|
Саба?ты? жабды?ы
|
Саба?ты? білімділік ма?саты: Зат есімні? септелуі туралы т?сінік беру. Септік жал?ауларыны? белгілі бір грамматикалы? ма?ына ?стейтіндігін ме?герту.
дамытушылы? ма?саты: с?йлеу да?дыларын жетілдіру, тілін дамыту, ?ызы?ушылы?тарын арттыру;
т?рбиелік ма?саты: адамгершілік т?рбие беру, таза, ?демі жазу?а баулу.
Саба?ты? т?рі: д?ст?рлі саба?
?дісі: баяндау, пікірлесу, т?сіндіру, талдау, ішінара ізденіс.
Саба?ты? к?рнекілігі: кесте, слайдтар
П?наралы? байланыс: ?дебиет
|
|
?ызы?ушылы?ты ояту
|
«Зат есімні? септелуі» (Ма?саты айтылады).
Септік аттарыны? ?зі я?ни, атау, ілік, барыс, табыс, жатыс, шы?ыс, к?мектес - ?здеріні? аттарын ашады. Б?л ?аза? тіліндегі жеті септік. Оларды? с?ра?тары ж?не септік жал?аулары бар екендігін сендер бастауыш сыныпта таныс?ан еді?дер. Соларды еске т?сіріп к?рейік.
Ілік септігі – с?здерді? бір – бірімен іліктестігін к?рсетеді.
Мысалы, кімні? кітабы? Асанны? кітабы.
Барыс септігі – бару деген ма?ынаны білдіреді.
Мысалы, кімге барды?? Асан?а бардым.
Табыс септігі – табу деген ??ымды білдіреді.
Мысалы, кімді к?рді?? Асанды к?рдім.
Жатыс септігі – орын, мекен дегенді білдіреді.
Мысалы, ?айда болды?? Мектепте болдым.
Шы?ыс септігі – шы?у деген ма?ынаны білдіреді.
Мысалы, неден о?ыды?? Кітаптан о?ыдым.
К?мектес септігі – ж?рдемдесу, к?мек ету деген ??ымды білдіреді.
Мысалы, кіммен танысты?? Асанмен таныстым.
Зат есімні? септік жал?аулары
Септіктерді? аты С?ра?тары Септік жал?аулары
Атау септік Кім? не?
Ілік септік Кімні?? Нені?? - ны?, - ні?, - ды?, - ді?, - ты?, - ті?
Барыс септік Кімге? Неге? ?айда? - ?а, - ге, - ?а, - ке
Табыс септік Кімді? Нені? - ны, - ні, - ды, - ді, - ты, - ті
Жатыс септік Кімде? Неде? - да, - де, - та, - те
Шы?ыс септік Кімнен? Неден? - нан, - нен, - дан, - ден, - тан, - тен
К?мектес септік Кіммен? Немен? - мен, - бен, - пен
Сонымен септік жал?ау зат есімге жал?ан?анда, о?ан белгілі бір грамматикалы? ма?ына ?степ, с?йлемде она бас?а с?здермен байланыс?а т?сіреді.
Т?уелденген зат есімні? септелуін жай септеумен салыстыр?анда барыс, табыс, жатыс септіктерінде айырмашылы? бар.
Септіктер Т?у. жал?ауды? І, ІІ жа?тарынан кейін Т?у. жал?ауды? ІІІ жа?ынан кейін
Атау септік
Ілік септік - ны?,- ні? - ны?,- ні?
Барыс септік - а,- е - на,- не
Табыс септік - ды,- ді - н
Жатыс септік - да,- де - нда,- нде
Шы?ыс септік - нан,- нен - нан,- нен
К?мектес септік - мен - мен
О?улы?та?ы тапсырмаларды орындау.
Берілген жатты?уларды топтар?а б?ліп орындау.
?осымша шы?армашылы? тапсырмалар.
|
|
Ой тол?аныс
|
«Септеу эстафетасы» ойыны.
Шарты: Та?та?а ?ш ?атардан ?ш о?ушы шы?ып, берілген зат есімді септейді. ?айсысы б?рын ая?таса, ?атесіз орындаса, же?імпаз болады. Септіктерді? орны ауысып кетпеу ж?не жал?аулары д?рыс жал?ануы керек.
Отан, баласы, ?жесі, ата, ел.
Терме диктант
Ма?ал - м?телдерден септелген зат есімдерді теріп жазады.
