11 synp IKIT plan IV

Mekdebi№:________ Wagty: ______ _______ _______

Dersiň ady: I.K.we I.T. Synpy:XI ______ _______ _______

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak:

1. Web-goşundylary işläp düzmek üçin haýsy gural serişdelerini bilýärsiňiz?

2. Publisher nähili mümkinçilikleri hödürleýär?

3. Öz Web-goşundyňy publikasiýa etmek üçin nähili ädimleri ýerine ýetirmeli?

3. Geçilen temany jemlemek:

Bluetooth boýunça birleşmek. Bluetooth boýunça maglumatlary kabul etmek we geçirmek.

4. Täze temany düşündirmek: Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Antiwirus goragy öwretmek.

2. Antiwirus programmasyny öwretmek.

3. Informasion hukuklary we howpsuzlyk düzgünlerini öwretmek.

4. Polifaglar bilen işlemegi öwretmek.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- Internete birikmek bilen http://www.kaspersky.ru saýtdan Kaspersky Internet Security antiwirus programmasy bilen işlemegi.

- Islendik bir papkanyň wirusyny barlamagy.

- Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzelemegi.

- Fleş diskdäki faýllary antiwirus programmasy arkaly barlap bilmeli.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- Antiwirus programmalary işletmegi başarmaly;

- Internete birikmek bilen http://www.kaspersky.ru saýtdan Kaspersky Internet Security antiwirus programmasyny gurnamagy başarmaly;

- Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzelemegi başarmaly;

- Fleş diskdäki faýllary antiwirus programmasy arkaly barlamagy başarmalydyrlar.

Antiwirus goragy. Antiwirus programmasy.

Her gün ýüzlerçe täze wiruslar emele gelýär, şol sebäpli üstünlikli wiruslara garşy goragyň baş şertleriniň biri bolup, antiwirus programma üpjünçiliginiň bolmagy çykyş edýär.

Has meşhur antiwirus programmalaryny garaşsyz testden geçirmegiň netijeleri täjirçilik programma üpjünçilikleriň arasynda öz borçlaryny has üstünlikli Kasperskiniň Antiwirusynyň ýerine ýetirýändigini görkezdi. Testler üçin 60 000 gowrak dürli zyýan getiriji programmalary saklaýan wiruslar bazasy peýdalanyldy, Kasperskiniň antiwirusy howpuň 97% zyýansyz edip, örän gowy netijeleri görkezdi. Erkin ýaýradylýan antiwirus programma üpjünçiligiň arasynda Avira GmbH nemes kompaniýasynyň Avira AntiVir atly önümi öňdebaryjy orunlary eýelemegi başardy, ol beýleki mugt antiwiruslar bilen deňeşdirilende, gowy netijeleri görkezmegi başardy. Testden geçirmegiň netijelerini has doly görkezýän grafik getirilýär (47-nji surat).

Hünärmenler kompýuter wiruslary bilen göreşmegiň uly tejribesine eýedir, olar programma üpjünçiligiň aktual wersiýalaryna we iň soňky antiwirus bazalaryna hemişe eýe bolup durýar.

Antiwirus programmasy

Kompýuter wiruslary bilen göreşmekde antiwirus programmalary has netijelidir. Antiwirus programmalary zaýalanan faýllary gözlemek we bejermek üçin dürli düzgünleri peýdalanyp bilýär.

Polifaglar. Has meşhur we netijeli antiwirus programmalary bolup, polifag antiwirus programmalary (meselem, Kaspersky Anti-Virus, Dr.Web) çykyş edýär. Polifaglaryň iş düzgüni faýllary, diskleriň ýükleýji sektorlaryny we işjeň ýady barlamakdan we olaryň içinde belli bolan we täze (polifaga belli bolmadyk) wiruslary gözlemekden ybarat. Belli bolan wiruslary gözlemek üçin maskalar peýdalanylýar. Wirusyň maskasy bolup, şol anyk wirusa mahsus bolan programma kodunyň bellibir hemişelik yzygiderliligi çykyş edýär. Eger antiwirus programmasy şeýle yzygiderliligi haýsy-da bolsa bir faýlda ýüze çykarsa, onda faýl wirus bilen zaýalanan hasaplanylýar we bejergä degişli bolýar. Täze wiruslary gözlemek üçin «ewristik skanirlemegiň» algoritmler ulanylýar, ýagny barlanylýan obýektde buýruklaryň yzygiderligi barlanylýar. Eger buýruklaryň «şübheli» yzygiderliligi ýüze çykarylsa, onda polifag obýektiň mümkin bolan zaýalanmagy barada habar çykarýar. Polifaglar faýllar işjeň ýada ýüklenen mahaly hem olaryň barlagyny üpjün edip bilýärler. Şeýle programmalara antiwirus programmalary diýilýär.

Rewizorlar. Rewizorlaryň (meselem, ADinf) iş düzgüni diskde bar bolan faýllar üçin gözegçilik jemlerini hasaplamakdan ybarat. Bu gözegçilik jemleri antiwirusyň maglumat gorunda edil beýleki informasiýa ýaly: faýllaryň uzynlyklary, olaryň soňky üýtgedilen wagty we başg. bilen bilelikde saklanylýandyr.

Bekleýjiler. Antiwirus bekleýjiler – «wirus howply» ýagdaýlary tutup, olar barada ulanyja habar berýän programmalar. Şeýle ýagdaýlara, meselem, diskiň ýükleniş sektoryna ýazgynyň edilmegi degişli. Bu ýazgy kompýutere operasion sistema ýüklenilende ýa-da ýükleniji wirus bilen zaýalananda bolup geçýär.

Kompýuteriň BIOS-yndaky antiwirus bekleýjileri has köp ulanylýandyr. BIOS Setup programmasy arkaly BIOS-da sazlamany ýerine ýetirip, diskiň ýükleniş sektoryna islendik ýazgy gadagan ediler (beklener) ýaly edip bolýar hem-de kompýuter ýükleniji wiruslar tarapyndan zaýalanmakdan goranylar.

