Тест
ТЕСТ
002. 05 Орус графикасынын негизинде кабыл алынган кыргыз алфавитинин составына кайсы тамгалар кошумча киргизилген?
а)к,г,ж б)я,е,ё,ю в)аа,ээ, оо,өө,уу,үү г)ө,ү,ң
2. 003.05 Тыбыштан тамганын саны көп сөздөр кайсы вариантта?
А) суулуу, фольклор, фонарь б) мугалим , оюн улуу в) киет, тоют, карыя г) мугалим, мектеп, машина
3. 004.11 Азыркы кыргыз алфавитинде канча кыска жана созулма тыбыш бар?
А)8 кыска, 6 созулма б)12 кыска, 14 созулма в)8 кыска 8 созулма
4. 001.05 Орфоэпия дегенди кандвай түшүнөсүң?
А)адабий тилдин нормасында оозеки туура туура сүйлөөнү
Б)адабий тилдин нормасында туура жазууну
В)тыныш белгилерди туура коюу
Г) башка, тилден кирген сөздөрдү туура жазууну
5. 002.05 адабий тилдин нормасында сүйлөбөсөк эмне болот?
А)оозеки пикир алышууну кыйындатып, бири- бирин
Б)туура жаза албайбыз
В) башка тилден кирген сөздөрдүн тыбыштык түзүлүщү бузулат
6. 001.05 Басма сөздөр, коомдук иштерди жүргүзүү,мектептерде сабак окутуу, радио берүү, телекөрсөтүүлөр кайсы тилдин нормасында жүргүзүлөт?
А) адабий тилдин нормасында
Б)жергиликтүү тилдин сүйлөөсүндө
В)ар бир областтар өз-өзүнчө
7.002.05 Диалектилик тилде айтылган сөздөр?
А) жүрү, туру, алың, кеген, оноякта
Б)кавар, жалвырак, довуш, убада
Г) цирк, щётка, склат, митинк
8.001.05 тыбыштык жагынан өзгөртүлүп айтылып, кабыл алынган сөздөр кайсылар?
А)бөлкө, панар, соко, бөтөлкө
Б) аттестат, тонна, центнер, класс
В)гараж, дуб, актив, доклад, митинг
9.00.2.10 кайсы вариантта сөздөр орфоэпиялык нормада айтылды?
А)сөссүз, тамба, күштүү, түңкү
Б) алты ай, бара албады, кара ала
В) пассивдүү, масштаптуу, доклатка
10.Төмөнкү сөздөрдө кайсы тыбыштар жумшарып айтылды?
А) көбеле, себүү, жээги,тобойно,агала
Б)уушта,өшсө,комусчу,жасса
В)күңгө,көрүңгөн, мурунку,жууңган
11. Кайсы сүйлөмдө сөздөр орфоэпиялык нормада берилди?
а) келечеги жөнүндө эмне үчүн мурда ойлонбоду экен?
Б) ал бир күкүрт, он тукум сатып алды
В) эки илабың- кызыл гүл
Лексика. Лексикология. Лексикография.
13. Лексика деген эмне?
А) бир тилдеги баардык сөздөрдүн жыйындысы
Б) белгилүү бир түшүнүктүн атын атоо үчүн алынып,көбүнчө бир мааниде колдонулуучу сөз же сөз тизмеги
В) белгилүү бир элдин тилинин негизинде калыптанып, белгилүү бир нормага салынган, айтылышы,жазылышы,колдонушу такталган,айтылуучу ойду даана бере ала турган,коомдун баардык окулдоруно тиешелүү тил
14. Лексикология деген эмне?
А) сөздүк составдын азыркы абалын, пайда онүгүшүнүн изилдөөчү тил илиминин бир бөлүгү
Б) бир тилдеги сөздөрдү же анын белгилүү алфавит тартибине же башка бир өзгөчөлүгү, системалаштырган, маанилери ошол эле тигил же бащка тилге которгон жыйнак
В) сөздүктөрдү түзүүнүн теориясын, практикалык тил илими
15. Сөздүн негизги милдети эмне?
А) атоо
Б) пикир алышуу
В) сөздүн маанисин билдирүү
16.Сөздүн тышкы курулушу эмне?
А) тыбыштык түзүлүшү
Б) тамга
В) морфема
17.Туунду маани дегенди кандай түшүнөбүз?
А) алгачкы мааниден кийин пайда болгон маани
Б) уңгуга сөз жасоочу мүчөнүн жалганышы менен жасалган сөздөр
В) уңгу менене мүчөнүн айкалышынан жасалган сөз
18. Абстракттуу мааниде колдонулган сөздөр кайсы вариантта?
А) адамгерчилик, жаңылык, акыл, сүйүнүч
Б) ой, кыял, бороон, шамал,чагылган,жер
В) жаратылыш, талаа, суу, токой, тоо
19. Семантика деген терминдин маанисин кандай түшүнөсүң?
А) сөздөрдүн мааниси
Б) сөздүн түпкү теги
В) тил илими
20. Сөздөрдүн семантикалык талдоосун кандай түшүнөсүң?
А) сөздөрдүн жана мүчөлөрдүн маанисин аныктоо үчүн жүргүзүлгөн талдоону
Б) сөздүн чыгыш тегин аныктоо үчүн жүргүзүлгөн талдоону
В) тыбыш менен тамганын катышын аныктай турган талдоону
21. Сөздүн өтмө маанисин кандай түшүнөсүң?
А) сөздөрдүн тике маанисинен башка эмонционалдык контексттеги да мааниде колдонулушун
Б) бир эле сөздүн бир нече мааниге ээ болушу
В) сөздөрдүн бири-биринен айрымалап,жалпылап көрсөткөн маанини
22. Жалаң эркелетүү маанисинде айтылган сөздөр кайсы вариантта?
А) көрөөр күнүм, тегеренейиним, алтыным
Б) жылдызым, шумпай, көлөкөм
В) күчүгүм, кулунум,айдама
23. Жаман көрүү маанисинде айтылган сүйлөмдү тапкыла?
А) кантишти экен окшошкон ал арамдар, кандай көрүштү болду экен адамдар
Б) көздүн нуру, жүрөгүмдүн кубаты бар, кулунум
В) атаганат,жаш балдар, айланы кандай кылабыз?
24. Синонимдер кайсы стилде жыш колдонулат?
А) көркөм стилде
Б) илимий стиллде
В) иш кагаздарынын стилинде
25. Синонимдер деп эмнени айтабыз?
А) айтылышы, тыбыштык түзүлүшү ар башка болуп, мааниси бири-бирине өтө жакын болгон сөздөрдү
Б) бир сөздүн көп мааниде колдонулушу
В) айтылышы, жазылышы бирдей, мааниси ар башка болгон сөздөрдү
26. Тактоочтук синонимдер кайсы вариантта?
А) тез,бат,дароо,ылдам,токтобой
Б) мушта,чап,ур, сок, саба
В) мыкты,сонун, сылык,кичипейил
27.”Дос” деген сөз кайсы сөздөр мене толук алмаша алат?