1. Жігітке ?ле? де ?нер,
?нер де ?нер.
2. Шешендікті? к?ші – шынды?та.
3. Ерді? атын е?бек шы?арады.
4. Тау таумен кездеспейді,
Адам адаммен кездеседі.
5. ?ыз ?ссе, елді? к?ркі,
Г?л ?ссе, жерді? к?ркі.
6. С?з с?йектен ?теді,
Тая? еттен ?теді.
Семантикалы? карта. Д?рыс жауап?а «+» белгісін ?оямыз.
Септіктер
С?здер Атау Ілік Барыс Табыс Жатыс Шы?ыс К?мектес
Домбыраны?
?аламмен
Г?лді
Тілден
С?зде
Бала?а
Кітапты
Мектеп
?стазбен
Ша??обызды
О?ушы?а
Шы?армашылы? ж?мыс.
1. О?ушыларды? ?здері ж?мба? ??растырып, соны? ішінен септік жал?ауы жал?ан?ан с?здерді табады. С?ра? ?ояды.
2. Жыл мезгілдеріне байланысты о?ушыларды? ?здеріне 5 жолды ?ле? шы?арту.
3. «Тілім мені? - тірлігімні? ай?а?ы». Бес минутты? эссе жазу.
Де?гейлік тапсырмалар
1. М?тіндегі зат есімдерді? астын сыз.
«Жы?ыл?ан?а ж?дыры?» дегендей, кедейлікке к?рілік ?осылады. К?рілік т?сау, кедейлік б??ау болыпты. ?арт шешен ?анатсыз ?ыранша отырып ?алыпты. Алайда а?айындарыны? емен - жар?ын к?мегіне с?йенген ол аштан ?ліп, к?штен ?алмапты. («Шешендік с?здер» кітабынан)
2. С?йлемдердегі к?п н?ктені? орнына тиісті жал?ауларды ?ой.
Сандыбай ?ар?а... т?зын екі ?олы... ?стап, айна... ?ара?андай жымиып отыр. Бойында ?дет пен ?депке сыя бермейтін мінез... бол?анды?тан, жынды Бижан атан?ан адам. (?. М?сірепов)
3. М?тіннен к?птік, септік жал?ауларыны? астын сыз ж?не т?рін ажырат
Шеткі ?йлерден ?ымыз?а ж?гіретін Тезекбай, Терлікбайлар ?йлеріні? ?асында солбырайып т?р. Сабаны? даусы шы?пайды. К?рінгенмен ??рдас болып, арсала?дап ж?ретін. Д?рма?анбетті? де иы?ы т?сіп кетіпті. ?олында ж?гені, жыл?ы жа??а бара жатыр. (Ж. Аймауытов)
Ма?ал – м?телдер.
І ?атар.
Ту?ан жер – алтын бесік.
ІІ ?атар.
Білекті бірді жы?ар,
Білімді мы?ды жы?ар.
ІІІ ?атар.
Е? т?тті де, ащы да – тіл.
Тест с?ра?тарына жауап беру
1. « ?ке» с?зі ?ай септікте т?р?анын тап
А) А. с. С) Б. с.
В) І. с. Д) Ж. с.
2. Ілік септігінде т?р?ан с?зді белгіле
А) О?ушы С) О?ушыны?
В) О?ушы?а Д) О?ушыда
3. Табыс септігіні? жал?ауын белгіле
А) – ны,- ні,- ?ы,- кі,- ?ы,- кі. С) - ны,- ні,- ды,- ді,- ты,- ті
В) – ны,- ні,- шы,- ші,- ды,- ді Д) - нан,- нен,- тан,- тен,- дан,- ден
4. Барыс септігіні? с?ра?ын белгіле
А) кімге? неге? ?айда? С) кімге? кімді? нені?
В) кімдерге? Кімді? нені? Д) кіммен? немен?
5. Жатыс септігінде т?р?ан с?зді белгіле
А) к?ктемде С) мектеппен
В) дала?а Д) ауылдан
6. Шы?ыс септігінде т?р?ан с?зді табы?ыз
А) Саба??а С) Саба?ты
В) Саба?тан Д) Саба?пен
7. К?мектес септігіні? с?ра?тарын ата
А) кімде? неде? С) кімнен? неден?
В) кімге? неге? Д) кіммен? немен?
|
794
60 647 