5. Täze temany berkitmek:

1. Antiwirus programmalary näme üçin niýetlenen?

2. Antiwirus programmalarynyň wezipeleri nämeden ybarat?

3. Haýsy antiwirus programmalaryny bilýärsiňiz?

4. Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzelemek näme?

6. Öý işini tabşyrmak:

Antiwirus goragy. Antiwirus programmasy.

7. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, gönükmeleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: _____________________________________________________

Bellik:_______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ____________________________

Mekdebi№:________ Wagty: ______ _______ _______

Dersiň ady: I.K.we I.T. Synpy:XI ______ _______ _______

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak:

1. Antiwirus programmalary näme üçin niýetlenen?

2. Antiwirus programmalarynyň wezipeleri nämeden ybarat?

3. Haýsy antiwirus programmalaryny bilýärsiňiz?

4. Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzelemek näme?

3. Geçilen temany jemlemek:

Antiwirus goragy. Antiwirus programmasy.

4. Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Antiwirus goragy öwretmek.

2. Antiwirus programmasyny öwretmek.

3. Informasion hukuklary we howpsuzlyk düzgünlerini öwretmek.

4. Polifaglar bilen işlemegi öwretmek.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- Internete birikmek bilen http://www.kaspersky.ru saýtdan Kaspersky Internet Security antiwirus programmasy bilen işlemegi.

- Islendik bir papkanyň wirusyny barlamagy.

- Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzelemegi.

- Fleş diskdäki faýllary antiwirus programmasy arkaly barlap bilmeli.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- Antiwirus programmalary işletmegi başarmaly;

- Internete birikmek bilen http://www.kaspersky.ru saýtdan Kaspersky Internet Security antiwirus programmasyny gurnamagy başarmaly;

- Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzelemegi başarmaly;

- Fleş diskdäki faýllary antiwirus programmasy arkaly barlamagy başarmalydyrlar.

Antiwirus programmalarynyň bazalaryny täzelemek.

Täze wiruslar we olaryň üýtgedilen görnüşleri her gün ep-esli mukdarda emele gelýär, şol sebäpli, kompýuteri zaýalamakdan goramak üçin, wagtal-wagtal Antiwirusy täzelemek gerek, şeýle hem hepde-de bir gezekden az bolmadyk ýagdaýda täzelenen bazalar arkaly kompýuteri barlamak gerek.

Programmanyň täzelenmegi kompýutere aşakdaky obýektleri ýükleýär we gurnaýar:

– Antiwirusyň bazalary. Informasiýanyň goragy howpuň signaturalaryny we tor hüjümleriň, kesgitlemelerini, şeýle hem olar bilen göreşmegiň usullaryny saklaýan maglumat gorlaryň esasynda

üpjün edilýär. Gorag komponentleri olary kompýuterde howply obýektleri gözlemek we zyýansyzlandyrmak üçin peýdalanýarlar. Bazalar wagtal-wagtal täze howplar we olar bilen göreşmegiň usullary baradaky ýazgylar bilen doldurylýar. Şol sebäpli, bazalary wagtal-wagtal täzelemek zerurdyr;

– Programma modullary. Antiwirus bazalaryndan başga, programma modullaryny hem täzelemek bolýar. Täzelenme paketleri Antiwirusyň gowşak taraplaryny aýyr ýarlar, täze funksiýalary goşýarlar ýa-da bar bolanlary gowulandyrýarlar.

Antiwirusyň serwerlerinden täzelenmeleri üstünlikli ýüklemek üçin, Internet tory bilen birleşmek zerurdyr. Deslapdan internet-birleşmäniň sazlamalary programma tarapyndan awtomatiki kesgitlenýär. Emma Internete çykmak üçin, proksi-serwer peýdalanylýan bolsa, onda programmada proksi-serweriň sazlamalaryny öňünden goýmak maslahat berilýär.

Kasperskiniň antiwirusynda täzelenmeleri ýüklemegiň intellektual ulgamy amala aşyrylan, şol ulgamda bazalar diňe programmanyň işläp duran komponentleri üçin ýüklenilýär, bu bolsa ýüklenýän täzelenmeleriň göwrümini we olary ýüklemek üçin gerek bolan wagty azaltmaga mümkinçilik berýär. Komponent goşulanda derrew degişli täzelenmeleriň ýüklenmegi başlanýar, bu bolsa goragyň aktuallygyny üpjün edýär (7-nji tablisa).

Tablisadan görnüşi ýaly, täzelenme möçberi boýunça «Kasperskiniň Laboratoriýasy» Antiwirus kompaniýasy gürrüňsiz lider bolup durýar.

Zyýan getiriji koduň ýaýramagynyň häzirki zaman depginlerinde antiwirus bazalaryny seýrek ýagdaýda täzelemek düýpli kemçilik bolup durýandyr, şol sebäpli gije-gündizine täzelenmeleriň ortaça sany 1,5-den kiçi bolan (birinji 3 sanysyndan başga) kompaniýalaryň öz müşderilerini howpuň täze görnüşlerinden gorap biljekdigi barada şübhe döreýär.

5. Täze temany berkitmek:

1. Internete birikmek bilen http://www.kaspersky.ru saýtdan Kaspersky Internet Security antiwirus programmasy baradaky maglumatlar bilen tanşyň.

2. Islendik bir papkanyň wirusyny barlaň.

3. Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzeläň.

4. Fleş diskdäki faýllaryňyzy antiwirus programmasy arkaly barlaň.

6. Öý işini tabşyrmak:

Antiwirus programmalarynyň bazalaryny täzelemek.

7. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, gönükmeleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: _____________________________________________________

Bellik:_______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ____________________________

Mekdebi№:________ Wagty: ______ _______ _______

Dersiň ady: I.K.we I.T. Synpy:XI ______ _______ _______

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak:

1. Antiwirus programmalary näme üçin niýetlenen?

2. Antiwirus programmalarynyň wezipeleri nämeden ybarat?

3. Haýsy antiwirus programmalaryny bilýärsiňiz?

4. Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzelemek näme?

3. Geçilen temany jemlemek:

Antiwirus programmalarynyň bazalaryny täzelemek.

4. Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Antiwirus programmalarynyň ýetmezçiliklerini öwretmek.

2. Antiwirusy ulanmazdan, wirus programamlaryny kesgitlemegi we ýok etmegi öwretmek.

3. Informasion hukuklary we howpsuzlyk düzgünlerini öwretmek.

4. Polifaglar bilen işlemegi öwretmek.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- Internete birikmek bilen http://www.kaspersky.ru saýtdan Kaspersky Internet Security antiwirus programmasy bilen işlemegi.

- Islendik bir papkanyň wirusyny barlamagy.

- Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzelemegi.

- Fleş diskdäki faýllary antiwirus programmasy arkaly barlap bilmeli.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- Antiwirus programmalary işletmegi başarmaly;

- Internete birikmek bilen http://www.kaspersky.ru saýtdan Kaspersky Internet Security antiwirus programmasyny gurnamagy başarmaly;

- Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzelemegi başarmaly;

- Fleş diskdäki faýllary antiwirus programmasy arkaly barlamagy başarmalydyrlar.

Antiwirus programmalarynyň ýetmezçilikleri. Antiwirusy ulanmazdan, wirus programamlaryny kesgitlemek we ýok etmek.

Tejribelikden görnüşi ýaly, Kasperskiniň Antiwirusy, öz artykmaçlyklary bilen bilelikde, birnäçe ýetmezçiliklere hem eýedigini görkezdi, olaryň arasynda iň esasysy bolup, tagaşyksyzlygy çykyş edýär (elbetde, käbir adamlar üçin bu fakt obýektiw däl bolmagy mümkin). Gözegçilikde saklamak hem-de özüne gözegçilik etmek boýunça dürli funksiýalaryň köplügi, dürli skanerler we monitorlar, operasion sistemanyň, diýmek, ulanyjynyň hem işini haýal edýär.

S istemanyň artyk «müňkürlik etmegi», ýagny howply ýa-da howpy mümkin bolan programmalaryň sanawyna hem-de karantin ulgamyna zyýansyz programmalaryň düşmegi, kompýuterde doly derejede durnukly işlemäge mümkinçilik bermeýär, aýratyn hem eger kompýuterde programma üpjünçiligi döredilýän bolsa päsgelçilik güýçlenýär.

Şol sebäpli kompýuter ulanyjylaryň köpüsi, Kasperskiniň antiwirusynyň çäklendirmelerinden ýadamak bilen, öz kompýuterlerini goramak üçin Eset NOD и Dr Web we ş.m. ýaly meşhur antiwiruslary ulanmagy maksadalaýyk görýärler.

Eset NOD antiwirusy durmuşda örän aňsat ulanylýar işde bolsa ýeterlik derejede öndürijiliklidir. Öz işi bilen operasion sistemanyň işini haýallatmak boýunça ulanyjylar tarapyndan kän bir şikaýatlara eýe däl.

Eset NOD antiwirus programmasy faýl wiruslaryna garşy has hem gowy hereket edýändir, ol şol wiruslary operasion sistemanyň içine girmedik ýa-da gönümel mag lumat göterijiniň içinde ýok edýär, şeýlelik bilen, olaryň kompýuteriň içine girmeginiň öňüni alýar. Belli bolşy ýaly, faýl wirusy iň howply wirus programmalaryň biri bolup durýar. Eset NOD antiwirus programmasy zyýan getiriji programmalaryň öňüni almak üçin gowy, emma zäherlenen kompýuterde ol ejizdir (48-nji surat).

Şol ýa-da başga wirusyň saýlanylmagy – bu ulanyjynyň öz işidir, mundan başga-da, antiwirus programma üpjünçiliginiň netijeliligi köp derejede ony ulanýan adama hem-de onuň nähili ulanylýandygyna bagly bolup durýar, şol sebäpli antiwirus programmasynyň haýsy biriniň gowudygyny anyk kesgitläp bolmaýar, ony diňe wagt we ýagdaýlar görkezer.

Zyýan getiriji programmalara garşy göreşe türkmen hünärmenleri hem öz goşandyny goşýarlar. Mysal hökmünde Türkmenistanyň Ykdysadyýet we ösüş ministrliginde resmileşdirilip patent alnan «Antitroýan» programmasyny getirmek bolýar, ol has howply troýan hüjümlere garşy göreşmek üçin Türkmenistanda döredildi. Bu programma barada seslenme berip, daşary ýurt internet portlary onuň aňsat ulanylýandygyny, özi öwrenip bilýändigini hem-de beýleki antiwirus programmasy bilen bilelikde we zäherlenen kompýuterde işläp bilýändigini belläp geçdiler.

5. Täze temany berkitmek:

1. Internete birikmek bilen http://www.kaspersky.ru saýtdan Kaspersky Internet Security antiwirus programmasy baradaky maglumatlar bilen tanşyň.

2. Islendik bir papkanyň wirusyny barlaň.

3. Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzeläň.

4. Fleş diskdäki faýllaryňyzy antiwirus programmasy arkaly barlaň.

6. Öý işini tabşyrmak:

Antiwirus programmalarynyň ýetmezçilikleri. Antiwirusy ulanmazdan, wirus programamlaryny kesgitlemek we ýok etmek.

7. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, gönükmeleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: _____________________________________________________

Bellik:_______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ____________________________

Mekdebi№:________ Wagty: ______ _______ _______

Dersiň ady: I.K.we I.T. Synpy:XI ______ _______ _______

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak:

1. Internete birikmek bilen http://www.kaspersky.ru saýtdan Kaspersky Internet Security antiwirus programmasy baradaky maglumatlar bilen tanşyň.