А) жолдош, теңтуш,замандаш,кызматташ,жердеш
Б) жолдош,курбу,курдаш,шерик,теңтуш
В) сырдаш,санаалаш, тилектеш,жердеш
28. Төмөнкү сөздөрдүн маанилерин аныктагыла: Курбу,курдаш,дос,жолдош, замандаш,класташ.
А) синонимдер Б) антонимдер В) көп маанилүү сөз
29. Омонимдер деп эмнени айтабыз?
А) жазылышы бирдей, мааниси ар башка сөздөрдү
Б) мааниси боюнча бири-бирине карама-каршы сөздөрдү
В) бир эле сөздүн ар түрдүү мааниде колдонулушу
30.Омоним сөздөр кайсы вариантта?
А) кой-кой,ат-ат,той-той
Б) жоомарт-берешен, жүз-бет-дидар
В) сорттоо- тандоо,өлчө-чене,эни-белгиси- тамгасы
31. Омограф сөздөр кайсы вариантта?
А) атлас-атлас, ток-ток, бак-бак, карта-карта
Б) жең-жең, көк-көк, жеңил-жеңил
В) жер-планета,жер-орун,жер-топурак
32. Омонимдер кандай жолдор менен пайда болот?
А) тыбыштык өзгөрүүлөрдүн, кабыл алынган сөздөрдүн, сөздөрдүн ортосундагы маанилик байланытын үзүлүшүнөн
Б) сөз өзгөртүүчү мүчөлөр, башка тилден кирген сөздөр, сөздөрдүн семантикалык байланышынын үзүлүшүнөн
В) өтмө жана көп маанилүү сөздор менен, төл сөздөргө
33. Кабыл алынган сөздөрдөн пайда болгон омонимдер кайсы вариантта?
А) карта, шар,сыр,май
Б) ай,ээ, күн, ат
В) кой,уй,жай,ой
34. Антонимдер деп эмнени айтабыз?
А) бир сөз түркүмүндөгү карама-каршы мааниде
Б) тыбыштык түзүлүшү бирдей, бирок мааниси ар башка
В) составы жагынан эки же андан көп компоненттерден турган сөздөрдү
35.Төмөнкү сүйлөмдөрдөн контексттик антонимдерди тапкыла
а) жакшылык кылсан сени жалындаган ойлонот
б) Э-ээ- Жарбан ,сени жалындаган орт десем , арсыз коодон ,чалчык экенсин
в ) ал жон сайрабай адамча суйлоп ,бирде ыйлап , бирде ырдап , тан аткыча сайрап чыкчу болду
г) Этегинен күн чыкса ,төрүндө али таң ата элек .
36. С ын атоочтун турган антонимдерди тапкыла .
а) жайкы- кышкы , эрте- кеч , күндөп -түндөп ,бүгүн –эртең
б) жаш-кары ,сүйүнү –күйүнүү , улуу- кичүү , кайгы –жыргал
в) жакшы-жаман ,күн- түн , жаз –күз , өйдө- төмөн
г) койю-суюк ,жоон-ичке , узун –кыска , калың –жука ,бийик – жапыз
37. Жаш келсе – ишке ,кары келсе- ашка . Берилген суйломдогу “жаш” , “кары” деген сөздөр мааниси боюнча кандай сөздөр ?
А) синонимдер
Б) антонимдер
В) омонимдер
Г) бир маанилүү сөздөр
38. Кайсы мүчөлөр антонимдик мааниде турат?
А)-луу; -сыз; Б) –лык; -ба; В) –чы; -поз;
39. Тилде кандайдыр бир атты өз аталышында айтпай, экинчи бир сөз менен тергеп,сылык айтуу?
А) табу,эфемизм Б) жаргон В) говор
40.Табуу сөздөр кайсы вариантта?
А) Шуудураманы ары жагында, шарылдаманын бери жагында маараманы улума жеп жатат. Сууруманы сууруп алып,жанымага жанып алып,бери чап.
Б) Ак киши,кара киши
Анын жок адам менен иши
В) Ашкабакты бирөө дарбыз деп жептир
41.”Зайып, колукту, байбиче,келинчек, түгөй, жар, жолдош” деген сөздөр эвфемизм боло алабы?
А) сылык айтуу ирээтинде гана болот
Б) синонимдер В) эвфемизм болбойт
42. Кыргыз тилиндеги сөздөрдүн баардыгы биригип келип эмнени түзөт?
А) сөздүк составды Б) тилди В) сөздүктү
43.Кандай сөздөр төл сөз боло алат?
А) элге кеңири тарап,көптөгөн мезгилден бери колдонулуп келе жаткан сөздөр
Б) башка тилдерден кабыл алынган сөздөр
В) өз ара тектеш эмес, бир канча тилдерде бирдей мааниде колдонулуучу сөздөр
44. Төл сөздөр кайсы вариантта?
А) кийиз, боз үй,ак, баш, талаа
Б) намаз, орозо, китеп, мугалим
В) машина, мамлекет, республика
45. Кыргыз тили кандай жолдор менен байыйт?
А) уңгу сөздөргө сөз жасоочу мүчөлөрдүн уланышы,соз маанилерин кеңейиши,башка тилдерден кирген сөздөр аркылуу
Б) илим, маданият, техника жана экономикага кирген жаңы сөздөр аркылуу
В) орус, араб, иран тилдеринен кирген сөздөр аркылуу жана синоним сөздөр менен
46. Синтаксис жол менен кайсы сөздөр жасалды?
А) окуу китеби, жалгыз аяк жол
Б) сорпо-шорпо, дөбө-төбө
В) спорт аянты, бөлүп чыгаруу системасы
47. Семантикалык жол менен пайда болгон сөздөр?
А) борбор, добуш, мүчө
Б) окуучу, илимпоз, соодагер
В) өкмөт үйу, эл өкүлдөрүнүн жыйыны
48. Кыргыз тилинин лексикасынын байышынын ички булактары кайсылар?
А) морфографиялык, диалектилик, синтаксистик, семантикалык которуу
Б) зат,сын,сан, этиш сөздөр
В) омоним,синоним,антоним,сөздун көп маанилүүлүгү
49. Бир тилдеги сөздү, сөз тизмегин ошол үлгүдөгүдөй экинчи тилге сөз тизмектеринин жардамы менен которуу эмне деп аталат?
А) калька Б) стилистика В) эркин котормо
50. Кыргыз тилине кайсыл тилдерден көп сөздөр кирген?
А) монгол, араб, иран, орус
Б) казак, өзбек, алтай, кара калпак
В) орус, араб, иран, кытай
51. Тамак аш, соода-сатыкка, үй тиричилигине, багбанчылыкка байланыштуу сөздөр кайсы тилден кирген?
А) иран Б) монгол В) араб
52. Эл аралык сөздөр кайсы вариантта?
А) телевизор, автомобиль, телефон, спорт
Б) галстук, бухгалтер, гроссмейстер, китеп
В) декан, драма, школа, орден, окуучу
53. Диалектилик сөздөрдү кандай түшүнөсүң?
