Жасалма булалар

У.Салиева атындагы зээнд\\ балдардын жатак-лицейи

Химия мугалими:Пайзилдаева Айжаркын

Логикалык тапшырмалар

• Эки капчыкта 4 монета бар.Бир капчыкта 2эсе къп монета бар.Бул кантип??
• ЖООБУ:Биринин ичинде бири жайгашкан.

Сабактын темасы:

Синтетикалык булалар.

Б\г\н сабакта:

• Жалпы маалымат
• Жасалма була алуу тарыхы
• Булалардын классификациясы.
• Синтетикалык булалардын алуу технологиясы
• Булалардын алынышы
• Булалардын касиети

Була

• Була-бул ийрилген эмес жиптен же жиптин ичке бъл\ктър\нън тургавн материалдардын классы.Була жаратылышта жаныбарлар жана ъс\мд\ктър таабынан кеземелерди даярдоо \ч\н колдонулат.
• Жиптер,аркандар жана ар кандай курама кездемелерди жасоодо,кагаз жана кийиз ънд\р\\дъ колдонулат.

Жасалма буланы алуу тарыхы

• 1665-жылы англис физиги Роберт Гук табигый жибекке окшогонжасалма жибек алууга болоору жън\ндъ биринчи жолу айткан.
• 1734-ж .франсуз энтимологу Реомюром ушундай эле ойду айткан.
• 1883-ж англичан Свенам 1-жолу жасалма жибекти ънд\ргън.Целлюлозанын нитратына уксус кислотасына кошуп майда тешикчеси бар т\т\кчъдън спирти бар ваннага ъткъргън.

Синтетикалык була ънд\р\\ тарыхынан

• 1928-ж. Карозерсу синтетикалык була- найлонду алган .
• 1932-ж . Германияд а,поливинилхлорид буласын ънд\р\п башташкан.
• 1939-ж . Сифорде шаарында найлон чыгаруучу завод ачылган.
• 1940-ж . Америкада полиамиддик булаларды ънд\р\\ жолго коюлган.
• 1947-ж . ССРде академик И.Л.Кнуняну баштаган окмуштуулар капронду алышкан.
• 1954-60ж. ж.полиэфирдик,полиакрилонитрилдик,

• полиолефиндик булалар ънд\р\л\п башталган.

• 1931-жылг а чейин булаларды целлюлозадан ънд\р\лгън.

• Синтетикалык була ънд\р\\ 1960-ж.ж.кийи н гана д\рк\ръп ъскън.

Минералдык

Булалардын классификациясы

Булалар

табигый

Химиялык

синтетикалык

жасалма

Жаныбарлар

Ъс\мд\ктърдън

Капрон,лавсан,хлорин,нитрон

Вискоза,жез

аммиак ацетаттары

Пахта,лень

ж\н,жибек

асбест

Булалар

Табигый булалар

Химиялык булалар

Синтетикалык булалардын алынышы

Синтетикалык булалар

Полимерлердин балкымасынан

Полимерлердин эритмесинен

Полиамид

Полиэфир

полиолефин

Полиакрилонитрил

Паоливинилхлорид

поливинилспирти

Синтетикалык булалардын бъл\н\ш\

• Синтетикалык булалар

• Карбочынжырлуу Гетерочынжырлуу

Синтетикалык булаларга м\нъздъмъ

• Полиамиддик -капрон,энант,анид-жогорку созулуу к\ч\ менен м\нъздълът.Жууганга туруктуу,къп жолу ийилип,суукка чыдамдуу.
• Полиэстер -лавсан-к\ч\ тъмън.Кислотанын таасиринде бузулат.Ысыкка чыдамдуу.Жылуулук ъткър\мд\\л\г\ тъмън. Жана жогорку ийкемд\\л\ккъ ээ.Ъз формасын жакшы сактайт.
• Полиакрилонитрил -нитрон-сыртынан ж\нгъ окшош.Жогорку бекемдикке ээ.Жууганда формасын жакшы сактайт./т\ктъън\ талап кылбайт.
• Поливинилхлорид —хлорин-Жогорку химиялык туруктуу,к\йбъъч\,жалындабоочу,жогорку элетроизоляциялык касиетке ээ.Электростатикалык зарядды топтоого жъндъмд\\ болгондуктан медициналык шейшептерди ънд\р\\ \ч\н колдонулат.
• Поливинилспиртт\ \-мтилан-микробко каршы касиетке ээ,медицинада убактылуу хирургиялык тигиштерди тиг\\дъ колдонулат.

Арамид булалары

• 1970-ж.ж.
• Абдан бекем буланы АКШ ълкъс\ндъ кевларды ойлоп табышкан.
• Нидерландыктар- тварон буласын
• Япония- технор буласын синтездешкен.
• Самолет,ракета,шина,ънд\р\ш ленталар жасашат,ок ътпъъч\ кийимдер,к\йбъъч\ кийимдерди

тигишет

Химиялык булаларды алуу

• Атайын заттарды эриткичте эритилет.
• Ийрил\\ч\ эритмени фильер аркылуу ъткърът.
• Аны атайын щелочтук жана кислоталык чъйръгъ ъткърът.
• Т\б\ндъ диаметри 0.06-0.08мм тешикчеси бар,дат баспаган болоттон жасалган цилиндрден ътът.

Синтетикалык булаларды жана жиптерди алуу

Синтетикалык булаларды алуу технологиясы(полиамиддик була)

Лавсанды алуу (Этиленгликоль менен терефталь кислоталарынан)

Капронду Бекманский кайра топтоо жолу менен алуу

Нейлонду алуу

Синтетикалык булалардын касиети

• Сууну начар сиёирет
• Бактериялар менен пеницил козу карындарга таасири жок
• Жогорку бекемдиги
• Созулгучтугу
• Жогорку температурага туруксуз
• Статистикалык электр топтойт

Къё\л бурганыёарга рахмат!