2. Islendik bir papkanyň wirusyny barlaň.

3. Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzeläň.

4. Fleş diskdäki faýllaryňyzy antiwirus programmasy arkaly barlaň.

3. Geçilen temany jemlemek: Antiwirus programmalarynyň ýetmezçilikleri. Antiwirusy ulanmazdan, wirus programamlaryny kesgitlemek we ýok etmek.

4. Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Informasiýany rugsatsyz ulanmaklykdan goramagy öwretmek.

2. Parol goragy öwretmek.

3. Informasion hukuklary we howpsuzlyk düzgünlerini öwretmek.

4. Dürli programmalaryň parollary bilen işlemegi öwretmek.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- Identifikatlaşdyrmany bilmeli;

- Autentifikatlaşdyrmany bilmeli;

- Administrirlemegi bilmeli;

– torara ekranlama; VPN gurmak; protokollaşdyrma/audit; elýeterliligi çäklendirmek;

– howpsuzlygy dolandyrmak;- Gorag ulgamlarynyň bitewüligini we işe ukyplygyny gözegçilikde saklamagy bilmeli.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- Informasiýany rugsatsyz ulanmaklykdan goramagy başarmaly;

- Parol goragy gurnamagy başarmaly;

- Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzelemegi başarmaly;

– informasiýanyň bitewüligine we asyl nusgalygyna gözegçilik etmek;

– elýeterliligi çäklendirmek; howpsuzlygy dolandyrmak; kontenti filtrlemek; şifrleme;

- Dürli programmalaryň parollary bilen işlemegi başarmalydyrlar.

Informasiýa rugsatsyz elýeterlikden kadaly goragy amala aşyrmak üçin aşakdakylar zerurdyr:

1. Kompýuterde saklanylýan we işlenip taýýarlanylýan informasiýany toparlara bölmek.

2. Şol informasiýanyň ulanyjylaryny toparlara bölmek.

3. Informasiýanyň we ulanyjylaryň alnan toparlaryny biri-birine bellibir laýyklyga goýmak.

Ulanyjylaryň informasiýanyň dürli toparlaryna bolan elýeterliligi parollaryň ulgamyna laýyklykda amala aşyrylmalydyr, ol hökmünde aşakdakylar çykyş edip biler:

– adaty parollar; – hakyky gulplar we açarlar; – ulanyjylary identifikatlaşdyrmagyň ýörite testleri; – identifikatlaşdyrmagyň ýörite algoritmleri. Informasiýany rugsatsyz elýeterlikden goramagyň ulgamlary

aşakdaky funksiýalaryň ýerine ýetirilmegini üpjün edýär:

1. Identifikatlaşdyrma; 2. Autentifikatlaşdyrma;

3. Şahsy elektron hasaplaýjy maşynlaryna (Şkompýuter) ulanyjylaryna elýeterliligi aýdyňlaşdyrmak;

4. Serişdeleriň (programmalar, maglumatlar, we ş.m.) üstündäki amallar boýunça ulanyjylaryň elýeterliligini aýdyňlaşdyrmak (программы, данные и т.д.);

5. Administrirleme

6. Aşakdaky hadysalary hasaba almak

7. Rugsatsyz elýeterliligiň synanyşyklaryna bolan reaksiýa.

8. Gorag ulgamlarynyň bitewüligini we işe ukyplygyny gözegçilikde saklamak.

9. Bejergi-öňüni alyş işleri geçirilende, informasion howpsuzlygyny üpjün etmek.

10. Heläkçilik ýagdaýlarynda informasiýany üpjün etmek.

Ulanyjyny identifikatlaşdyrma we autentifikatlaşdyrma

Serişdelere elýeterliligi almazdan öň, ulanyjy kompýuter ulgamyna tanyşdyryş prosesinden geçmelidir, ol öz içine iki tapgyry alýar:

– identifikatlaşdyrma – ulanyjy ulgama onuň talaby boýunça öz adyny habar berýär (identifikator);

– autentifikatlaşdyrma – ulanyjy ulgama unikal, beýleki ulanyjylara belli bolmadyk özi baradaky informasiýany (meselem, paroly) girizip identifikatlaşdyrmagy tassyklaýar.

Ulanyjyny identifikatlaşdyrma we autentifikatlaşdyrma proseduralary diňe bir ulanyjynyň eýe bolýan gizlin informasiýasyna (parol, gizlin açar, şahsy identifikator we ş.m.) esaslanman bilýär. Häzirki wagtda biometriki identifikatlaşdyrma we autentifikatlaşdyrma has köp peýdalanylýar, ol mümkin bolan ulanyjyny adamyň fiziologiki parametrlerini we häsiýetnamalaryny, onuň özüni alyp barmagyň aýratynlyklaryny ölçemek arkaly ynamly identifikatlaşdyrmaga mümkinçilik berýär.

Identifikatlaşdyrmagyň we autentifikatlaşdyrmagyň biometriki usullarynyň esasy artyklygy şulardan ybarat: – unikal bolany sebäpli biometrik alamatlary boýunça identifikatlaşdyrmagyň hakykatlylygyň ýokary derejesi; – biometrik alamatlaryň işe ukyply şahsdan aýrylmazlygy; – biometrik alamatlary galplaşdyrmagyň kynçylygy. Mümkin bolan ulanyjyny identifisirlemek üçin biometrik alamatlary hökmünde aşakdakylar peýdalanyp bilner: – gözleriň reňkli ýorkasynyň we setçatkasynyň nagşy; – barmaklaryň yzy; – eliň geometriki formasy; – ýüzüň formasy we ölçegi; – ýüzüň termogrammasy; – gulaklaryň formasy; – sesiň aýratynlyklary; – DNK; – el golunyň biomehaniki häsiýetnamalary; – «klawiatura ýazuwynyň» biomehaniki häsiýetnamalary. Hasaba alyşda ulanyjy bir ýa-da birnäçe gezek özüne mahsus bolan biometriki alamatlaryny görkezmelidir. Bu alamatlar (hakyky hökmünde belli bolan) ulgam tarapyndan kanuny ulanyjynyň gözegçilik «keşbi» hökmünde hasaba alynýar. Ulanyjynyň bu keşbi elektron görnüşinde ýatda saklanylýar hem-de degişli kanuny ulanyjy hökmünde özüni tanadýan her bir adamyň hakykylygyny barlamak üçin ulanylýar. Gözleriň reňkli ýorkasynyň we setçatkasynyň nagşy boýunça identifikatlaşdyrma ulgamlary iki topara bölünip bilner:

– gözleriň reňkli ýorkasynyň suratyny peýdalanýan;

– gözüň setçatkasynyň gan aýlanyş damarlarynyň suratyny peýdalanýan.

Informasiýanyň goragy gurnalanda berjaý edilmekleri maksadalaýyk bolan bellibir kadalar bar: informasiýany goramak ulgamlaryny döretmek we peýdalanmak çylşyrymly we jogapkärli prosesdir. Gorag ulgamy ýeterlikli, ygtybarly, netijeli we dolandyrylýan bolmalydyr.

5. Täze temany berkitmek:

1. Internete birikmek bilen http://www.kaspersky.ru saýtdan Kaspersky Internet Security antiwirus programmasy baradaky maglumatlar bilen tanşyň.

2. Islendik bir papkanyň wirusyny barlaň.

3. Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzeläň.

4. Fleş diskdäki faýllaryňyzy antiwirus programmasy arkaly barlaň.

6. Öý işini tabşyrmak:

Informasiýany rugsatsyz ulanmaklykdan goramak. Parol goragy. Dürli programmalaryň parollary bilen işlemek.

7. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, gönükmeleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: _____________________________________________________

Bellik:_______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ____________________________

Mekdebi№:________ Wagty: ______ _______ _______

Dersiň ady: I.K.we I.T. Synpy:XI ______ _______ _______

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak:

1. Internete birikmek bilen http://www.kaspersky.ru saýtdan Kaspersky Internet Security antiwirus programmasy baradaky maglumatlar bilen tanşyň. 2. Islendik bir papkanyň wirusyny barlaň.

3. Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzeläň. 4. Fleş diskdäki faýllaryňyzy antiwirus programmasy arkaly barlaň.

3. Geçilen temany jemlemek: Informasiýany rugsatsyz ulanmaklykdan goramak. Parol goragy. Dürli programmalaryň parollary bilen işlemek.

4. Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Innowasiýa barada düşünje bermek.

2. Innowasion prosesi öwretmek.

3. Innowasion önümi öwretmek.

4. Kompýuter tehnologiýasyndaky innowasiýalary öwretmek.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- Innowasiýa näme hem-de oňa nähili kesgitlemeleri berip bolýar;

- Innowasiýanyň görnüşlerini;

- Innowasion prosesi haýsy esasy tapgyrlardan ybarat;

- Innowasion önümiň ýaşaýyş döwri nämeden ybarat;

- Innowasion tehnologiýalaryň peýdalanylýan görnüşlerini bilmeli.

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- Okuw işlerini informasion tehnologiýalaryň serişdelerini ulanmak bilen illýustrirlemegi başarmaly;

- Çylşyrymly düzümli, şol sanda hem gipertekstli informasion obýektleri döretmegi başarmaly;

- Innowasion tehnologiýalaryň düzüm gurluşyny anyk kesgitlemegi başarmaly;

- Häzirki wagtda innowasiýalaryň görnüşlerini kesgitlemegi;

– Kompýuter tehnologiýasyndaky innowasiýalary bilen işlemegi başarmalydyrlar.

Şu dersiň öňki kursundan innowasion tehnologiýa düşünjesiniň näme barada gidýändigi, olaryň haýsy görnüşlere bölünýändigi hem-de onuň nähili we nirede amala aşyrylýandygy barada umumy düşünje berildi.

Bu soraglara has çuň seretmek wagty geldi. Şol sebäpli innowasion tehnologiýalaryň düzüm gurluşyny anyk kesgitlemek gerek. Innowasion tehnologiýalaryň esasy manysy innowasiýalardan we olar bilen bagly bolan innowasion proseslerde we önümlerden ybaratdyr.

Innowasiýa – ylmyň we öňdebaryjy tejribäniň gazananlaryny ulanmaklyga esaslanan, tehnika, tehnologiýa, zähmeti guramak ýa-da dolandyryş ugrunda täzelik.

«Innowasiýa» adalgasy «novatio» latyn sözünden gelip çykýar, ol «täzelenme» (ýa-da «üýtgeme») manysyny berýär hem-de «in» goşulmasyndan ybarat, ol latyn dilinden «ugurda bolmak» diýlip terjime edilýär, eger sözme-söz terjime edilse «Innovatio» – «üýtgemeleriň ugrunda» bolýar. Innovation düşünjäniň özi ilkinji gezek XIX asyrdaky ylmy gözleglerinde emele geldi. Täze ähmiýete «innowasiýa» düşünjesi XX asyrda awstriýaly ykdysadyýetçi Ý. Şumpeteriň ylmy işlerinde eýe boldy.

Innowasiýa – täze bilimi, adamlaryň durmuşynyň ugurlaryny täzelemek boýunça öň peýdalanmadyk pikiri (tehnologiýalar, önümler, sosiumyň ýaşamagynyň guramaçylyk formalary, meselem, bilim, dolandyryş, zähmeti guramak, hyzmat, ylym, informatizasiýa we ş.m. ýaly) işläp düzmek

we almak üçin intellektual çözgüdi inwestirlemegiň netijesi hem-de goşmaça gymmatlyklary (girdeji, öňürtme, liderlik, ileri tutulmak, düýpli gowulanma, hil taýdan ösme, täzelik, ösüş) kesgitlenen möçberde almak bilen ony ornaşdyrmagyň prosesi.

