Углеводородордун жаратылыш булактары

У.Салиева атындагы зээнд\\ балдардын жатак-лицейи

Химия мугалими:Пайзилдаева Айжаркын

Ребусту тапкыла????

Сабактын темасы

• Углеводороддордун жаратылыш булактары

Б\г\н сабакта:

• Углеводороддордун жаратылыш булактары:
• Жаратылыш газы
• Нефтинин жолбун газдары
• Нефть
• Таш към\р

Углеводороддордун жаратылыш булактары

Газ

Таш към\р

Нефтинин жолбун газдары

нефть

Жаратылыш газы

• Жаратылыш газы -ар кандай газ тект\\ углеводороддордун аралашмасы.

• Топуракта,тоо тектердин боштуктарын толтуруп турат.

Жаратылыш газынын курамы

Жаратылыш газы

Физикалык касиети

Химиялык касиети

• Экологиялык жактан таза отун

• Т\сс\з
• Жытсыз
• Даамсыз

Жаратылыш кездешиши

• К\йгъндъ жогорку жылуулук бъл\п чыгат
• Экологиялык жактан таза
• Эё арзан отун
• Т\т\ктър менен арзан ташылат

• «Къг\лт\р алтын» деген ат менен белгил\\

Нефтинин жолбун газдары

• Жакынкы к\ндърдъ эле жолбун газдарды к\йг\з\п жиберишкен.Азыр болсо, баалуу сырье .
• Нефтинин жолбун газдары жаратылыш газына эле окшош,болгону нефти де ээриген абалда кездешет.
• Басым азайган учурда нефтиден бъл\н\п калат.

• Россия жолбун газдарды алуу боюнча биринчи орунду ээлейт.

• Жолбун газдар-баалуу сырье болуп,жаратылыш газына салыштырмалуу къп заттарды ънд\р\\гъ болот.
• Химиялык кайра иштет\\дън ,метан,этан,пропан бутанды бъл\п алышат.Андан ары чексиз углеводородорду дегидрлъъ менен синтездейт.

Газдардын курамы

Жаратылыш газы

Жолбун газдар

• Метан-80-97%
• Этан-0.5-4%
• Пропан-0.2-1.5%
• Бутан-0.1-1%
• Пентан -0.1-1%
• Азот ж.б.газдар-2-13%

• Метан-32-58%
• Этан-7.5-20%
• Пропан-12-18%
• Бутан-7-11,5%
• Пентан ж.б. оор углеводороддор-5-6.5%
• Азот ж.б.газдар-2-2.8%

Нефтинин жолбун газдарына м\нъздъмъ

аталышы

курамы

Газ бензини

колдонулушу

Пентан,гексан ж.б.углеводороддордун аралашмасы

Пропан бутан фракциясы

Пропан менен бутандын аралашмасы

Кыймылдаткычтар жакшы иштеш \ч\н бензинге кошушат

Кургак газ

Кысылган газ отун т\р\ндъ колдонулат

Жаратылыш газынын курамына эле окшош

Ацетилен,суутек алууда жана отун катары

Нефть( МУНАЙ )

• Нефть -бул ачык к\ръё т\стън кара т\скъ чейинки сууда ээрибеген майланышкан суюктук.

• Нефтинин курамы- чект\\,ароматтык жана циклопарафиндерден турган аралашма.

• Курамы: С-82-87%,Н-11-14%,башка элементтер(O,S,N)-2-6% турат.

• «Кара алтын» жана «жердин каны» деген аталыштары бар.

Нефтинин тарыхы

• 1859-жылы АКШда Пенсильван штатында 40 жаштагы Эдвин Дрейк ,22м скважина казып,биринчи жолу нефтини алган.Тарыхта нефть бургулоо боюнча пионер болуп калды.

Нефть боюнча кызыктуу маалыматтар

• Нефть жер алдында мындан 100-200млн жыл мурун пайда болгон.
• Нефти жаратылыштын ъзгъчъ сырдуу купуя сыры.
• Нефтинин запасы 50-60 жылга жетет.
• Жарым стакан нефти бир самоор сууну кайнатат.
• Бир тамчы нефтиде 990 т\рд\\ заттар бар.
• Нефть д\йнъ байлыгы. Саясатта жана мамлекеттердин экономикасында чоё роль ойнойт.

Нефтини кайра иштет\\

нефть

Биринчилик

(буулантып айдоо)

Экинчилик

риформинг

Нефть продуктуларды пиролиздъъ

крекинг

Нефть продуктуларды гидротазалоо

Бензинди буулантып айдоо(перегонка) Ректификация

Риформинг(ароматташтыруу)

Нефть жана продуларынын колдонулушу

• Бензин(автомобиль,самолет)
• Лигроин(трактор)
• Керосин (ракета,реактивт\\ самолеттор)
• Майлоочу майлар(мотор)
• Косметологияда
• Медицинада
• Жасалма козу карын,женшень алууда
• Малдар \ч\н кошумча азыктар

Таш към\р

към\рд\н т\рлър\

Таш към\р

антрацит

к\ръё към\р

К\ръё към\р

• К\ръё към\р -белгил\\ температура жана басымда торф кысылганда пайда болот.Узак убакыт ъткъндъ таш към\ргъ айланат.

• К\ръё към\рд\н курамында

• 65-70% С турат,т\с\ к\ръё,жаш казып алынуучу.

• Отун жана серье катары колдонулат.

Таш към\р

• Таш към\р эё кенен таралган кен байлык.Ал д\йнъдъ бардык жерде бар.Миллион жыл мурун жашаган ъс\мд\ктър биздин эра келгенде топурактын ичинде чирип, ажырап торфко айланган.

Антрацит

• Эё байыркы таш към\р антрацит.Анын таш към\рдън айырмасы курамында С-90%.Т\с\ темирдей кара болоттой жалтырак.

Таш към\рд\ иштет\\

• Пиролиз жана кокстоо анын продуктулары:

• Кокс жана учуучу продуктулар
• Таш към\р чайыры
• Газ т\р\ндъг\ продукту

Маселени чыгаргыла

• Нефтиден бензин (заттын чыгышы 25%) жана мазут(заттын чыгышы 55%) алынат.Мазутту андан ары иштеткеде да бензин(заттын чыгышы 60%) алынат.200кг нефтиден канча массадагы бензин алууга болот.?
• 1м3(94% СН4 турат) жаратылыш газы к\й\\с\ \ч\н канча кълъм кычкылтек керектелет?
• 10кг към\р(80% Стурат) к\й\\с\нън канча кълъм към\р кычкыл газы бъл\н\п чыгат.?

• Къё\л бурганыёарга рахмат!