Тематический урок белорусского языка с использованием краеведческого материала

Дзяржаўная ўстанова адукацыі

“Гурнаўшчынскі вучэбна-педагагічны комплекс

дзіцячы сад - базавая школа Клецкага раёна”

Настаўнік: Хаванская Н.У.

2016

Тэма: Правапіс не (ня), ні з дзеясловамі

Мэта і задачы:

- спрыяць замацаванню ведаў пра дзеяслоў як часціну мовы, паглыбленню ведаў пра раздзельнае і злітнае напісанне дзеясловаў з не (ня), ні;

- пашыраць веды вучняў пра вусную народную творчасць;

- выпрацоўваць уменні выяўляць у сказах і тэкстах дзеясловы, правільна пісаць не (ня), ні з дзеясловамі;

- садзейнічаць выхаванню ў школьнікаў павагі да традыцый і культуры беларускага народа.

Тып урока: вывучэнне новага матэрыялу

Абсталяванне: выстава кніг (кнігі пра святы, традыцыі беларускага народа, кнігі з беларускімі народнымі казкамі, загадкамі, легендамі, паданнямі); раздатачны матэрыял; аўдыязапіся песень “Ой, вясна”.

Эпіграф: Добра таго вучыць, хто хоча ўсё ведаць (Прыказка)

На Саракі пайшоў снег да ракі (Прыказка)

Ход урока

1. Арганізацыйны момант.

Гучыць пачатак песні “Ой, вясна”.

Вясна ідзе,

Ідзе вясна

І шмат надзей

Нясе яна.

-Добры дзень! Я рада вітаць вас гэтым цудоўным вясновым днём. Здаецца, што кожную вясну жыццё нараджаецца па-новаму. Цёплае, лагоднае сонейка. Пяшчотныя зялёныя лісточкі. Спевы птушак. Вясною з падвоенай сілай хочацца знаёміцца з новым, цікавым, ісці наперад і дзейнічаць!

У якасці эпіграфа да ўрока ўзяты мудрыя народныя выслоўі. Адно з іх – “Добра таго вучыць, хто хоча ўсё ведаць” – я адрасую вам. Вы сапраўды такія, і я з задавальненнем сёння дапамагу вам раскрыць новыя таямніцы роднай мовы.

Другое выслоўе – “На Саракі пайшоў снег да ракі”. Саракі – гэта хрысціянскі прысвятак, які прыпадае на дзень вясновага раўнадзенства – 22 сакавіка. Мы абавязкова сёння пра яго пагаворым.

(Знаёмства з ацэначнымі лістамі)

2. Актуалізацыя ведаў.

- Я хачу папрасіць у вас дапамогі. У мяне рассыпаліся карткі, на якіх напісаны прыметы тых часцін мовы, якія мы ўжо вывучылі. Дапамажыце мне сістэматызаваць іх. (На парце ў кожнага вучня ляжыць свая картка вялікага памеру.)

Вучні, прачытаўшы змест карткі і вызначыўшы, да якой часціны мовы яна адносіцца, падыходзяць да дошкі і прымацоўваюць свае карткі пры дапамозе магнітаў пад назвай патрэбнай часціны мовы (напісаны на дошцы: назоўнік, прыметнік, лічэбнік, займеннік).

Змест картак

1. Назоўнік.

1. Абазначае прадмет.

2. Хто? Што?

3. Мае род.

4. Змяняецца па ліках і склонах.

5. Пачатковая форма – назоўны склон адзіночнага ліку.

6. У сказе можа быць любым членам сказа, але часцей за ўсё дзейнікам або дапаўненнем.

2. Прыметнік.

1. Абазначае прымету прадмета.

2. Які? Чый?

3. Змяняецца па ліках, склонах, а ў адзіночным ліку – і па родах.

4. Пачатковая форма – мужчынскі род, адзіночны лік, назоўны склон.

5. У сказе з’яўляецца азначэннем або выказнікам.

3. Лічэбнік.

1. Абазначае лік, колькасць прадметаў, парадак пры лічэнні.

2. Колькі? Які? Каторы?

3. Колькасныя змяняюцца па склонах. Парадкавыя змяняюцца па родах, ліках і склонах.

4. Колькасныя могуць быць любым членам сказа. Парадкавыя – азначэннем.

4. Займеннік.

1. Указвае на прадмет, прыметы прадметаў, колькасць, не называючы іх.

2. Атрымлівае ў сказе значэнне таго слова, якое замяняе.

3. Скланяецца, некаторыя змяняюцца па родах і ліках.

4. Пачатковая форма – назоўны склон адзіночнага ліку (акрамя сябе).