Şeýlelik bilen, şu proses zerur bolup durýar: maýa goýumlar – işläp düzmek – ornaşdyryş prosesi – hil taýdan gowulandyrmagy almak.

Innowasiýa – bu islendik bir täzelik ýa-da täze girizilen zat däldir, ol hereket edýän ulgamyň netijeligini düýpli galdyrýandyr.

Innowasiýa – şu görnüşlerde amala aşyrylan maýa goýum işiniň ahyrky netijesidir:

– bazarda ýerlenýän täze ýa-da kämilleşdirilen önüm;

– tejribelikde peýdalanylýan täze ýa-da kämilleşdirilen tehnologiki proses.

Häzirki wagtda innowasiýalaryň görnüşlerini kesgitlemek üçin köp çemeleşmeler bardyr. Ynha olaryň biri.

Innowasiýalaryň görnüşleri:

– tehnologik – bar bolan önümiň, tehnikanyň täze ýa-da netijeli önümçiligini gazanmak, täze ýa-da kämilleşdirilen tehnologiki prosesler. Önümçiligi guramak we dolandyrmak ugrundaky innowasiýalar tehnologik görnüşine degişli däl;

– durmuş taýdan (proses) – sosiumyň gaýtadan gurnalyşynda adamyň durmuşynyň ugurlarynyň täzeleniş prosesi (pedagogika, dolandyryş ulgamy, hemaýatkärlik, hyzmat ediş, prosesi guramak);

– önümleýin – täze we peýdaly häsiýetli täze önümleri döretmek;

– guramaçylyk – menejment ulgamyny kämilleşdirmek;

– marketing – önümleriň bezeginde we gaplanyşynda düýpli üýtgemeleri öz içine alýan, täze we ep-esli gowulandyrylan marketing usullaryny amala aşyrmak, önümleri (hyzmatlary) ýerlemegiň we mahabatlandyrmagyň täze usullaryny, satmak üçin, olary bazarlara hödürlemegiň dürli usullaryny ulanmak, täze nyrh strategiýalaryny döretmek. Innowasiýanyň görnüşi, işlemegiň netijesinde innowasion önümi emele getirýän prosesi kesgitleýändir.

Innowasion prosesi.Innowasion prosesi – pikiriň haryda öwrülýän prosesidir, ol düýpli we amaly barlaglar, gurnawçylyk işler, marketing, önümçilik we ýerlemek tapgyrlaryny geçýändir.

Umuman innowasion prosesini iki sany esasy tapgyra bölmek bolýar: birinji tapgyr (ol iň dowamlydyr) öz içine ylmy barlaglary we gurnawçylyk işleri alýar, ikinji tapgyr özi bilen önümiň ýaşaýyş döwri bolup durýar.

Innowasion taslamanyň çylşyrymlylygyna baglylykda, innowasion prosesiniň birinji tapgyrynda çözülýän meseleler örän dürli bolup bilýändir. Ýagny uly innowasion taslamalar işlenip düzülende we özleşdirilende beýleki toparlar tarapyndan dürli wagtda gazanylan ylmy-tehniki işiň

netijeleriniň ulgamlaýyn integrasiýasy, aýratyn kömekçi ulgamlaryň hem-de tutuş tehnologiýalaryň sazlanmagy we goşmaça işlenmegi amala aşyrylýar. Bu tapgyrda işleri ýerine ýetiriji bolup ýokary okuw mekdepleriň, uniwersitetleriň, institutlaryň, ylmy-tehniki merkezleriň alymlarynyň we inžener-tehniki işgärleriniň döredijilik toparlary çykyş edýärler (59-njy surat).

5. Täze temany berkitmek:

1. Innowasiýa näme hem-de oňa nähili kesgitlemeleri berip bolýar? 2. Innowasiýanyň görnüşlerini sanap geçiň. 3. Innowasion prosesi haýsy esasy tapgyrlardan ybarat? 4. Innowasion önümiň ýaşaýyş döwri nämeden ybarat? 5. Innowasion tehnologiýalary peýdalanýanlaryň haýsy görnüşlerini bilýärsiňiz?

6. Öý işini tabşyrmak:

Innowasiýa barada düşünje. Innowasion prosesi. Innowasion önümi. Kompýuter tehnologiýasyndaky innowasiýalar.

7. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, gönükmeleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: _____________________________________________________

Bellik:_______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ____________________________

Mekdebi№:________ Wagty: ______ _______ _______

Dersiň ady: I.K.we I.T. Synpy:XI ______ _______ _______

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öýe berlen ýazuw işleriň ýerine ýetirilişini barlamak:

Informasiýany rugsatsyz ulanmaklykdan goramak. Parol goragy. Dürli programmalaryň parollary bilen işlemek.

1. Internete birikmek bilen http://www.kaspersky.ru saýtdan Kaspersky Internet Security antiwirus programmasy baradaky maglumatlar bilen tanşyň.

2. Islendik bir papkanyň wirusyny barlaň.

3. Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzeläň.

4. Fleş diskdäki faýllaryňyzy antiwirus programmasy arkaly barlaň.

3. Okuwçylaryň bilimini dilden soramak we gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkitmek.:

Amaly işler.Internet tory arkaly kompýuter tehnologiýasy ugrundaky soňky innowasiýa önümleri bilen tanyşmak.

Internet tory arkaly kompýuter tehnologiýasy ugrundaky soňky innowasiýa önümleri bilen tanyşmak

1. 20-nji asyrda gazanylanlary we oýlap tapylan zatlary seljermek.

