменстан)
3. Екінші ?атар ортада?ы 40. ?лемге ?йгілі компьютер ба?дарламасын жасаушы Microsoft компаниясыны? негізін ?алаушы. (Билл Гейтс)
4. ?шінші ?атар сол жа?та?ы 40. Т???ыш рет ?аза? ?нін шет елге орындап, к?міс ж?лде ал?ан ?нші? (?міре ?ашаубаев) ІV-кезе?. «Ма?ал с?зді? м?йегі» ма?ал м?телдерді ?алпына келтір. ?р д?рыс -топ жауап?а 2 ?пайлы? ж?йемен ба?аланады. І- топ 1. Кісі, бай?ап, жа?сы, с?йлер, Жаман, шай?ап, с?йлер, кісі. (Жа?сы кісі бай?ап с?йлер, Жаман кісі шай?ап с?йлер)

2. Еліне, ит, иесіне, ер. (Ер еліне, ит иесіне)

3. Д?шпаны, са?тана, к?птер, ж?реді, Досы, ма?тана, к?птер, біледі.(Д?шпаны к?птер са?тана ж?реді, Досы к?птер ма?тана біледі)

4. Жетпеген, с?з, жерге, к?з, жетеді. (К?з жетпеген жерге, с?з жетеді)

5. ?зін-?зі, ер, ба?ытты сыйла?ан, ?зін-?зі, ел, ба?ытты билеген.

(?зін-?зі сыйла?ан ер ба?ытты, ?зін-?зі билеген ер ба?ытты)

6. С?з, желмен, д?лелсіз, те?. (Д?лелсіз с?з желмен те?)

• 1. ?йді, жырты?, табар, жел, ?тірік, шын, табар, с?зді. (Жырты? ?йді жел табар, ?тірік с?зді шын табар)

2. К?зінен, ине, сынады, С?зінен, шешен, сынады.(Ине к?зінен сынады, Шешен с?зінен сынады)

3. Елді?, жа?сы, ел, б?рі, Жа?сы, ?з, барінен, елі?.(Ел-елді? б?рі жа?сы, ?з елі? б?рінен жа?сы)

4.С?йлей-с?йлей, адам, болады, шешен, К?сем, болады, к?ре-к?ре.(Адам с?йлей-с?йлей шешен болады, К?ре-к?ре к?сем болады)

5.?йді?, т?тіні, жылы, ту?ан. (Ту?ан ?йді? т?тіні жылы)

6. Кеспек болса да, бас, Тіл, жо?,кеспек. (Бас кеспек болса да, Тіл кеспек жо?) V-кезее?. «Халы?ты? кие т?т?ан сандары». Халы?ты? кие т?т?ан сандары: 3, 4, 5, 7. Сол сандарды? ??пиясын ашайы?. ?р д?рыс жауап?а 3 ?пайлы? ж?йемен ба?аланады. (С?ра?тарды ?оржын?а салу). І-топ: 1. ?ш кемдік. (Наданды?, еріншектік, з?лымды?) 2. ?ш к?з. (Су анасы-б?ла?, жол анасы-т?я?, с?з анасы-??ла?) 3. Жеті жо?. (1.Жерде ?лшеуіш жо?. 2.Аспанда тіреуіш жо?. 3.Таста тамыр жо?. 4.Тасба?ада тала? жо?. 5.Аллада бауыр жо?. 6.А??уда с?т жо?. 7.Жыл?ыда ?т жо?) 4. Жеті ?ат к?к. (1.К?н. 2.Ай. 3.Шолпан. 4.Есек?ыр?ын (Меркурий). 5.?ызылж?лдыз (Марс). 6.Сатрун. 7.М?шт?ри (Юпитер)). 5. ?ш та?ылым. (1.Мейіріммен-сауап. 2.Жа?сылы?тан-шарапат. 3.Жаманды?тан-кесапат) 6. Жеті ж?т. (1.??р?а?шылы?. 2.Ж?т (мал ?ырылу). 3.?рт. 4.Оба (ауру). 5.Со?ыс. 6.Топан су. 7.Зілзала (Жер сілкіну). 7. ?ш ?адірлі. (1Ырыс. 2.Ба?. 3.Д?улет) 8. Т?рт м?лік. (1.Бас-санды?. 2.Тіл-кілт. 3.?ол-м?лік. 4.Ая?-азамат.) 9. Бес ?сиет. (1.Топас?а сенбе. 2.Жау?а иілме. 3.?р?ашан са? ж?р. 4.Аш ?йге ?онба. 5.Жарлыдан сый алма). 10. Бес ?атер. (1.От. 2.Жау. 3.Борыш. 4.Ауру. 5.С?з) ІІ-топ: 1. Жеті жетім. (Ты?дама?ан с?з жетім, Киюсіз тоз?ан б?з жетім, Иесіз ?ал?ан жер жетім, Басшысы жо? ел жетім, А??у-?азсыз к?л жетім, Жерінен айырыл?ан ер жетім, Замандасы ?алмаса-Б?рінен де сол жетім) 2. ?ш арыс. (1.С?кен. 2.Бейімбет. 3.Ілияс) 3. ?ш ?уат. (А?ыл ?уат, ж?рек ?уат, тіл ?уат) 4. Жеті ?ат жер. (1.Т???иы?. 2.Жылан. 3.Су. 4.?ос балы?. 5.?ара тас. 6.К?к?гіз. 7.Жер.) 5. Жеті ата. (Бала, ?ке, ата, ар?ы ата, баба, т?п ата, тек ата) 6.Жеті ?азына. (1.Ер жігіт. 2.С?лу ?йел. 3.А?ыл білім. 4.Ж?йрік ат. 5.?ыран б?ркіт. 6.Берен мылты?. 7.Ж?йрік тазы) 7. ?ш асыл. (К?з, тіл, к??іл) 8. Т?рт ?орлы?. (1.Ша?ырылма?ан жерге бару. 2.Бейбасты? с?йлеу. 3.Д?шпаннан ж?рдем к?ту. 4.Сара?нан ?ажет с?рау) 9. Бес ?ару. (Сада?, мылты?, найза, ?ылыш, айбалта) 10. Т?рт ?ылыш. (Х?мхам, С?мсам, З?лпыхар, З?л?ажа) VI-кезе?. «Ділмар». О?ушы ?стелді? ?стіндегі кеспе ?а?азды та?дайды. ?ай та?ырып ?зіне т?ссе, сол та?ырып бойынша с?йлейді. (Ой ?рісі, тіл байлы?ы, шешендік ?нері) 6 ?пайлы? ж?йемен ба?аланады. 1. «Ауыл алтын-бесік» 2. «Т?уелсіз ?аза?стан» (?з ойларын айту) VII-кезе?. «Кім к?п біледі?» ?аза? хал?ыны? т?рбие ??ралдарыны? бірі-тыйым с?здер. Б?л с?здер есі кірген балалар?а жаман ?дет, жат пи?ыл, орынсыз ?ылы?, теріс мінездерден са?тандырып отыр?ан. Ендігі кезе?іміз тыйым с?здерден жарыс. VIII-кезе?. Капитандар сайысы. Тез, жылдам жауап беру. 1 ?пайлы? ж?йемен ба?алау. І-топ. 1. Еліміздегі мемлекеттік тіл. (?аза? тілі) 2. ?Р «Баланы? ???ы?тары туралы за?» ?ай жылы к?шіне енді? (2002 жылы 8 тамыз) 3. ?Р-ны? «Мемлекеттік нышандары» туралы за?ы ?ай жылы ?абылданды? (1992 жылы 4 маусым) 4. «?аза?ты? бас а?ыны» атты ма?аланы кім жазды? (Ахмет Байт?рсынов) 5. Абайды? «Д?ние де ?зі,мал да ?зі»деген с?зінде нені айтады.(О?уды.?ылым,білімді ме?геруді айтады)