5. У сказе выступаюць у ролі розных членаў сказа.

- Дайце азначэнне і характарыстыку гэтым часцінам мовы.

Назоўнік – самастойная часціна мовы, якая абазначае прадмет і адказвае на пытанні хто? што?. Назоўнікі адносяцца да аднаго з трох родаў, змяняюцца па ліках і склонах. Пачатковай формай назоўніка з’яўляецца форма назоўнага склону адзіночнага ліку. Назоўнікі часцей за ўсё з’яўляюцца дзейнікам ці дапаўненнем.

Прыметнік – самастойная часціна мовы, якая абазначае прымету прадмета і адказвае на пытанні які? якая? якое? якія? чый? чыя? чыё? чые? Прыметнікі змяняюцца па ліках і склонах, а ў адзіночным ліку – і па родах. Пачатковая форма прыметніка – форма мужчынскага роду, адзіночнага ліку, назоўнага склону. У сказе прыметнікі з’яўляюцца азначэннямі або выказнікамі.

Лічэбнік – самастойная часціна мовы, якая абазначае лік, колькасць прадметаў, а таксама парадак прадметаў пры лічэнні. Лічэбнік адказвае на пытанні колькі? які? каторы?. Колькасныя лічэбнікі змяняюцца толькі па склонах. Парадкавыя лічэбнікі змяняюцца па родах, ліках і склонах. Колькасныя лічэбнікі могуць быць любым членам сказа. Парадкавыя – азначэннем.

Займеннік – самастойная часціна мовы, якая ўказвае на прадметы, прыметы прадметаў, колькасць, не называючы іх. Займеннікі атрымліваюць у сказе значэнне таго слова, якое замяняюць. Пачатковай формай займеннікаў (акрамя займенніка сябе) з’яўляецца назоўны склон адзіночнага ліку. У сказе займеннік выступае ў ролі розных членаў сказа.

- На мінулым уроку мы пачалі вывучаць яшчэ адну часціну мовы. Якую? Дайце ёй азначэнне. (Дзеяслоў – самастойная часціна мовы, якая абазначае дзеянне і адказвае на пытанні што рабіць? Што зрабіць? Дзеясловы змяняюцца па часах, асобах, ліках, родах (у прошлым часе). У сказе дзеяслоў звычайна бывае выказнікам.)

3. Стварэнне праблемнай сітуацыі.

- Сёння мы працягваем вывучаць дзеяслоў. Тэма ўрока – “Правапіс не (ня), ні з дзеясловамі”. Я бачу здзіўленне на вашых тварах. “Якая ж гэта новая тэма? – падумалі многія з вас. – Ужо з пачатковых класаў мы ведаем, што не з дзеясловамі пішацца асобна”. Таму прапаную вам адразу выканаць практыкаванне па новай тэме. На партах у вас ляжаць карткі са сказамі. Напішыце ў іх не (ня), ні разам або асобна з дзеясловамі. Растлумачце, па магчымасці, свой выбар.

1. Самастойная работа вучняў з практыкаваннем.

Практыкаванне. Напішыце не (ня), ні разам або асобна.

(Не, ня) есць, (не, ня) п’е, ходзіць і б’е.Як (ні) старайся, за нітку (не, ня) падымеш. Пах садоў мяне дурманіў. І дзявочыя вяснянкі (не, ня) пакоілі ў тумане. (Не, ня) даглядзелі дзіця, (не, ня) далячылі, і яно захварэла яшчэ мацней. Я ўчора (не, ня) даглядзела цікавы фільм.

2. Абмеркаванне выкананай работы (вучні, па магчымасці, тлумачаць свой выбар, затым звяраюць сваё напісанне з узорам, запісаным на дошцы).

Узор выканання

Не есць, не п’е, ходзіць і б’е. Як ні старайся, за нітку не падымеш. Пах садоў мяне дурманіў. І дзявочыя вяснянкі непакоілі ў тумане. Недаглядзелі дзіця, недалячылі, і яно захварэла яшчэ мацней. Я ўчора не даглядзела цікавы фільм.

3. Гутарка па пытаннях.

- Першыя два сказы – гэта загадкі. Хто з вас адгадаў іх? (Гадзіннік. Клубок.)

- Якія цяжкасці ў вас былі? Якія пытанні ўзніклі?

- Правапіс якіх слоў не ўдалося растлумачыць? Падкрэсліце іх.

4. Пастаноўка задачы да ўрока

- З правапісам не (ня) з дзеясловамі вы пазнаёміліся яшчэ ў пачатковых класах, і мы часта ўспаміналі гэта правіла. Але не ўсе моманты былі разгледжаны і вывучаны. Паглыбіць свае веды ў вас будзе магчымасць на сённяшнім уроку. Паспрабуйце самі паставіць задачы да ўрока, закончыўшы выказванні: я буду ведаць..., я буду ўмець..., я навучуся ..., я запомню ... ..(Вучні даюць вусныя адказы.)

