Анвар Гьажиев открытый урок в 5классе

МКОУ «Львовская СОШ»

5-нчи класда ачыкъ дарс

«Авузгъа бош акъ бабиш» Анвар Гьажиев.

Дарсны оьтгерген: Азаматова Нюржагьан Багавутдиновна.

2024г.

Тема: Анвар Гьажиев «Авузгъа бош акъ бабиш».

Мурады:  -шаирни яшав ва яратывчулукъ елу булан таныш этив;

-ёммакъ-поэмасын охуп, ону маънасын аян этив;

- яшланы тарбиялав, ана тилине сюювюн йимик артдырмакъ.

Герсетив алатлар: сурат, А.Гьажиевни китаплары, компьютер, экран, презентация, макет, кьюар-кодлар.

Дарсны барышы:

1.Къурум мюгьлет.

Салам яшлар! Савболугъуз! Олтуругъуз. Мени атым Нюржагьан Багьавдиновна, мен Бабаюрт районну Львовский школасында ана тилден дарс беремен. Бугюн мен сизге къонакълай гелгенмен. Сизин класда къумукъ адабиятдан ачыкъ дарс оьтгерме.

Охувчуланы дарсгъа гьазирлигине тергев берив.

2.Гечилген дарсны такрарлав.

Муаллим: Уьйге не берилген эди?

Охувчу: Чечеген ёммакълар.

Чечеген ёммакълар бизин къумукъ халкъ авуз яратывчулугъубузну бир асыл байлыгъы. Олар девюрден-девюрге бизин къумукъ тилни татлисин, татывун, чеберлигин сакълап геле деме ярай. Гелигиз,бирлерибиз билеген чечеген ёммакъланы суалларын берип, башгъалар оланы чечип жавабын къайтарайыкъ.

( яшлар уьйде гьазирлеген чечеген ёммакълар айта, къалгъанлары жаваплар бере)

Гьали яшлар муаллим де сизге бир-эки чечен емакълар онгъаргъанман.

Кёпюр тюпде дерт къардаш. (столну аякълары)

Отуз экиси гесе, бириси ташый. (тиш,тил)

Муаллим: Яшлар, бизин яшавубузда негер тарыкъдыр чечеген ёммакълар, инсанны негер тарта олар?

Охувчу: Адамланы тергевюн оьсдюрмек, ойлашдырмакъ учун къоллана. 2 слайд.

1слайд эпиграфдан башлана.

Гьакъыл недир-англамакъ

Аз сёйлеп, кёп тынгламакъ.

3. Янгы дарс.

А.Гьажиевни яшав ва яратывчулукъ ёлу булан охувчуланы таныш этив.

Дагъыстанны халкъ шаири Анвар Гьажиев –Россияны да чы нечик де, бютюн дюнья адабиятын да безежек гёзел яратывчулугъу бар шаир. Ол 1914 йылда Хасавюрт районну Кёстек юртунда тувгъан. Кёстекдеги беш йыллыкъ мактапны битдирип, 1930-нчу йыл Хасавюртгъа сабанчы яшоьрюмлени школасына тюшюп, 1931-нчи йыл ону битдире. Сонг ол «Социалист къурулушу», «Яш дагъыстанлы» «Ленин ёлу» гьалиги «Ёлдаш»- деген газетни редактору болуп ишлеген. Ол 1932-нчи йыл шиърулар язма башлай.Сёзде къысгъалыкъны, маънада теренликни, озокъда, Анвар ана тилини бары да байлыгъын къолламагъа бажара туруп уьйренген. А. Гьажиевни «Янгырыв» деген биринчи китабы 1934-нчю йылда басмадан чыкъгъан.Сонгу йылларда да ону къумукъ ва орус тиллерде 20-дан да артыкъ китаплары чыгъа.

Анвар Гьажиевни макътавлу яратывчулукъ ёлунда язылгъан кёп санавдагъы китапларыны къайсын алып охусакъ да, сатира шиърулары кёп.

