Улуу кыргыз доолотунун онугуу жылдары

Компетенттүүлүк

Сабактын

максаты

Сабактын мазмуну

Колдонуучу

материалдар

Усулдар

Баалоо

НК

НК1

НК3

НК3

НК3

НК1

НК2

НК3

ПК

ПК2

ПК4

ПК2

ПК4

ПК1

ПК2

ПК;

ПК1

ПК2

ПК4

Билим беруучулук: Уйгур кагандыгындагы ички жаатташуулар,Ордо балыктын каратылышы,үлуу Кыргыз доолотунун мааниси тууралуу маалымат алышат.

Тарбиялык : Кыргыз башкаруучусунун Борбордук Азияга устомдук кылуу иш аракетин окуп билуу аркылуу окуучулардын оз Ата Мекенин коргоо сезимдерин ойготуп, чечкиндуулукко, патриоттуулукка тарбияланышат.

Онуктуруучулук: Суроого жооп беруу учурунда оз оюн эркин айтуу кондумдорун онуктурушот.

Уюштуруу: Класстын тазалыгына көңүл буруу, иш ордун уюштуруу. Окуучуларды толуктоо.

Отулгон теманы кайталоо:

Жаны тема: Улуу Кыргыз доолоту жана анын алгачкы онугуу жылдары

1-кадам: №1-тиркеме окуучуларга таратылат. Ал Б. БК. Б. таблицасы. Окуучулардан Улуу Кыргыз доолоту жонундо эмне билесинер? Деген суроо берилет. Таблицанын оз алдынча «Билем» болугуно жазышат . Андан кийин тугойлору менен салыштырып толуктап жазышат(8-10 мин).

2-кадам: Жазып буткон окуучулар кол которуп окуп беришет.

3-кадам: Экинчи суроо Улуу Кыргыз доолоту жонундо эмне билгинер келет? Деп берилип , «Билгим келет» болугуно жазылат. Мында окуучулар билгиси келген суроолорду даярдашат.

4-кадам: Окуучулар окуу китебин окуп чыгышат. Аларды окуп жатып туштарына белги коюлат. Эгерде андагы маалыматты билишсе «Билем » деген болукко жазышат. Кандайдыр бир суроо пайда болсо , «Билгим келет» деген болукко жазышат да аны жекече, тугойу менен андан кийин топторго болунуп аткарышат да аны «Билдим » болугуно жазышат.

Бышыктоо:

5-кадам : №2-3-тиркеме таратылып берилет. Тиркемедеги тапшырмаларды аткарышат.Белгиленген убакыт буткондо , тугойлор кезектешип суроолорго жооп беришет.

Билимдерин баалоо

Уйго тапшырма беруу

№1-тиркеме

№2-тиркеме

Окуу жана тушунуу

Томондо темага байланыштуу тексттер берилди. Аларды окуп чыгып берилген суроолорго жооп бер

Биринчи текст (166 соз)

«Улуу Кыргыз доолоту- кыргыз элинин тарыхындагы эн сыймыктуу жана атактуу мезгил. Барсбектин женилуусунон кийин кырк жылдан ашуун кыргыздар Борбордук Азиядагы саясий иштерге аралашкан эмес. Бул мезгилде кыргыздар оор жоготуудан аз-аздан оздоруно келип, жаны аскер кучторун топтоо учун кыргыз башкаруучулары сабырдуулук менен осуп келе жаткан муунду тарбиялап жатышты.

8-кылымдын 50-ж. кыргыз башкаруучусу карлуктар,чиктер жана турктор менен биригип. Уйгур кагандыгына каршы чыгууну план тузушкон.Бирок бул жонундо билип калган Уйгур каганы союздаштарды жалгыздап талкалоону чечкен.758-жылы уйгурлар Ортонку Эне-Сайдагы кыргыздардын олкосун каптап киришкен.Кыргыз ажоосу бул абалда салык толоо менен ички башкарууну калтырууну туура чечим экендигин тушунгон.

795-ж. кыргыздар да которулушко чыгышкан. Бирок, ал женилуу менен аяктаган.

Мындан кийин кыргыздар оч алуу учун 25 жылоз кучторун топтошкон. Кыргыз башкаруучусу узакка созулган согуштарга ылайыкташтырылган аскердик-администрациялык системаны тузгон. Кыргыздар Сибирь элдерине бир нече жортуулжасап,мамлекеттин чегин кенейтти.Коз каранды элдер кыштымдар- салык толоп, аскер берууго милдеттуу болушкан. Ошентип, Кыргыз мамлекети материалдыкжана адам ресурстарына ээ болгон».

1.Барсбектин женилуусунон кийин копко чейин кыргыздар Борбордук Азияда саясий иштерге аралашкан эмес. Анткени

2.Эмне учун кыргыздвр карлаук жана чик, турктор менен тузгон союзуна карабастан женилип калды?

3.795-ж. женилуудон кийин оз максатын ишке ашыруу учун кыргыз башкаруучусу кандай аракеттерди корду?

№3-тиркеме

Окуу жана тушунуу

Томондо темага байланыштуу тексттер берилди. Аларды окуп чыгып берилген суроолорго жооп бер

Экинчи текст (175 соз)

«Администрациянын жана аскер кучторунун башына ажо турган. Ага уч бий жана ар кыл баскычтагы чиновниктер баш ийишип, акыркылары алты болукко болунушкон. Туруктуу аскерлерден куралган атчандар гвардиясы болгон. Жалпысынан кыргыздардын озунон куралган аскелердин саны 30 минди тузсо, кыштымдар менен биригип 100 минге жеткен. Аскерлердин 30мини оор куралданып, 70 мини женил куралданган эле.аскерлер ондук, жуздук, он миндик болуп болунгон. Он мин аскер тумон деп аталган.

Тышкы саясатында ажо бир топ келишимдерди тузууго жетишкен. Арабдар , Тибет жана ажонун кыйындары Тенир-Тоодогу карлуктар Кыргыз мамлекетинин союздаштары болуп калды.

820-ж. оз кучуно ишенген кыргыз башкаруучусу «Ажо» жубайы-Гелла шехти «ханыша деп жпрыялаган. Бул ото маанилуу кадам болду. Бул кадам-кыргыздардын иш жузундо кыргыздардын Борбордук Азияга устомдук кылуу учун доосун ачык жарыялоосу эле. Коншу мамлекеттер жон гана кыргыздар менен эсептешууго, кээ бирлери салык толоого мажбур болушкан.Ал эми эн кучтуу деп эсептелген Уйгур кагандыгы оз мамлекетинин ичиндеги окуялар менен алек эле.Ошентсе да уйгурлар Эне-Сайга аскер жонотууго жетишет.бирок ыркы кеткен мамлекеттин аскерлери ийгиликке жетише алышкан жок. Согуш 20 жылга созулуп кеткен.».

1. «Тумон» деп канча аскер айтылган?

2. 2.Ажо кайсы мамлекеттер менен мамиле тузду?

3. 3. Кыргыз башкаруучунун кайсы иш аракети Борбордук Азияга устомдук кылуу максатын билдирген?