Малайцы. Мне застаецца толькі падагульніць сказанае вамі.

Я буду ведаць:

- Як пішуцца не (ня) з дзеясловамі;

- Правапіс ні з дзеясловамі;

- Па народнае свята Саракі.

Я буду ўмець:

- Прымяняць вывучаныя правілы на практыцы;

- Правільна пісаць не (ня), ні з дзеясловамі.

5. Арганізацыя пошукавай дзейнасці.

1. Складанне апорнай схемы па вывучаемай тэме (работа ў парах)

- Прапаную вам успомніць усё, што вы ведаеце аб правапісе не з дзеясловамі, самастойна прачытаць тэарэтычны матэрыял у вучэбным дапаможніку ( стар. 219) і запоўніць апорную схему. У вас ёсць макет схемы. Запоўніце пустыя модулі, абапіраючыся на ўжо атрыманыя веды і прааналізаваўшы словы з практыкавання, якое мы сёння выканалі.

Не (ня) з дзеясловамі пішацца

Разам

Асобна

!

Ні з дзеясловамі

Узор выканання

Не (ня) з дзеясловамі пішацца

Дзеясловы з прыстаўкай неда- трэба адрозніваць ад дзеясловаў з прыстаўкай да-, перад якімі стаіць адмоўе не; такія дзеясловы абазначаюць не даведзенае да канца дзеянне: не дапісаць ліст.

!

пішацца асобна.

Ні з дзеясловамі

Праверка схемы

2. Работа з апорнай схемай

- Вернемся да практыкавання, якое мы выконвалі на пачатку урока, і падбяром з яго прыклады да схемы.

Не (ня) з дзеясловамі пішацца

Дзеясловы з прыстаўкай неда- трэба адрозніваць ад дзеясловаў з прыстаўкай да-, перад якімі стаіць адмоўе не; такія дзеясловы абазначаюць не даведзенае да канца дзеянне: не дапісаць ліст.

5. Я ўчора не даглядзела цікавы фільм.

!

пішацца асобна

2. Як ні старайся, за нітку не падымеш.

Ні з дзеясловамі

3. Работа з вучэбным дапаможнікам

• Звярніцеся, калі ласка, да лінгвістычнага матэрыялу на стар. 219 вучэбнага дапаможніка.

• Якія пункты правіла не пазначаны ў дапаможніку, але ёсць у нашай схеме? (Разам пішуцца дзеясловы з прыстаўкай неда, якая абазначае неадпаведнасць патрэбнай норме. Дзеясловы з прыстаўкай неда трэба адрозніваць ад дзеяслова з прыстаўкай да, перад якімі стаіць адмоўе не; такія дзеясловы абазначаюць не даведзенае да канца дзеянне: не дапісаць ліст.)

4. Арфаэпічная хвілінка

Разгляд табліцы аб правільным вымаўленні не (ня) з дзеясловамі

• Растлумачце,калі ласка, наступную табліцу (раздатачны матэрыял)

Вымаўляйце	Пішыце
[ н’а быў], [н’а спац’], [н’а йэс’ц’і] , [н’а буду]	не быў, не спаць не есці, не буду

- Часціца не ўтварае са словам, да якога яна адносіцца, адно фанетычнае слова, таму пры вымаўленні ў першым складзе перад націскам э пераходзіць у а. На пісьме гэта не адлюстроўваецца. Сачыце за сваім вымаўленнем!

6. Замацаванне

• Выкананне практыкавання 415 з вучэбнага дапаможніка (вучыцца прымяняць правіла на практыцы; вучыцца карыстацца апорнай схемай; развіваць уменне тлумачыць свой выбар).

Вучні выконваюць заданне самастойна па ўзроўнях, а потым вусна правяраюць і даюць тлумачэнне, карыстаючыся апорнай схемай.

3 узровень – запісаць 1 сказ і растлумачыць яго значэнне.