Siziň pikiriňiz boýunça adamlaryň durmuşyna we gözýetimine, daşky gurşaw we öz-özi bilen özara gatnaşygyna has köp derejede täsir eden, 20-nji asyrda oýlap tapylan zatlaryň (nowasiýalaryň, innowasiýalaryň) sanawyny berlen tablisa boýunça dörediň.

2. Internetiň maglumatlaryny seljermek

Kompýuter we informasion tehnologiýalary ugrunda soňky ýylda amala aşyrylan açyşlaryň we oýlanyp tapylan zatlaryň gözlegini ýerine ýetiriň, özbaşdak ol barada gysgaça maglumat ediň, hemme zerur bolan maglumatlaryny görkeziň – adyny, awtorlaryny, ulanylýan ýerini, täzeligini, mümkinçiligini, geljegini we ş.m.

Şol ugurda iň görnükli açyşy kesgitlemek boýunça okuwçylaryň arasynda bäsleşik geçiriň.

Okuwçylar bilen geçilen tema esasynda sorag-jogap alyşmak,geçilen tema degişli meseleler çözmek.

1. Innowasiýa näme hem-de oňa nähili kesgitlemeleri berip bolýar?

2. Innowasiýanyň görnüşlerini sanap geçiň.

3. Innowasion prosesi haýsy esasy tapgyrlardan ybarat?

4. Innowasion önümiň ýaşaýyş döwri nämeden ybarat?

5. Innowasion tehnologiýalary peýdalanýanlaryň haýsy görnüşlerini bilýärsiňiz?

4. Öý işini tabşyrmak:

Amaly işler.Internet tory arkaly kompýuter tehnologiýasy ugrundaky soňky innowasiýa önümleri bilen tanyşmak.

5. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, gönükmeleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: _____________________________________________________

Bellik:_______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ____________________________

Mekdebi№:________ Wagty: ______ _______ _______

Dersiň ady: I.K.we I.T. Synpy:XI ______ _______ _______

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak:

1. Internete birikmek bilen http://www.kaspersky.ru saýtdan Kaspersky Internet Security antiwirus programmasy baradaky maglumatlar bilen tanşyň.

2. Islendik bir papkanyň wirusyny barlaň.

3. Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzeläň.

4. Fleş diskdäki faýllaryňyzy antiwirus programmasy arkaly barlaň.

3 Geçilenleri sorag-jogap arkaly gaýtalap berkitmek:

Informasiýany rugsatsyz ulanmaklykdan goramak. Parol goragy. Dürli programmalaryň parollary bilen işlemek.

Antiwirus bazalaryny täzelemek

K asperskiniň antiwirusynyň we Kaspersky Internet Security programmasynyň wirus bazalaryny internete baglaşmadyk kompýuterde täzelemek.

Täzelemek utilitasy Kasperskiniň laboratoriýasynyň

goşundylarynyň bazalaryny we modullaryny täzelemegiň faýllaryny aýratyn bukja göçürip almak we ýatda saklamak üçin niýetlenendir (51-nji surat).

KasperskyUpdater täzelenme utilitasyny göçürip almak – updateutility_win_2.1.2.88_Release_ru.zip

1. Internete çykyşy bolan kompýuterde utilitaly arhiwi islendik boş bukjada arhiwden çykaryň. Utilitany goýbermek üçin UpdateUtility-Gui.exe faýly goýbermeli.

2. Utilitanyň penjiresinde «Программы» buýrugyna basmaly:

3. Täzelenmeleri antiwirusyň haýsy wersiýalary üçin ýüklemelidigini belläň we «ОК» düwmesine basyň (52-nji surat).

4. «Запустить» düwmesine basyň we faýllaryň ýüklenmesiniň tamamlanmagyna garaşyň.

5 . Täzelenmeler utilitany saklaýan bukjada ýerleşýän «Updates» bukjasyna ýüklener. Bu bukjany internete birikmedik kompýutere göçürip goýuň.

6. Internete birikmedik kompýuterde antiwirusy «Updates» bukjasyndan täzelemeli (53-nji surat).

Sazlamalarda «Дополнительно» goşmaçany açyň we «Обновление» buýrugyna basyň:

«Настроить источник обновлений» buýrugyny saýlamaly we açylan penjirede «Добавить» düwmesine basmaly (54-nji surat).

« Updates» bukjasyna ýoly görkeziň we «ОК» düwmesine basyň.

Kasperskiniň antiwirusynyň we Kaspersky Inter-net Security programmasynyň wirus bazalaryny internete baglaşan kompýuterde täzelemek

Kompýuteri hemişe goramak üçin bazalary gündelik täzelemek gerekdir. Bazalary awtomatiki hem-de eldeki ýagdaýda täzelemek mümkindir.

1 -nji ädim. Kasperskiniň antiwirusyny açyň. Ony Пуск menýusyndan ýa-da habar beriş töwereginde degişli nyşana basmak arkaly amala aşyrmak bolýar. Açylan penjirede Обновление düwmesine basmaly.

2-nji ädim. Täze penjirede Обновить düwmesine basmaly.

3-nji ädim. Antiwirus bazalaryň täzeleniş prosesi başlanar. Ýüklenişiň gidişi göterimde görkeziler. Belligiň 100% derejesine ýeten ýagdaýy antiwirusyň täzelenendigini aňladýar.

Täzelenme tamamlanandan soň antiwirus bazalaryň we programma modullaryň işjeň ýagdaýy barada habar berer.

4. Öý işini tabşyrmak:

Geçilenleri gaýtalamak

5. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, gönükmeleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: _____________________________________________________

Bellik:_______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ____________________________

Mekdebi№:________ Wagty: ______ _______ _______

Dersiň ady: I.K.we I.T. Synpy:XI ______ _______ _______

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak:

1. Internete birikmek bilen http://www.kaspersky.ru saýtdan Kaspersky Internet Security antiwirus programmasy baradaky maglumatlar bilen tanşyň. 2. Islendik bir papkanyň wirusyny barlaň.