А) жалпы элдик тилдин жергиликтуу озгочолугуно ылайык өзүнүн кээ бир грамматикалык, фонетикалык жана лексикалык өзгөчөлүктөрү менен айрымалануучу сөздөр
Б) белгилуу бир аймак менен байланышпаган, бирок ар кандай кесипчиликке жана коомдогу социалдык топтордун турмуш шарттарына, кесип өзгөчөлүктөрүнө байланыштуу пайда болгон сөздөр
В) жалпы элдик оозеки тилдин составына кирүүчү, белгилүү аймакка гана таралган диалектинин составындагы өз,ич ара дагы айрым өзгөчөлүктөргө ээ болгон сөздөр
54.” Кыргыз лексикологиясы” , “ Кыргыз диалектологиясы” аттуу белгилүү эмгектердин автору ким?
А) Б.М,Юнусалиев Б) Х.К.Карасаев В) С.К. Кудайбергенов
55. Диалектилик сөздөр кайсы вариантта?
А) асел, ыраса, оногу, секин, маалим
Б) пул, келтек, аба. Акча, апче, үстөл
В) аспап, өкмөт, дүрбү, сурнай, апта
56.Диалектилик сөздөр кайсы стилде көп колдонулат?
А) көркөм чыгармалардын стилинде
Б) илимий эмгектердин стилинде
В) газет-журналдардын стилинде
57. Тилдин жалпы сөздүк составынын ичиндеги ар кандай иштерге байланыштуу болуп, күндөлүк турмушта бардык адамдар үчүн анча кеңири колдонулбай турган сөздөр?
А) кесиптик лексика Б) эскирген сөздөр В) термин сөздөр
58. Кесип сөздөрү колдонулган сүйлөмдү тапкыла?
А) Окуучулардын көңүлүн буруп, сезимин курчута турган жандуу очерктер, фельетондор, ырлар, аңгемелер жана карикатурлар киргизилген
Б) Касым ишти ийне жибине чейин өздөштүрүп алган
В) Артык өнөр баш жарбайт
59.Активдүү лексика деген эмне?
А) жалпы элге кеңири тараган, күндөлүк турмушта дайыма колдонулган сөздөр
Б) тилдин жалпы сөздүк составында ар кандай кесипчилдикке байланыштуу жана күндөлүк турмушта анча колдонулбаган сөздөр
В) белгилүү шартка же максатка ылайык сөздөрдүн оозеки же адабий тилде колдонулуу өзгөчөлүгү
60. Колдонуудан чыгып, эскирген сөздөр?
А) историзмдер, архаизмдер Б) диаликтилер сөздөр В) неологизмдер
61.Жоо-жарак аттарына байланыштуу архаизм сөздөр кайсы вариантта?
А) саадак, соот, туулга, нар кескен, тинте
Б) чоро, кошуун, жесекчи, кайгуул, ай балта В) ордо накер, булдурсун, бапик
62. Архаизм сөздөр кайсы вариантта?
А) кандагай, ак олпок, үртүк, торко
Б) күкүрт, тукум, жувалдыз, гөш
В) автобекет, аялдама, пайыз
63. Историзмдер деген эмне?
А) белгилүү тарыхый доордо кеңири колдонулуп, кийин ал касиетинен ажырап, ошол мезгилге тиешелүү окуяны баяндаган чыгармаларды гана учуроочу сөздөр
Б) азыркы мезгилдеги нерселердин, көрүнүштөрдүн жана башкалардын мурунку аталышын түшүнөбүз
В) тарыхый доорго байланыштуу жаңы кирген сөздөр
64.Историзмдер менен архаизмдердин айрымасы барбы?
А) айрымасы бар, архаизмдер өздөрү эскиирген болот да, түшүнүктөрү эскирбейт жана экинчи бир сөзгө алмашкан болот.
Б) айырмасы жок.
В) историзмдер тарыхый гана чыгармаларда колдонулат
65. Согуштук ишке байланыштуу историзмдер кайсы?
А) кожо,сопу,шейит,кайридин,сүрө
Б) пансат,удайчы,кошуун,саркер,жесек,газават.
В) хан,бек,ордо,манап,добулбас.
66.Неологизмдер кандай жолдор менен пайда болот?
А) Семантикалык жактан сөздүн жаңы маани алышы, тилге кирген жаңы сөз
Б) которуу жолу менен
В) сөздөрдү кабыл алуу, которуу, диалектилик сөздөр менен
67.Жеке- автордук жаңы сөздөр кайсы вариантта?
А) усул(метод),тайпа(группа), кулак кагыш(жарыя)
Б) муздаткыч, жылыткыч, чаң соргуч, кабарчы
В) уктуруу, көрсөтүү,телеберүү, радиоберүү
68. Тилдин сөздүк составында жаңы пайда болгон сөздөр кайсылар?
А) неолигизмдер Б) терминдер В) активдүү сөздөр
69. 1930-жылдарда пайда болгон неологизмдер?
А) колхоз, совхоз, коллектив,партия, трактор,уюм
фонетика
** Фонетика эмне жөнүндөгү илим?
А Тилдин сөздүк составынын азыркы жана мурунку тарыхый өсүш абалын изилдөөчү илим
Б Сөздөрдүн өзгөрүшү жана жасалыш жолдору, сөз түркүмдөрү жөнүндөгү илим.
В. Сүйлөмдөрдүн түзүлүшү жөнундөгү илим
2 ** Фонетика эмнени изилдейт?
А) тилдин тыбыштык тузулушун жана анын өзгөчөлуктөрун.
Б) сөздөрдун өзгөрушун жана жасалыш жолдорун, сөз туркумдөрун.
В) тыбыштарды тамгалар боюнча туура жазууну.
. Сөздөр эмнеден түзүлөт
А Тамгалардан Б. Сүйлөмдөрдөн В Тыбыштардан Г тыбыш жана тамгадан
4. Жеке фонетика дегенди кандай түшүнөсүң?
А) бир тилдин тыбыштык түзүлүшун изилдейт
Б) Тилдердин барына таандык болгон жалпы фонетиканын теориалык маселелерин
В) Жеке бир адамдын сүйлөө реин изилдейт
Г) Эки тилдин тыбыштык түзулушүн салыштырып изилдөөсүн
5. Тилдин тыбыштык түзулушун изилдөөдөгү фонетиканын аспекитилери кайсы?
А) Акустика, анатомо- физиология, лингвистика Б) графика В) Муун, басым, интонация
6. Тилдин тыбыштык түзулүшүн изилдөөдөгү фонетиканын канча аспектиси бар?
А) 3 Б) 4 В) 2 Г 1
7. Акустикалык фонетика эмнени изилдейт?
А) Тыбыштардын физикалык касиетин Б) Тыбыштардын жасалышынын физиологиясын
В) Тыбыштардын фонемалык касиетин
8. Тигил же бул тыбышты жасоого катыша турган органдарыбыздын кыймылы жана абалы кандайча аталат?
А) артикулятция Б) Акустика В) Лингвистика
9. Фонетика деген сөз кайсы тилден алынган?
А) грек Б) орус В) латын
10. Тыбыш, алардын бөлүнүшү, басым, муун, үндөштүк жөнүндөгү илимдин булагы тил илиминде кандай аталат?
А) фонетика Б) Морфология В) Грамматика
11. Муун, басым, пауза тил илиминин кайсы тармагына кирет?
А) Фонетика Б) Синтаксист В) Грамматика
12. Сүйлөө органдары деген эмне?