4 узровень – знайсці і выпісаць прыказку, у якой гаворыцца пра такую рысу беларусаў, як ашчаднасць, беражлівасць. (3)

4 узровень – знайсці і запісаць прыказку ў якой гаворыцца пра балбатню, нястрыманасць, непатрэбныя размовы. (1, 2, 4)

5 узровень - запішыце апошні сказ, словы Петруся Броўкі, і скажыце, пра што гаворыць паэт? (У сэрцы кожнага чалавека заўсёды жыве родная старонка, яна самая дарагая і блізкая, як бы далёка ён ад яе не быў.) І знайдзіце прыказку сугучную думцы аўтара. (7)

- Шмат цікавага і карыснага можна даведацца з прыказак, народных казак, легендаў і паданняў. Беларускі народ праз стагоддзі праносіць гэты каштоўны скарб. Сёння ў нас ёсць шмат прыгожых, каляровых, цікавых кніг, дзе сабраны найлепшыя прыклады беларускага фальклору. У іх вы знойдзеце адказы на многія жыццёвыя пытанні. (Дэманстрацыя кніг з выставы).

7. Фізкультхвілінка

Выкананне комлексных практыкаванняў для вачэй

- Давайце крыху адпачнём. Дзве вучаніцы атрымалі апераджальнае заданне і зараз яны пазнаёмяць нас са святам Саракі. Паслухайце, калі ласка (выступленне падрыхтаваных вучняў).

Вялікім святам славянскіх народаў лічацца Саракі, якія адзначаюцца 22 сакавіка. Меркавалася, што вясна паволі ўступае ў свае правы і з далёкіх паўднёвых краін дадому вяртаецца “40 выраяў”. Па народным павер’і, сарока ў гэты дзень пачынае віць гняздо і прыносіць сорак галінак. А праз сорак дзён прыляцяць 40 жаваранкаў, якія абвесцяць аб канчатковай перамозе вясны над зімой. Існавала прыкмета: калі на Саракі будзе марозна, то трэба чакаць яшчэ 40 маразоў.

З гэтым святам звязаны і пэўныя абрады. Жанчыны ў гэты дзень выпякалі для дзяцей 40 галушак, піражкоў у выглядзе птушак. Дзеці бегалі па вёсцы, высока трымаючы галушкі ў руцэ, або нанізвалі іх на пруток, залазілі на страху і спявалі веснавыя песні. Вечарам рытуальнае печыва трэба было з’есці.

- Увогуле неабходна зазначыць, што Саракі былі чарговым этапам гукання вясны, якое доўжыцца аж да самага Благавешчання.

Паколькі сімвалам Саракоў з’яўляецца птушачка, якую я падрыхтавала сёння для вас, але што ж за птушачка без крылаў? Таму я прапаную вам дапамагчы ёй ўзляцець. (Вучням раздаюцца нарыхтоўкі: тулава птушкі і прамавугольны аркуш паперы, з якога вучні робяць крылы, склаўшы яго гармонікам)

А цяпер, калі ласка, падыдзіце да мяне, утварыце круг, які сімвалізуе наша веснавое сонейка і падыміце сваю птушачку высока-высока, дайце ёй магчымасць паляцець у вашым руху. Тым самым мы паклікалі з вамі вясну, каб яна хутчэй да нас прыходзіла.

Я спадзяюся, што вы адпачылі і мы працягваем працу далей.

8. Сістэматызацыя вывучанага матэрыялу

• Практыкаванне “Перакладчыкі”

Праца ў групах (вусна)

Па аднаму сказу кожнай групе.

Перакладзіце сказы з рускай мовы на беларускую. Растлумачце правапіс не з дзеясловамі.

Хвалят – (не) гордись, учат – (не) сердись. Надо беречься, чтобы (не) обжечься. Лентяю всегда (не) можется да (не) здоровится.

Даведка: гордись – ганарыся; сердись – злуйся; беречься – берагчыся; обжечься – абпячыся; да – ды, і.

Адказ. Хваляць – не ганарыся, вучаць – не злуйся. Трэба берагчыся, каб не абпячыся. Гультаю заўсёды няможацца ды нездаровіцца.

Як вы разумееце сэнс прыказак?

Праверце пераклад, растлумачце правапіс не (ня), ні з дзеясловамі?

9. Падагульненне

• Выканайце тэст.

• Выберыце правільныя выказванні. Выпішыце літары, якія стаяць на пачатку гэтых сказаў.

М) Не з дзеясловамі амаль заўсёды пішацца асобна.

Д) Не з дзеясловамі ніколі не пішацца разам.

А) Ні з дзеясловамі пішацца асобна.

К) Прыказка напісана правільна: Дурная птушка свайго гнязда нешануе.

Е) Не з дзеясловамі амаль заўсёды пішацца разам.

Л) Слова “непакоіць” без не не ўжываецца.

А) Словазлучэнне не маўчы вымаўляецца так: [н’а маўчы].

З) Слова “неразумны” – гэта дзеяслоў.

Й) У сказе ёсць памылка: Небярыся за тое, што не можаш зрабіць.