3. Antiwirus programmanyň antiwirus bazalaryny täzeläň. 4. Fleş diskdäki faýllaryňyzy antiwirus programmasy arkaly barlaň.

3 Geçilenleri sorag-jogap arkaly gaýtalap berkitmek:

W irus programmalaryny ýükleýjilerini antiwirusy peýdalanmazdan kesgitlemek we ýok etmek

W inlock wirusyny eldeki ýagdaýda ýok etmek. Wirus tarapyndan zaýalanandan soň Windows 7 operasion sistemanyň işiniň dikeldilmegi.Bu ýerde Windows 7 sistemada ulanyjynyň iş meýdanyny bekleýän wiruslary (Trojan, Winlock wiruslaryň maşgalasy) ýok etmegiň ýönekeýje usullary barada gürrüň ediler. Bu wiruslar sistemada gizlenmeýär, tersine özüniň bardygyny maksimal bildirjek bolýar, ýörite «bekleýşi ýatyrmak koduny» girizmekden başga ähli işleri kynlaşdyrýar. Ekrana haýwatly habarlar çykýar, meselem, ygtyýarnamasyz programmalar peýdalanylandygy ýa-da gerekmez saýtlara girilendigi sebäpli kompýuteriň işiniň saklanmagy barada hem-de ş.m. habarlar, ýagny ulanyjyny gorkuzmak maksady bilen görkezilýär. Mundan başga-da, wirus Windows gurşawynda işleri ýerine ýetirmäge päsgel berýär.

– «Пуск» düwmesiniň menýusyny, «Выполнить» buýrugyny, meseleler dispetçerini we ş.m. çagyrmak üçin peýdalanylýan ýörite klawişalaryň basylmagyny gadagan edýär. Syçanjygyň görkezijisini wirusyň penjiresiniň daşyna çykaryp bolmaýar. Kada bolşy ýaly, bu ýagdaý Windows howpsuz düzgüninde ýüklenende hem gaýtalanýar. Eger beýleki kompýuter ýok bolsa, beýleki operasion sistemadan ýüklenmek ýa-da çalşyrylýan maglumat göterijiden (LIVE CD, ERD Commander, antiwirus skaneri) ýüklenmek mümkinçiligi ýok bolsa, onda ýagdaý çykalgasyz ýalydyr. Emma köp ýagdaýlarda çykalga bardyr.

S istemany konfigurirlemegiň MSCONFIG.EXE anyklaýyş utilitasyndan peýdalanmak bolýar.

1. Windowsy howpsuz düzgüninde buýruk setiri goldamak bilen ýüklemeli we buýruk setiriň cmd.exe interpretatorynyň penjiresinde msconfig.exe ýazmaly we ENTER klawişasyna basmaly (55-nji surat).

Açylan penjirede «Общие» goşmaçasynda Windowsy ýüklemegiň aşakdaky düzgünlerini saýlap bolýar:

1 . Adaty ýükleniş – sistemanyň adaty ýüklenmegi. Anyklaýyş goýberiliş – sistema ýüklenende zerur bolan ulgam gulluklarynyň we ulanyjynyň programmalarynyň minimal sanynyň goýberilmegi ýerine ýetiriler (56-njy su rat). Saýlap goýberiş – ýüklenişde ulgam gulluklarynyň we ulanyjynyň programmalarynyň goýberilmeli sanawyny düzmegi mümkin edýär.

2. Wirusy aýyrmak üçin anyklaýyş goýberilmek düzgüni saýlamak has amatly we ýeňildir, utilitanyň özi awtomatiki goýberilmeli programmalaryň sanawyny kesgitleýär. Eger bu ýagdaýda iş meýdanyň beklenmegi bes edilse, onda indiki tapgyra geçmeli. Bu tapgyrda programmalaryň haýsy biriniň wirus bolup çykyş edýändigini kesgitlemeli. Munuň üçin saýlap goýberiş düzgünini ulanmak bolýar, ol aýratyn programmalaryň goýberilmegini amala aşyrmaga ýa-da aýyrmaga mümkinçilik berýär.

3. «Службы» goşmaçasy, sazlamalarynda «Автоматически» bellik duran ulgam gulluklarynyň goýberilmegini amala aşyrmaga ýa-da ýatyrmaga mümkinçilik berýär. Gullugyň adynyň öňünde belligiň aýrylmagy, sistema ýüklenende şol gullugyň goýberilmeýändigini aňladýar. MSCONFIG utilitasynyň penjiresiniň aşaky böleginde «Не отображать службы Майкрософт» düzgünini goýmak üçin meýdan bar, şol düzgün işledilende diňe başga öndürijileriň gulluklary görkeziler (57-nji surat). WindowsVista / Windows 7gurşawynda howpsuzlygyň standart sazlamalarynda sistemanyň, ulgam gullugy hökmünde gurnalan wirus bilen zaýalanmagynyň ähtimal lygy örän kiçidir, şol sebäpli wirusyň yzyny ulanyjylaryň awtomatiki goýberilýän programmalarynyň sanawyndan («Автозагрузка» goşmaçasyndan) gözlemeli bolar (58-nji surat).Edil «Службы» goşmaçasyndaky ýaly, MSCONFIG tarapyndan görkezilýän sanawda bar bolan islendik programmanyň awtomatiki goýberilmegini işledip ýa-da ýatyryp bolýar.

4. Eger wirus sistemada reýestriň ýörite açarlary ýa-da «Автозагрузка» bukjasynyň içi arkaly işläp başlaýan bolsa, msconfig arkaly ony diňe bir zyýansyzlandyrman, eýsem, bozulan faýlyň ýoluny we adyny kesgitläp bolýar.

4. Öý işini tabşyrmak:

Geçilenleri gaýtalamak

5. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, gönükmeleri çözmeklige işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: _____________________________________________________

Bellik:_______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary ____________________________