А) Тыбыш жасоого катышуучу адамдын дене мүчөлөрү
Б) Сөздөрдү айтканда кулакка угулган айрым үндөр
В) Тыбыштарды белгилөө үчун алынган айрым белгилер
13. Адамдын эң жогорку нерв системасы менен мээнин тыбыш жасоодогу кызматы эмне?
А) Сүйлөө органдарынын кыймылын башкарып
Б) Үн чыгарууда эң негизги ролду ойнойт
В) Сөздөрдү эске тутуу кызматын аткарат
14. Сүйлөө органдарына кайсылар кирет?
А) Кичине тил, таңдай, үн түйүндөрү ооз көңдөйү, тиш Б) Тил, тиш, мурун , көз
В) алкым, мурун көңдөйү, эриндер, кулак Г) Кекиртек, эрин, жүрөк, өпкө
15. Тыбыш кандайча пайда болгон?
а ) сүйлөө органдарынын катышы менен б ) үндүн негизинде в ) тамгадан, сөздөн
16. Оозеки тил дегенди кандай тушүнөсүң?
а) эрежеге салынбаган, пикир алышууга, өз ара түшунуүшүгө мүмкүндүк берген тилди.
б) адамдардан айбандарды айрымалап турууну в) үн тууроо теориясын
17. Сөздөрдү түзүп, маани жагынан бири-биринен ажыратып туруучу эң кичине бирдикти эмне дейбиз?
а) фонема б) тамга в) үн
18. Фонема эмнелерден турат?
а) тыбыштардан б) сөздөрдөн в) сөз айкаштарынан
19. «Кар,шар,бар,бор,тар» деген создор кайсы тыбыштардын алмашуусу менен башка сөзгө өтүп турат?
а) к,ш,б,т,о б) а,р в) р
20.Фонеманын варианты деп эмнени түшүнөбүз?
а) сөздөрдүн маани жагынан ажыратпастан,анын формасын гана өзгөртүп тууручу тыбыштарды
б) ар бир тыбыштын маани аткаруучулук касиетке ээ экендигин
в) сөздүн ар кандай бөлүгү эмес,өзүнчө мааниси жана формасы бар бөлүгүн
21 ...... деген сөздө канча фонема бар?
А) 7 Б) 4 В) 3
22. Тыбыш деген эмне?
А) Тамгаларды белгилөө үчүн алынган шарттуу белги
Б) Сөздөрдү айтканда кулакка угулган айрым- айрым үндөр
В) Үндүн созулуп жана тыбыш менен айтылышы
23. Тамга деген эмне?
а) тыбыштарды белгилөө үчун алынган шарттуу белги
б) белгилердин ирээт ирээти менен түзүлгөн жыйындысы
в) сөздөрдү айтканда кулакка угулган айрым-айрым үндөр
24. Кыргыз тилинде канча тыбыш бар?
а) 39 б) 36 в) 35
25. Эки тыбышты билдирген тамгалар кайсы вариантта?
а) я,ю,к,ж б) а,т,п,ш в) оо,уу, ээ
26. Тыбыш менен тамганы саны дал келбеген сөз кайсы?
а) жайында б) узундук в) кереметүү
27. Кайсы үнсүздөр жалаң шыбыштын катышынан пайда болот?
а) каткалаң б) жумшак в) уяң
28. Үндүн катышуусуна тоскоолдукка учурап,же учурабай айтылуусуна карата тыбыштар кандай болуп бөлүнөт?
а) жумшак жана созулма б) каткалаң, кыска в) каткалаң жана тишчил
29. Уяң үнсүз тыбыштар кайсылар?
а) б,п,к, т,н,ң б) б,в,д в) м,н,ң,р, л, й
30. Тыбышты билдирбеген белгилер кайсы?
А) е,ё,ю,я Б) ь, ъ В) к. г, ж
31. Өпкөдөн чыккан аба ооз көңдөйүндө эч кандай тоскоолдукка учурабай эркин чыгышынан пайда болгон тыбыштар кайсылар?
а) а,э,о,ө,у,ү,ы,и б) б,в,г,д,ж,з в) е,ё,ю,я
32. Шыбышка караганда үн көп катыша турган тыбыштар кайсы?
а) м,н,ң,р,й,л б) б,в,г,д,ж,з в) а,ы,и,о
33. Ь,Ъ белгилери кайсы тыбыштарга кирет?
а) жумшак үнсүз б) тыбыш билгизбейт в) үндүү
34. Үндүү жана үнсүз тыбыштардын айтылышында негизги айрыма кайсы ?
а) абанын ооз көңдөйүнөн эркин же тоскоолдукка учурап чыгышы
б) үн менен шыбыштын катышы
в) үндүн созулуп айтылышы
35. Үндүү тыбыштар деп кандай тыбыштарды айтабыз?
а) Үндөн шыбыш көп катышкан тыбыштарды
б) үндүн катышы менен айтылган тыбыштарды
в) жалаң гана шыбыштан пайда болгон тыбыштарды
36. Кайсы сүйлөө органдарынын катышына карата үндүү тыбыштар үчкө бөлүнөт ?
а) тил, эрин,жаак б) мурун, эрин, жаак в) алкым, тил, эрин
37. Кыргыз тилинде канча үндүү тыбыш бар?
А) 14 Б) 12 В 8
38. Жалаң эринчил үндүү катышкан сөздөр кайсы вариантта?
А) сулуу, үчөө, тоолуу, өрөөн, кооз Б) таттуу, алуу, кошуу, бөлүү
В) маанилүү, сыноо, бойлуу, алтоо
39. Жаактын ачылышына карай үндүүлөр кандай болуп бөлүнөт?
А) Кең- кууш Б) жоон- ичке В) эринчил- эринсиз
40. Жоон үндүүлөр кайсылар?
А) а, ы, о, у Б) ы, у, и, ү В) э, и, ө, ү
41. Ичке үндүүлөр кайсы?
А) е, и, ө, ү Б) а, ы, о, у В) о,ө, у, ү
42. Эриндин катышы менен кайсы тыбыштар жасалат?
А) о. ө, у, ү Б) у, ү, ы,и В) а,о,э.ө
43. Акылы бар билимди самайт,
Акылы аз кийимди самайт бул макалда үндүү тыбыштардын бөлүнүшүнүн ( эриндин катышуусуна карата) кайсынысы толук сакталды
А) жоон үндүүлөр Б) эринсиз үндүүлөр В) кууш үндүүлөр
44. Тилдин катышына карай үндүүлөр кандай болуп бөлүнөт
А) жоон- ичке Б) кыска , созулма В) кең- кууш
45. Кууш үндүүлөр катышкан сөздү тап?
А)
Тест
004.10. Тыбыш кандайча пайда болгон?
а ) сүйлөө органдарынын катышы менен
б ) үндүн негизинде в ) тамгадан,сөздөн
2.Оозеки тил дегенди кандай тушүнөсүң?
а) эрежеге салынбаган, пикир алышууга, өз ара түшунуүшүгө мүмкүндүк берген тилди
б) адамдардан айбандарды айрымалап турууну в) үн тууроо теориясын
3. Сөздөрдү түзүп, маани жагынан бири-биринен ажыратып туруучу эң кичине бирдикти эмне дейбиз?