Ц) Не пішацца разам з дзеясловамі, калі дзеяслоў мае прыстаўку неда-, якая абазначае неадпаведнасць дзеяння патрэбнай форме.

Ы) У сказе не з дзеясловам трэба пісаць разам: Ці ж я цябе (не, ня) волю?

- Калі з выпісаных літар склалася слова “малайцы”, то заданне выканана правільна.

- Давайце праверым, ці з усімі пастаўленымі задачамі мы справіліся. (Вучні вяртаюцца да задач.)

10. Дамашняе заданне

Параграф 55 (+ апорная схема); практ. 417, IV узровень – растлумачыць сэнс прыказак;

V узровень падабраць прыказкі, загадкі, у якіх выкарыстоўваюцца словы на вывучанае правіла.

11. Рэфлексія

На кожным этапе ўрока вучні ацэньваюць сябе і выстаўляюць адзнакі ў ацэначныя лісты, якія здаюцца ў канцы ўрока.

Добра таго вучыць, хто хоча ўсё ведаць.

Прыказка

На Саракі пайшоў снег да ракі.

Прыказка

Назоўнік

Прыметнік

Літаратурная

скарбонка

Дзеяслоў

1. Абазначае прадмет.

2. Хто? Што?

3. Мае род.

4. Змяняецца па ліках і склонах.

5. Пачатковая форма – назоўны склон адзіночнага ліку.

6. У сказе можа быць любым членам сказа, але часцей за ўсё дзейнікам або дапаўненнем.

1.Абазначае прымету прадмета.

2. Які? Чый?

3. Змяняецца па ліках, склонах, а ў адзіночным ліку – і па родах.

4. Пачатковая форма – мужчынскі род, адзіночны лік, назоўны склон.

5. У сказе з’яўляецца азначэннем або выказнікам.

1. Абазначае лік, колькасць прадметаў, парадак пры лічэнні.

2. Колькі? Які? Каторы?

3. Колькасныя змяняюцца па склонах. Парадкавыя змяняюцца па родах, ліках і склонах.

4. Колькасныя могуць быць любым членам сказа. Парадкавыя – азначэннем.

1. Указвае на прадмет, прыметы прадметаў, колькасць, не называючы іх.

2. Атрымлівае ў сказе значэнне таго слова, якое замяняе.

3. Скланяецца, некаторыя змяняюцца па родах і ліках.

4. Пачатковая форма – назоўны склон адзіночнага ліку (акрамя сябе).

5. У сказе выступаюць у ролі розных членаў сказа.

Назоўнік – самастойная часціна мовы, якая абазначае прадмет і адказвае на пытанні хто? што?. Назоўнікі адносяцца да аднаго з трох родаў, змяняюцца па ліках і склонах. Пачатковай формай назоўніка з’яўляецца форма назоўнага склону адзіночнага ліку. Назоўнікі часцей за ўсё з’яўляюцца дзейнікам ці дапаўненнем.

Прыметнік – самастойная часціна мовы, якая абазначае прымету прадмета і адказвае на пытанні які? якая? якое? якія? чый? чыя? чыё? чые? Прыметнікі змяняюцца па ліках і склонах, а ў адзіночным ліку – і па родах. Пачатковая форма прыметніка – форма мужчынскага роду, адзіночнага ліку, назоўнага склону. У сказе прыметнікі з’яўляюцца азначэннямі або выказнікамі.

Лічэбнік – самастойная часціна мовы, якая абазначае лік, колькасць прадметаў, а таксама парадак прадметаў пры лічэнні. Лічэбнік адказвае на пытанні колькі? які? каторы?. Колькасныя лічэбнікі змяняюцца толькі па склонах. Парадкавыя лічэбнікі змяняюцца па родах, ліках і склонах. Колькасныя лічэбнікі могуць быць любым членам сказа. Парадкавыя – азначэннем.

Займеннік – самастойная часціна мовы, якая ўказвае на прадметы, прыметы прадметаў, колькасць, не называючы іх. Займеннікі атрымліваюць у сказе значэнне таго слова, якое замяняюць. Пачатковай формай займеннікаў (акрамя займенніка сябе) з’яўляецца назоўны склон адзіночнага ліку. У сказе займеннік выступае ў ролі розных членаў сказа.

Назоўнік – самастойная часціна мовы, якая абазначае прадмет і адказвае на пытанні хто? што?. Назоўнікі адносяцца да аднаго з трох родаў, змяняюцца па ліках і склонах. Пачатковай формай назоўніка з’яўляецца форма назоўнага склону адзіночнага ліку. Назоўнікі часцей за ўсё з’яўляюцца дзейнікам ці дапаўненнем.