6.» ??да?ай»?андай с?з?(Диалект с?з)

7. ?ытайды? астанасы. (Бейжі?)8. Жерді? кішірейтілген макеті. (Карта, глобус)9. ?аза? даласыны? жары? ж?лдызы. (Ш.У?лиханов)10. С?укелені желегімен кім, ?ай уа?ытта киген? (Жа?а т?скен келін киген)

11.»Алыс» с?зін т?ра?ты тіркеспен алмастыр(ит ?лген жер)

12.?андай жырауларды білесі??(?азту?ан,А?тамберді,Б??ар,Доспамбет,Шалкиіз,?мбетей т.б)

1. 1. ?Р-ны? жа?а ?н?раны ?ашан ?абылданды? (2006 жылы 6 ?а?тар) 2.?Р-ны? т?л те?гесі ?ашан ?олданыс?а енгізілді? (1993 жылы 15 ?арашада) 3.?Р-да?ы «Бала ???ы?тар» туралы конвенция ?ашан ?абылданды? (1989 жылы 20 ?арашада Б??-бас ассамблеясы ?абылдады) 4. Аспан денелерін ба?ылайтын аспап. (Телескоп) 5. Халы? ауыз ?дебиеті. (Фольклор) 6 «?аза? хрестоматиясын» жаз?ан кім? (Ыбырай Алтынсарин) 7. Айтысты? е? к?не т?рі. (Б?дік айтыс) 8. «?арлы?аш би» атан?ан адам. (Т?ле би) 9. Екінші д?ниеж?зілік со?ыс ?ай жылы басталды? (1939 жылы) 10. Абайды? ?анша ?ле?і мен ?арас?зі бар?(8 мы?дай ?ле? жолы,45 ?арас?зі)

11.Олжа байлау ?ай д?ст?рге байланысты.(А?шылы?)

12.?лы Жібек жолы бойында?ы ?алаларды ата?дар?(Сайрам.Тараз,Отырар,Баласа??н,Сауран)

Енді сайысымыз?а т?релік етіп отыр?ан ?діл- ?азылар ал?асына с?з кезегін берейік.

?діл –?азылар ал?асы сайыс же?імпаздарын аны?тап, марапаттайды.

Сайысты ?орытындылау.

«Кездесерде ?уанамыз б?ріміз,

?оштасарда ?иналады жанымыз.

Кездесу мен ?оштасуды? арасын,

Жал?астырып жатсын д?йім са?ыныш.» дей отырып б?гінгі «Білгенге маржан» атты сайысымызды ая?таймыз. Келесі кездескенше к?н н?рлы бол?ай,бай ?уатты болы?ыздар. Еліміз аман, ж?ртымыз тыныш болып,жар?ын болаша?та, егеменді елімізді? е?селі ?рпа?тарына сенім артып ж?ре берейік. Е? бастысы ?рдайым бірге, ?р?ашан алда болайы?!

Назарлары?ыз?а рахмет!