а) фонема б) тамга в)үн
4. Фонема эмнелерден турат?
а) тыбыштардан б) сөздөрдөн в) сөз айкаштарынан
5. «Кар,шар,бар,бор,тар» деген создор кайсы тыбыштардын алмашуусу менен,башка сөзгө өтүп турат?
а) к,ш,б,т,о б) а,р в)р
6.Фонеманын варианты деп эмнени түшүнөбүз?
а) сөздөрдүн маани жагынан ажыратпастан,анын формасын гана өзгөртүп тууручу тыбыштарды
б) ар бир тыбыштын маани аткаруучулук касиетке ээ экендигин
в) сөздүн ар кандай бөлүгү эмес,өзүнчө мааниси жана формасы бар бөлүгүн
7. Тамга деген эмне?
а) тыбыштарды белгилөө үчун алынган шарттуу белги
б) белгилердин ирээт ирээти менен түзүлгөн жыйындысы
в) сөздөрдү айтканда кулакка угулган айрым-айрым үндөр
8. Кыргыз тилинде канча тыбыш бар?
а) 39 б) 36 в) 35
9. Эки тыбышты билдирген тамгалар кайсы вариантта?
а) я,ю,к,ж б) а,т,п,ш в) оо,уу, ээ
10.Тыбыш менен тамганы саны дал келбеген сөз кайсы?
а) жайында б) узундук в) кереметүү
11.Кайсы үнсүздөр жалаң шыбыштын катышынан пайда болот?
а) каткалаң б) жумшак в) уяң
12. Үндүн катышуусуна тоскоолдукка учурап,же учурабай айтылуусуна карата тыбыштар кандай болуп бөлүнөт?
а) жумшак жана созулма б) каткалаң, кыска в) каткалаң жана тишчил
13. Уяң үнсүз тыбыштар кайсылар?
а) б,п,к, т,н,ң б) б,в,д в) м,н,ң,р, л, й
14. Өпкөдөн чыккан аба ооз көңдөйүндө эч кандай тоскоолдукка учурабай эркин чыгышынан пайда болгон тыбыштар кайсылар?
а) а,э,о,ө,у,ү,ы,и б) б,в,г,д,ж,з в) е,ё,ю,я
15. Шыбышка караганда үн көп катыша турган тыбыштар кайсы?
а) м,н,ң,р,й,л б) б,в,г,д,ж,з в) а,ы,и,о
16. Ь,Ъ белгилери кайсы тыбыштарга кирет?
а) жумшак үнсүз б) тыбыш билгизбейт в) үндүү
17. Үндүү жана үнсүз тыбыштардын айтылышында негизги айрыма кайсы ?
а) абанын ооз көңдөйүнөн эркин же тоскоолдукка учурап чыгышы
б) үн менен шыбыштын катышы
в) үндүн созулуп айтылышы
18. Үндүү тыбыштар деп кандай тыбыштарды айтабыз?
а) Үндөн шыбыш көп катышкан тыбыштарды
б) үндүн катышы менен айтылган тыбыштарды
в) жалаң гана шыбыштан пайда болгон тыбыштарды
19. Кайсы сүйлөө органдарынын катышына карата үндүү тыбыштар үчкө бөлүнөт ?
а) тил, эрин,жаак б) мурун, эрин, жаак в) алкым, тил, эрин
Орфография
1.Адабий тилдин нормасын сактап,создорду туура жазуу учун иштелип чыккан эрежелердин жалпы системасы эмне депе атала?
а)Орфография
б)Графика
в)Орфоэпия
Г)фонография
2.Орфограиялык сөздүктүн автору ким?
а)К.Х.Карасев
б)Ш.Шүкүров
в)Ж.М.Мукамбаев
3.Орфография адабий тилдин кайсы формасына муноздүү?
а)Жазуу формасы
б)Диалектилик формаасына
в)Поэтикалык формасы
4.Кыргыз тилинин орфографиясы негизинен кандай принциптерге таянат?
а)Фонетикалык жана морфологиялык
б)Фонетимкалык жана тарыхый
в)Атоо символиккалык
5.Түмбү болбой түнбу түрундө жжазылышы кайсы принциппке негизделген?
а)Морфологиялык
б)фонетикалфк
в)традициалык
6.Кыргыз тилинде –лар мүчөсүнүн он эки вартантта казылышы орфографиялык кайсы пртнцике негизделген?
а)фонетикалык
б)морфологиялык
в)тарыхый
7.канат-Канат, болот-Болот деген сөздөрдүн жазылышы кандай принципке таянат?
А)фонетика
Б)морфология
В)символикалык
8.окшош энчилүү ат менен жалпы атты бири-бирине айырмалап жазуу ыкмасы кандай принцип деп иаталат?
А)символиккалык
б)тарыхый
в)традициялык
9.символиккалык принципке негизделип жазылган сөз кайсы?
А)келүү кетүү
Б)айыл шаар
В)гүлай Бүбүш
10.кандай сөздо
Орфография
1.Адабий тилдин нормасын сактап,создорду туура жазуу учун иштелип чыккан эрежелердин жалпы системасы эмне депе атала?
а)Орфография
б)Графика
в)Орфоэпия
Г)фонография
2.Орфограиялык сөздүктүн автору ким?
а)К.Х.Карасев
б)Ш.Шүкүров
в)Ж.М.Мукамбаев
3.Орфография адабий тилдин кайсы формасына муноздүү?
а)Жазуу формасы
б)Диалектилик формаасына
в)Поэтикалык формасы
4.Кыргыз тилинин орфографиясы негизинен кандай принциптерге таянат?
а)Фонетикалык жана морфологиялык
б)Фонетимкалык жана тарыхый
в)Атоо символиккалык
5.Түмбү болбой түнбу түрундө жжазылышы кайсы принциппке негизделген?
а)Морфологиялык
б)фонетикалык
в)традициалык
6.Кыргыз тилинде –лар мүчөсүнүн он эки вартантта казылышы орфографиялык кайсы пртнцике негизделген?
а)фонетикалык
б)морфологиялык
в)тарыхый
7.канат-Канат, болот-Болот деген сөздөрдүн жазылышы кандай принципке таянат?
А) фонетика
Б)морфология
В)символикалык
8. Окшош энчилүү ат менен жалпы атты бири-бирине айырмалап жазуу ыкмасы кандай принцип деп аталат?
А)символиккалык
б)тарыхый
в)традициялык
9. Символиккалык принципке негизделип жазылган сөз кайсы?
А)келүү кетүү
Б)айыл шаар
В)гүлай Бүбүш
10.кандай сөздо
Фразеологизмдер
Фралеологизмдер деп эмнени айтабыз?
А) Соз айкаштарын фразеологизмдер дейбиз.
Б) Мааниси боюнча оз ара ширелишип, баштапкы маанисинен алыстоо менен, ой пикирди курч, элестуу, образдуу берген, суйломдо бир мучоонун милдетин аткарган создордун тобу
В) Тупку маанисинен ажырап, отмо мааниге откон татаал создорду айтабыз.
2. Уйдо баатыр корунгону менен, анын кочодо суу журок.
Бул сйломдо фразеологизм создору барбы, болсо кайсынысы?