Прыметнік – самастойная часціна мовы, якая абазначае прымету прадмета і адказвае на пытанні які? якая? якое? якія? чый? чыя? чыё? чые? Прыметнікі змяняюцца па ліках і склонах, а ў адзіночным ліку – і па родах. Пачатковая форма прыметніка – форма мужчынскага роду, адзіночнага ліку, назоўнага склону. У сказе прыметнікі з’яўляюцца азначэннямі або выказнікамі.

Лічэбнік – самастойная часціна мовы, якая абазначае лік, колькасць прадметаў, а таксама парадак прадметаў пры лічэнні. Лічэбнік адказвае на пытанні колькі? які? каторы?. Колькасныя лічэбнікі змяняюцца толькі па склонах. Парадкавыя лічэбнікі змяняюцца па родах, ліках і склонах. Колькасныя лічэбнікі могуць быць любым членам сказа. Парадкавыя – азначэннем.

Займеннік – самастойная часціна мовы, якая ўказвае на прадметы, прыметы прадметаў, колькасць, не называючы іх. Займеннікі атрымліваюць у сказе значэнне таго слова, якое замяняюць. Пачатковай формай займеннікаў (акрамя займенніка сябе) з’яўляецца назоўны склон адзіночнага ліку. У сказе займеннік выступае ў ролі розных членаў сказа.

Назоўнік – самастойная часціна мовы, якая абазначае прадмет і адказвае на пытанні хто? што?. Назоўнікі адносяцца да аднаго з трох родаў, змяняюцца па ліках і склонах. Пачатковай формай назоўніка з’яўляецца форма назоўнага склону адзіночнага ліку. Назоўнікі часцей за ўсё з’яўляюцца дзейнікам ці дапаўненнем.

Прыметнік – самастойная часціна мовы, якая абазначае прымету прадмета і адказвае на пытанні які? якая? якое? якія? чый? чыя? чыё? чые? Прыметнікі змяняюцца па ліках і склонах, а ў адзіночным ліку – і па родах. Пачатковая форма прыметніка – форма мужчынскага роду, адзіночнага ліку, назоўнага склону. У сказе прыметнікі з’яўляюцца азначэннямі або выказнікамі.

Лічэбнік – самастойная часціна мовы, якая абазначае лік, колькасць прадметаў, а таксама парадак прадметаў пры лічэнні. Лічэбнік адказвае на пытанні колькі? які? каторы?. Колькасныя лічэбнікі змяняюцца толькі па склонах. Парадкавыя лічэбнікі змяняюцца па родах, ліках і склонах. Колькасныя лічэбнікі могуць быць любым членам сказа. Парадкавыя – азначэннем.

Займеннік – самастойная часціна мовы, якая ўказвае на прадметы, прыметы прадметаў, колькасць, не называючы іх. Займеннікі атрымліваюць у сказе значэнне таго слова, якое замяняюць. Пачатковай формай займеннікаў (акрамя займенніка сябе) з’яўляецца назоўны склон адзіночнага ліку. У сказе займеннік выступае ў ролі розных членаў сказа.

Напішыце не (ня), ні разам або асобна.

(Не, ня) есць, (не, ня) п’е, ходзіць і б’е.Як (ні) старайся, за нітку (не, ня) падымеш. Пах садоў мяне дурманіў. І дзявочыя вяснянкі (не, ня) пакоілі ў тумане. (Не, ня) даглядзелі дзіця, (не, ня) далячылі, і яно захварэла яшчэ мацней. Я ўчора (не, ня) даглядзела цікавы фільм.

Напішыце не (ня), ні разам або асобна.

(Не, ня) есць, (не, ня) п’е, ходзіць і б’е.Як (ні) старайся, за нітку (не, ня) падымеш. Пах садоў мяне дурманіў. І дзявочыя вяснянкі (не, ня) пакоілі ў тумане. (Не, ня) даглядзелі дзіця, (не, ня) далячылі, і яно захварэла яшчэ мацней. Я ўчора (не, ня) даглядзела цікавы фільм.

Напішыце не (ня), ні разам або асобна.

(Не, ня) есць, (не, ня) п’е, ходзіць і б’е.Як (ні) старайся, за нітку (не, ня) падымеш. Пах садоў мяне дурманіў. І дзявочыя вяснянкі (не, ня) пакоілі ў тумане. (Не, ня) даглядзелі дзіця, (не, ня) далячылі, і яно захварэла яшчэ мацней. Я ўчора (не, ня) даглядзела цікавы фільм.

Напішыце не (ня), ні разам або асобна.