Эл, Ватан – А.Гьажиевни поэзиясыны аслу темасы: ону оьтген гюнгюрт гюнлери, ялынлы ябушувлары, талайлы гюнлери, ярыкълы гележеги.

А.Гьажиевни яратувчулугъу бир пайы таржумачылыкъ юулан байлавлу. Ол къумукъ тилге В.Шекспирни, М.Лермонтовну, В.Маяковскийни, М.Жалилни, Гь.Цадасаны, Сулейман-Стальскийни, Р.Гьамзатовну асарларын уста кюйде гёчюрген.

3 слайд.

А.Гьажиевни музейини гьакъында бир-эки сёз.

4 слайд

Анвар Гьажиевни уланы, шаир Багьавутдин Гьажиев кёп чабып, кёп айланып, атасына эсделигине учун 2004 йылда музей- уьюн онгарды. Шо уьйде шаир уьягьлюсю булан 1991 йыл оьзю гечингенче яшагъан. Анвар Гьажиев пагьму якъдан алгъышлангъан, айтылгъан шаир экенни билмейген адам да ёкъдур. Ону къайсы чебер асары да охувчуланы къурчун къандырмай къоймай. Айры-айры шиъруларын, гьатта савлай поэмаларын кёплер гёнгюнден де биле. Шо буса Анвар Гьажиев арив англашылагъан, тазза балы-жавгьары чыгъып турагъан ана тил булан язагъанын аянлайгъан-баянлайгъан бир аламат болуп токътай. Шо ягъындан алгъанда, шаирни "Авузгъа бош акъ бабиш" деген ёммагъы, яшланы чы нечик де, уллуланы да зор кепине гелер йимик къужурлу язылгъан.

5 слайд.

4. Охувчуланы савлугъун артдырагъан минут.

Парталардан чыгъайыкъ,

Къавгъа этмей турайыкъ.

Аякъларыбыз бирче

Харс урайыкъ бир нече.

Ерде балчыкъ таптайыкъ,

Къолларыбыз силкейик

Дарсгъа гьазир болайыкъ,

Астаракъ олтурайыкъ.

5. «Авузгъа бош акъ бабиш» - деген адабият ёммакъны муаллимни уьлгюлю охуву.

- Соравлагъа жаваплар берив.

6 слайд.

Биз дарсны башында эсгерген кюйде Анвар Гьажиев бек пагьмулу таржумачы болгъан, бизин арабыз да бармы экен бажарывлу «Таржумачылар»? Къарайыкъ. Яшлар мен сизге ёммакъ да елугъан сезлени берейим, сиз буса берилген сёзлени рус тилге гёчюрюгюз.

Яшлар доскада берилген сёзлени рус тилге гёчюре.

Бабиш - утка

Орман - роща

Чокъмардай - палка

Гьюнер - талант

Гюмелек - бабочка

Хантавлукъ -рассеянность

Гюргюр - индюк

Тал –ива

Къапасламагъа герек бабишдей сарсакъланы- надо дать хорошую трепку таким глупым птицам, как эта болтливая утка.

8.Къурдашлагъа багъышлангъан нечик айтывлар билесиз?

- Охувчуланы жаваплары.

- Авузгъа бош акъ бабиш деп негер къойгъан ёммагъына А.Гьажиев?

- Бабишден къайры дагъы да нечик жанлар бар ёммакъда?

- Бабишге ёлукъгъан жанланы хасиятларын айтыгъыз.

- Аминликни, мукъаятлыкъны, къурдашлыкъны къайсы жан сакълай?

9.Дарсны натижасын чагъарыв.

- Эпиграфны маънасын англадыгъызмы гьали?

- Акъ бабишни ахыры не бола?

- Оьзгелеге яманлыкъ этме сюегенлени ахыры нечик бите?

- Ёммакъны ушатдыгъызмы?

- Не ерин ушатдыгъыз?

10. Уьйге иш: бет 51-54 ( гесек гёнгюнден, акъ бабишни бир жан булан суратын этмек).

11. Яшланы къыйматлав.