А) Уйдо баатыр Б) Суу журок В) уйдо баатыр корунгону менен.
3. «Ат тезегин кургатпайт» деген фразеологизм создору кандай мааниде айтылды?
А) жамгыр жаап, ат тезеги кургабай калган. Б) кеч келгендигин билдирет
В) ат тезеги кургаганча тез-тез келген…
4. Ал айылда азыр экинин бири болуп турган кези. Экинин бири деген фразеологизмди учтун бири, бештин бири деген соз айкаштары менен алмаштырсак, мааниси озгоробу?
А) озгорбойт Б) озгорот В) анда башка соз менен алмаштырса болот.
5. Корком адабиятта фразеологизмдер кандай максатта колдонулат?
А) корком адабиятта колдонулбайт. Б) стилдик максатта колдонулат.
В) кээде гана колдонулат.
6. Томонку фразеологиялык айкаштардын кайсынысы адамдын сапатын чагылдырып жатат?
А) атасын таанытуу Б) кой оозунан чоп албаган. В) тебетейин кокко ыргытуу
7. Фразеологизмдердин негизги типтери кайсылар?
А) Фразеол. бирдиктер айкаштар. Б) фразеол. ширешмелер, идиомалар, айкаштар.
В) Фразеол. бирдиктер, ширешмелер айкаштар.
8. Фразеологиялык ширешмелердин составындагы создор менен анын берген бирдиктуу мааниси байланышабы?
А) байланышта болот. Б) Байланышпайт. В) солгун байланышат.
9. Бул фразеологиялык ширешмени толукта: Кой устуно торгой… заман
А) тууган. Б) жумурткалаган. В) уялаган.
10. Томонку мисалдардын ичинен карангы киргенде деген тушунукту берген фразеологиялык бирдик кайсы?
А) кундо майрам кундо той. Б) коз байланганда В) козу кычышуу
11. Фразеологиялык бирдиктер оз алдынча суйлом боло алабы?
А) болбойт Б) боло алат. В) илимий эмгекте болушу мумкун.
12. Фразеологиялык тизмек да речте даяр мсатериал боло алабы?
А) Боло албайт Б) боло алат В) кээде болот, кээде болбойт
13. Фразеологиялык тизмектердин компоненттерин бузуп, болуп колдонууга болобу?
А) болбойт Б) болот В) болуп колдонгондо гана маани берет
14. Макал-лакаптар фразеологизмдер сыяктуу кандай касиетке ээ?
А) Составынын туруктуулугу Б) образдуулугу
В) речте даяр материал, составы туруктуу , образдуу
15. Соз онору жонундо айтылган макал кайсы?
А) Уят олумдон катуу Б) Улууну укпаган- узарбас В) созун кумуш болсо, тек турганын алтын
16. Фразеологиялык бирдик деп эмнени айтабыз ?
А) Семантикалык жактан бирдиктуу, образдуу мааниге ээ, жана негизги ой создун тупку маанисине жакындыгы бар туруктуу соз айкашы
Б) Семантикалык жактан бирдиктуу мааниге ээ, бирок образдуулук жок.
В) Семантикалык жактан бирдиктуу мааниге ээ болгон соз айкаштары.
17. Жарды деген тушунукту билдирген фразеологиялык бирдикти белгиле?
А) жаагын айруу Б) уруп чыгар ити жок В) кабыргасы менен кенешуу
18. Фразеологиялык тизмектер речтин кайсы стилинде активдуу колдонулат?
А) илимий стилде Б) публицистикалык В) корком жана публицистикалык стилде
19. Фразеологиялык айкаштардын негизги белгилери кайсылар?
А) компоненттуулугу Б) компоненттуулугу, башка тилге которулбастыгы
В) Компоненттуулугу, туруктуулугу , башка тилге так которулбастыгы, тилде даяр материал болуп, суйломдо бир милдетти аткарышы.
20. Идиомалар деген эмне?
А) табышмактарды айтабыз Б) Фразеологиялык ширешмелерди айтабыз
В) Фразеологиялык ширешмелер менен фразеологиялык бирдиктер идиомалар болот.
21. Кыйкымчыл деген маанини туюнткан идиоманы белгиле.
А) жумурткадан кыр издоо Б) кара кылды как жарган. В) урушчаак
22. Булардын ичинен кайсынысы туруктуу соз айкашы?
А) асма копуродон отуу Б) ай дээр ажоо, кой дээр кожо жок. В) ат кулак отоо
23. Фразеологизм создор кандай учурда касиетин озгортуп жиберет.
А) создун тупку маанисин туюнткан соз менен алмашсак.
Б) башка соз менен алмаштырсак. В) колдонулбай калса.
24. Фразеологизмдер суйломдун гана курулуш материалыбы же озу да толук суйлом боло алабы?
А) болуусу мумкун эмес Б) фразеологизмдер суйломдун гана курулуш материалы
В) айрым учурда фразеологизмдер суйлом боло алышат
2 Фралеологизмдер деп эмнени айтабыз?
А) Соз айкаштарын фразеологизмдер дейбиз.
Б) Мааниси боюнча оз ара ширелишип, баштапкы маанисинен алыстоо менен, ой пикирди курч, элестуу, образдуу берген, суйломдо бир мучоонун милдетин аткарган создордун тобу
В) Тупку маанисинен ажырап, отмо мааниге откон татаал создорду айтабыз
6. Кыргыздар Орхон- Энисей жазууларынан кийин кайсы жазууну колдонгонун белгилеңиз?
А) Латын жазуусун Б) араб жазуусун В) азыркы жазууну
7.** Лексика деген эмне?
А) Белгилуу бир тушунуктун атын атоо учун алынып, көбунчө бир мааниде колдонулуучу сөз же сөз тизмеги.
Б) бир тилдеги бардык сөздөрдун жыйындысы.
В) тилдин сөздук составынын азыркы абалын изилдөө.
8. Кыргыз тилине көп сөздөру кирген тилдер
А) казак, өзбек, алтай, кара калпак Б) монгол, араб, иран, орус В) орус, араб, кытай,
9. **Кыргыз тилинин баюу жолдору.
А) уңгу сөздөрго сөз жасоочу мучолордун уланышы сөз маанилеринин кенейиши, башка тилден кирген сөздөр аркылуу.
Б) уңгу сөздөргө сөз өзгөртүүчү мучолордун уланышы кабыл алынган сөздөр менен
В) орус, араб, иран, монгол тилинен кирген сөздөр аркылуу.
10. Диалектилик сөздөр көп колдонулган стиль
А) газета- журналдар. Б) илимий эмгектедин В) көркөм чыгарма.
11. “Семантика” деген терминдин мааниси.
А) тил илими. Б) сөздун тупку теги В) Сөздүн мааниси.
12. Диалектилик сөздөр:
А) асел, ыраса, оногу, секин. Б) пул, келтек, апче, устөл В) аспап, дурбу, сурнай.
17 . Кыргыз тилинин лексикасынын байышынын ички булактары:
А) омоним, синоним, антоним. Б) Жаңы сөздөрдү кабыл алуу
В) Морфологиялык, синтаксистик, семантикалык, диалектилик которуу
18. Синтаксистик жол менен жасалган сөздор:
А) төөнөгүч, ийне +лик, китеп+ кана Б) дөбө- төбө, шорпо- сорпо
В) окуу китеби, жалгыз аяк жол.