(Не, ня) есць, (не, ня) п’е, ходзіць і б’е.Як (ні) старайся, за нітку (не, ня) падымеш. Пах садоў мяне дурманіў. І дзявочыя вяснянкі (не, ня) пакоілі ў тумане. (Не, ня) даглядзелі дзіця, (не, ня) далячылі, і яно захварэла яшчэ мацней. Я ўчора (не, ня) даглядзела цікавы фільм.

Напішыце не (ня), ні разам або асобна.

(Не, ня) есць, (не, ня) п’е, ходзіць і б’е.Як (ні) старайся, за нітку (не, ня) падымеш. Пах садоў мяне дурманіў. І дзявочыя вяснянкі (не, ня) пакоілі ў тумане. (Не, ня) даглядзелі дзіця, (не, ня) далячылі, і яно захварэла яшчэ мацней. Я ўчора (не, ня) даглядзела цікавы фільм.

Напішыце не (ня), ні разам або асобна.

(Не, ня) есць, (не, ня) п’е, ходзіць і б’е.Як (ні) старайся, за нітку (не, ня) падымеш. Пах садоў мяне дурманіў. І дзявочыя вяснянкі (не, ня) пакоілі ў тумане. (Не, ня) даглядзелі дзіця, (не, ня) далячылі, і яно захварэла яшчэ мацней. Я ўчора (не, ня) даглядзела цікавы фільм.

Не (ня) з дзеясловамі пішацца

!

Ні з дзеясловамі

Не (ня) з дзеясловамі пішацца

!

Ні з дзеясловамі

Вымаўляйце	Пішыце
[ н’а быў], [н’а спац’], [н’а йэс’ц’і] , [н’а буду]	не быў, не спаць не есці, не буду

Вымаўляйце	Пішыце
[ н’а быў], [н’а спац’], [н’а йэс’ц’і] , [н’а буду]	не быў, не спаць не есці, не буду

Вымаўляйце	Пішыце
[ н’а быў], [н’а спац’], [н’а йэс’ц’і] , [н’а буду]	не быў, не спаць не есці, не буду

Вымаўляйце	Пішыце
[ н’а быў], [н’а спац’], [н’а йэс’ц’і] , [н’а буду]	не быў, не спаць не есці, не буду

Вымаўляйце	Пішыце
[ н’а быў], [н’а спац’], [н’а йэс’ц’і] , [н’а буду]	не быў, не спаць не есці, не буду

Вымаўляйце	Пішыце
[ н’а быў], [н’а спац’], [н’а йэс’ц’і] , [н’а буду]	не быў, не спаць не есці, не буду

Вялікім святам славянскіх народаў лічацца Саракі, якія адзначаюцца 22 сакавіка. Меркавалася, што вясна паволі ўступае ў свае правы і з далёкіх паўднёвых краін дадому вяртаецца “40 выраяў”. Па народным павер’і, сарока ў гэты дзень пачынае віць гняздо і прыносіць сорак галінак. А праз сорак дзён прыляцяць 40 жаваранкаў, якія абвесцяць аб канчатковай перамозе вясны над зімой. Існавала прыкмета: калі на Саракі будзе марозна, то трэба чакаць яшчэ 40 маразоў.

З гэтым святам звязаны і пэўныя абрады. Жанчыны ў гэты дзень выпякалі для дзяцей 40 галушак, піражкоў у выглядзе птушак. Дзеці бегалі па вёсцы, высока трымаючы галушкі ў руцэ, або нанізвалі іх на пруток, залазілі на страху і спявалі веснавыя песні. Вечарам рытуальнае печыва трэба было з’есці.

Практыкаванне “Перакладчыкі”

Перакладзіце сказы з рускай мовы на беларускую. Растлумачце правапіс не з дзеясловамі.

Хвалят – (не) гордись, учат – (не) сердись. Надо беречься, чтобы (не) обжечься. Лентяю всегда (не) можется да (не) здоровится.

Даведка: гордись – ганарыся; сердись – злуйся; беречься – берагчыся; обжечься – абпячыся; да – ды, і.

Практыкаванне “Перакладчыкі”

Перакладзіце сказы з рускай мовы на беларускую. Растлумачце правапіс не з дзеясловамі.

Хвалят – (не) гордись, учат – (не) сердись. Надо беречься, чтобы (не) обжечься. Лентяю всегда (не) можется да (не) здоровится.

Даведка: гордись – ганарыся; сердись – злуйся; беречься – берагчыся; обжечься – абпячыся; да – ды, і.

Практыкаванне “Перакладчыкі”

Перакладзіце сказы з рускай мовы на беларускую. Растлумачце правапіс не з дзеясловамі.

Хвалят – (не) гордись, учат – (не) сердись. Надо беречься, чтобы (не) обжечься. Лентяю всегда (не) можется да (не) здоровится.