19 Бир тилдеги сөзду , сөз тизмегин ошол улгудөгүдөй экинчи тилге сөз тизмектеринин жардамы менен которуу:
А) эркин котормо, Б) стилистика В) калька
20. Орус тилинен сөздөр кире баштаган мезгил:
А) 19- к Б) Октябрь революциясынан кийин В) 19- к. экинчи жармы
21. Булардын ичинен кайсынысы туруктуу соз айкашы?
А) асма копуродон отуу Б) ай дээр ажоо, кой дээр кожо жок. В) ат кулак отоо
22. Кайсы сөздөрдө ундөштук бузулду.
А) тоолордо, үйдөгүлөр Б) мугалим, мектеп В) республика, мамлекет.
23. Сөздүн көп маанилуулугу деген эмне?
А) Тыбыштык тузулушу бирдей, маанилери авр башка сөздөр.
Б) бир эле сөздун бир нече мааниге ээ болушу.
В) тыбыштык составы ар башка бирок бир эле тушунукту билдируучу маанилеш сөздөр.
24. Тектеш тилдер дегенди кандай тушунөсуң?
А) Дүйнө жүзундөгу тилдердн топ- топко бөлүнүшу.
Б) Тыбыштык, лексикалык жана грамматикалык жактан өз ара жалпылыгы.
В) Бир тилдин диалектиге бөлүнүшү.
Тест 9- кл. ( ИГА )
1. –ган, ар,- бас,- оочу, -уучу мүчөлөрү менен уюшулуп, кыймыл аракетти заттын белгиси катары туюндурган сөз түркүмүн аныкта.
А) атоочтуктар Б) чакчылдар. В) Мамиле этиштер
2. Ырдаган кыздар келишти. Сүйлөмдөн атоочтуктарды тапкыла
А) кыздар Б) келишти В) ырдаган
3. Атоочтуктарды кайсы мүчөлөр уюштурат?
А) -ып, - а,- -й Б) -ган, - ар, -бас В) –чу, -чү, - са
4. Атоочтуктардын этиштик белгиси кайсы?
А) баяндоочтук милдет аткарат Б) чакты билдирет, тескери - ба мүчөсү уланат В) белгилери жок.
5. Кайсы сүйлөмдө атоочтук заттык мааниде колдонулду?
А) Көп жашаган адам билбейт Б) Көптү коргон адам билет В) Отургандар сууну көздөй басышты
6. Чакты, жакты көрсөтпөй туруп, кошумча кыймыл аракетти билдирген этиштер, этиштин өзгөчө формаларынын кайсы түрүн билдирет?
А) атоочтуктарды Б) билдирбейт В) чакчылдарды.
7. Алар толуп келишти. Сүйлөмдөгү чакчыл этиш кандай милдет аткарды?
А) аныктоочтук Б) толуктоочтук В) бышыктоочтук.
8. Чакчылдарды кайсы мүчөлөр уюштурат?
А) – ган, ар,- бас. Б) –ып, -а(-й),- ганча В) -оочу,- уучу,- са
9. Чакчыл түрмөк сүйломдө синтаксистик жактан ыкташа байланышып, кайсы сүйлөм мучосүнүн милдетин аткарат.
А) аныктоочтун Б) толуктоочтун В) Бышыктоочтун
10. Келе жаткандарды көрө коюп, аял үй ичин жыйнаштыргычы шашты. Сүлөмдөн чакчылды тап
А) келе жаткандарды Б) жаткандарды көрүп В) жыйнаштыргыча
11 Атоочтук түрмөк сүйломдө синтаксистик жактан ыкташа байланышып, кайсы сүйлөм мучосүнүн милдетин аткарат.
А) аныктоочтун Б) бышыктоочтун В) толуктоочтун.
12. Экиден кем эмес жөнөкөй сүйлөмдүк түзүлүштөн турган синтаксистик бүтүн бирдик эмне деп аталат?
А) Татаал сүйлөм деп Б) татаал бирдик деп В) багынычсыз сүйлөм деп.
13. Тен байланыштагы татаал сүйлөм деген эмне?
А) Мааниси жагынан бирдей, багынбаган сүйлөмдөрдүн байланышы.
Б) Мааниси жагынан байланышпаган сүйл өмдөрдүн тизмеги.
В) мааниси жагынан себеп- натыйжалаш сүйлөмдөрдүн байланышы.
14. Кайсынысы тең байланыштагы татаал сүйлөм?
А) Жашыл оңот, жаш чоңойот. Б) Күн тийсе, карлар эрийт. В) Эл жатса да, Эсенбай чунак жатпайт
15. Багыныңкы байланыштагы татаал сүйлөм деген эмне?
А) Жөнөкөй сүйлөмдөр бири- бирине карата бирдей мааниде колдонулат.
Б) Жөнөкөй сүйлөмдөр бири- бирине маанилик жактан көз карандысыз болсо
в) Жөнөкөй сүйлөмдөр маанилик жактан бири экинчисине багынынкы абалда болот.
16. “Кычан келгенде, жыйналыш аяктап калган” деген сүйлөм кандай сүйлөм?
А) Жөнөкөй сүйлөм. Б) тең байланыштагы сүйлөм В) багыныңкы байланыштагы татаал с.
17. “Келсеңер, кетебиз” деген сүйлөм грамматикалык түзүлүшү боюнча кандай сүйлөм?
А) жөнөкөй Б) кемтик В) татаал
18. Апам кымызды кесеге толтура куйду. Сүйлөм ичиндеги чакчыл этиш кайсы сүйлөм мүчөсүнүн милдетин аткарды.
А) ээлик Б) аныктоочтук В) бышыктоочтук.
10 –кл (ИГА )
Лексика деген эмне?
А) Бир тилдеги баардык сөздөрдүн жыйындысы.
Б) Белгилүү бир түшүнуктун атын отоо үчүн алынып, көбүнчө бир мааниде колдонулуучу сөз же сөз тизмеги. В) Тилдин тарыхый өзгөчөлүктөрүн изилдөөчу бөлүм.
Сөздүн негизги милдети эмне?
А) Пикир алышуу Б) Атоо В) Сөздүн маанисин билдирүү
3. Сөздүн тышкы курулушу эмне?
А) тамга Б) тыбыштык түзүлүшү В) морфема
4. Сөз даяр материал катары колдонулабы?
А) колдонулбайт Б)чыгарма жазууда сөздөрдү тандайбыз
В) Сөз тыбыштык түзүлүшкө, мааниге ээ болгондуктан, сүйлөө речибизде даяр материал
катары колдонулат.
5. Сөздүн лексикалык маанисин кандай түшүнөсүн?
А) ар бир сөздүн өз алдынча тургандагы керт башына тиешелүү болгон, аны башка сөздөн
айырмалап турган маанисин. б) бир эле сөздүн бир нече мааниге ээ болушун.
в) сөздөрдун грамматикалык өзгөчөлүктөрүн аныктоого мүмкүндүк берген мааниси.
6. Лексикалык маанини билдирбеген сөздөр кайсы?