Даведка: гордись – ганарыся; сердись – злуйся; беречься – берагчыся; обжечься – абпячыся; да – ды, і.

Практыкаванне “Перакладчыкі”

Перакладзіце сказы з рускай мовы на беларускую. Растлумачце правапіс не з дзеясловамі.

Хвалят – (не) гордись, учат – (не) сердись. Надо беречься, чтобы (не) обжечься. Лентяю всегда (не) можется да (не) здоровится.

Даведка: гордись – ганарыся; сердись – злуйся; беречься – берагчыся; обжечься – абпячыся; да – ды, і.

Тэст

м) Не з дзеясловамі амаль заўсёды пішацца асобна.

д) Не з дзеясловамі ніколі не пішацца разам.

а) Ні з дзеясловамі пішацца асобна.

к) Прыказка напісана правільна: Дурная птушка свайго гнязда нешануе.

е) Не з дзеясловамі амаль заўсёды пішацца разам.

л) Слова “непакоіць” без не не ўжываецца.

а) Словазлучэнне не маўчы вымаўляецца так: [н’а маўчы].

з) Слова “неразумны” – гэта дзеяслоў.

й) У сказе ёсць памылка: Небярыся за тое, што не можаш зрабіць.

ц) Не пішацца разам з дзеясловамі, калі дзеяслоў мае прыстаўку неда-, якая абазначае неадпаведнасць дзеяння патрэбнай форме.

ы) У сказе не з дзеясловам трэба пісаць разам: Ці ж я цябе (не, ня) волю?

Тэст

м) Не з дзеясловамі амаль заўсёды пішацца асобна.

д) Не з дзеясловамі ніколі не пішацца разам.

а) Ні з дзеясловамі пішацца асобна.

к) Прыказка напісана правільна: Дурная птушка свайго гнязда нешануе.

е) Не з дзеясловамі амаль заўсёды пішацца разам.

л) Слова “непакоіць” без не не ўжываецца.

а) Словазлучэнне не маўчы вымаўляецца так: [н’а маўчы].

з) Слова “неразумны” – гэта дзеяслоў.

й) У сказе ёсць памылка: Небярыся за тое, што не можаш зрабіць.

ц) Не пішацца разам з дзеясловамі, калі дзеяслоў мае прыстаўку неда-, якая абазначае неадпаведнасць дзеяння патрэбнай форме.

ы) У сказе не з дзеясловам трэба пісаць разам: Ці ж я цябе (не, ня) волю?

Тэст

м) Не з дзеясловамі амаль заўсёды пішацца асобна.

д) Не з дзеясловамі ніколі не пішацца разам.

а) Ні з дзеясловамі пішацца асобна.

к) Прыказка напісана правільна: Дурная птушка свайго гнязда нешануе.

е) Не з дзеясловамі амаль заўсёды пішацца разам.

л) Слова “непакоіць” без не не ўжываецца.

а) Словазлучэнне не маўчы вымаўляецца так: [н’а маўчы].

з) Слова “неразумны” – гэта дзеяслоў.

й) У сказе ёсць памылка: Небярыся за тое, што не можаш зрабіць.

ц) Не пішацца разам з дзеясловамі, калі дзеяслоў мае прыстаўку неда-, якая абазначае неадпаведнасць дзеяння патрэбнай форме.

ы) У сказе не з дзеясловам трэба пісаць разам: Ці ж я цябе (не, ня) волю?

Ацэначны ліст вучня ______________________________________

Урок	Этапы	Заданні	Колькасць балаў
	I	Актуалізацыя ведаў
	II	Практыкаванне №1
	III	Складанне апорнай схемы
	IV	Практыкаванне 415
	V	Практыкаванне “Перакладчыкі”
	VI	Тэст Тэст 7
Выніковая колькасць балаў
Адзнака
	VIІ	Дадатковыя заданні

Крытэрыі адзнак за заданні: Крытэрыі адзнак за ўрок:

Няма памылак - "9-10 "балаў, "9-10 " - 32-36 балаў

1-3 памылкі - "6-8 "балаў, "6-8 " - 24-31 бал

4-5 памылкі - " 4 -5"балаў, "4 -5" - 12-23 балы

больш 5 памылак - "1-3"балы "1-3" - менш 12 балаў.

Не (ня) з дзеясловамі пішацца

Разам

Асобна

Дзеясловы з прыстаўкай неда- трэба адрозніваць ад дзеясловаў з прыстаўкай да-, перад якімі стаіць адмоўе не; такія дзеясловы абазначаюць не даведзенае да канца дзеянне: не дапісаць ліст.

!

пішацца асобна.

Ні з дзеясловамі