А) үй, китеп , эмгек Б) жана, гана, өтө В) келди, иштеди, окуду.
7. Сөздүн өтмө маанисин кандай түшүнөсүң?
А) бир эле сөздүн бир нече мааниге ээ болушун. Б) Сөздүн конкреттүү маанисин
В) сөздүн тике маанисинен башка эмоционалдык же контекстеги да мааниде колдонулушун.
8. Сөздүн полисемия жана моносемия деген маанилерин кандай түшүнөсүнөр?
А) өтмө жана көп маанилүүлүктү Б) жеке жана көп маанилүүлүктү.
В) тыбыштык түзүлүшүн жана маанисин
9. Өтмө мааниде турган туюнтмаларды тапкыла.
А) коомдук мамиле, демократиялуу коом . Б) түндүк көтөрүү, ак тинте
В) алтын медаль, булбул Током, булактын көзү.
10. Өтмө маанидеги сөзү бар суйлөмдү тапкыла
А) Бүгүн менин сыйынуу күнүм Б) Тилден бал да тамат, уу да тамат.
В) Пай- пай , эмгекти сүйгөн кишилер алп экен го!
11. Токтогулду окудум, жөндөмдүү класс, колу жакшы, шаар бүт уйкуда” деген сөз айкаштары өтмө маанинин кайсы түрүндө колдонулду?
А) метафора Б) метонимия В) синекдоха.
12. Сөздүн көп маанилүүлүгү деген эмне?
А) тыбыштык составы ар башка, бирок бир эле түшүнүктүбилдирүүчү маанилеш сөздөр.
Б) тыбыштык түзүлүшу бирдей, бирок мааниси ар башка сөздөр.
В) бир эле сөздүн бир нече мааниге ээ болушу.
13. Төмонку сөздөрдүн кайсы варианты көп маанилүүлүккө ээ?
А) кара, жай, тамак. Б) керебет, келбет, бат В) баш, көз, борбор
14. Көп маанилүү сөздөр менен омонимдердин айырмасы барбы же жокпу?
А) А) айрымасы жок. Б) Маанилери өз ара байланышпаган, эгер байланышса, ар башка сөз түркүмүнө кирген сөздөр омоним болот, демек айырмасы бар.
В) Тыбыштык түзүлүшү ар башка , бирок маанилери бирдейлиги боюнча
15. Көп маанилүү сөздөр кандайча пайда болот?
А) Синоним сөздөр менен Б) Өтмө маани аркылуу В) Коомдун өнүгүшүнө байланыштуу сөздүн маанисинин кеңейиши менен.
16. Омонимдер деп эмнени айтабыз?
А) Мааниси боюнча карама – каршы создөрдү. Б) Маанилери бири- бирине жакын сөздөрдү. В) жазылышы бирдей, мааниси ар башка сөздөрдү.
17. Омоним сөздөр кайсы вариантта?
А) жоомарт- берешен, бет- жүз Б) кой- кой, ат-ат, той- той, В) ойдо –томон, узун- кыска
18. Омонимдер кандай жолдор менен пайда болот?
А) тыбыштык өзгөрүүлөрдүн, кабыл алынган сөздөрдүн, сөздөрдүн ортосундагы маанилик байланыштын үзүлүшүнөн.
Б) сөз өзгөртүүчү мүчөлөр, башка тилден кирген сөздөр.
В) өтмө жана көп маанилүү сөздөр менен, төл сөздөрдөн.
19 Омограф сөздөр кайсы вариантта?
А) көк- көк, жеңил- жеңил, Б) балл- бал, билет- белет, карта- карта
В) карта- карта, ток- ток, бак- бак
20 Айлылышы боюнча окшошкон,бирок мааниси жана жазылышы боюнча айырмаланган сөздөр
А) омоним Б) омограф В) омофон
21. Синонимдер деп эмнени айтабыз?
А) айтылышы, тыбыштык түзүлүшү ар башка мааниси бири- бирине өтө жакын болгон сөздөрдү.
Б) бир сөздүне көп мааниде колдонулушу В) жазылышы бирдей, мааниси ар башка сөздөрду.
22. Толук эмес синонимдер кайсы вариантта?
А) эшик- каалга, бет- жүз, калыс- туура Б) киши- адам, бөрү- карышкыр, акыл- эс
В) дүкөн- магазин, мөөнөт- срок, ашкана- столовой.
23. Кун бешимге таянып калган мезгил эле. Сүйлөмдөгү “мезгил” деген сөздүн синонимдик катарын аныкта.
А) жаз, жай, кыш ,күз Б) учур, убак, кез, маал. В) бүгүн, эртең, түш, күн.
24. “Дос” деген сөз кайсы сөздөр менен толук алмаша алат?
А) жолдош, курбу, курдаш, шерик, теңтүш. Б) жолдош, замандаш, кызматташ, теңтуш.
В) сырдаш, санаалаш, тилектеш, жердеш.
Стилдер боюнча тест
Кептин стили деп эмнени айтабыз?
А) тилдин колдонулуш озгочолугун
Б) белгилуу максатка ылайык оозеки же жазма формада тилдин колдонулущ озгочолугун
В) корком адабияттын тилин.
2) Публицистикалык стилге кандай белгилер мунөздүү?
А) тарыхый фактылардын болушу
Б) учурдагы коомдук маанилүү проблеманы көтөруу
В) көркөмдүүлүк
3)Булар кайсы стилге мисал болорун белгиле М: гезиттик, журналдык макала, очерк, кабарлар.
А) илимий стиль Б) көркөм стиль В) публицистикалык стиль
4) Коом менен элди, мекеме менен мекемени, мекеме менен мамлекетти, мамлекет менен мамлекетти байланыштыруучу атайын кагаздардын стили кайсы?
А) көркөм стиль
Б) Мекемелер менен жеке адамдын ортосунда жазылуучу бардык иш кагаздары
В) официалдуу иш-кагаздарынын стили
5) Ой жүгүртүү кайсы стилдеги тексттерге мүнөздүү.
А.көркөм стиль Б. Илимий стиль. В. Көркөм, илимий, публицистикалык стилдеги текстерге.
6) Иш кагаздарына мүнөздүү белгилер:
А) ой жүгүртүүнүн күчтүүлүгү Б) көркөмдүүлүк В) тактык
7) Расмий эмес иш кагаздарына кайсылар кирет
А) арыз, түшүнук кат, ишеним кат Б) монография, илимий стиль В) Рапорт, указ, мыйзам
8) Мектепте илимий стилге ылайык кандай практикалык иштер аткарылат
А)программа, план Б ) конспект,реферат В) контролдук иштер
9)Көркөм стилге мүнөздүү тил каражаттары кайсылар?
А) Диалектилик , говордук сөздөр Б) оозеки речке мүнөздүү сөздөр
В) көп маанидеги, өтмө маанидеги, эмоционалдык- экспрессивдик жана да оозеки речке мүнөздүү белгилер, диалектилик сөздөр, фразеологизмдер.
10) Официалдуу иш кагаздарына мүнөздүү белги кайсылар?
А) Эмгек коллективинде колдонулушу.
Б) Жалпы мамлекеттик деңгээлдеги, коомдук мааниси бар, өкмөт тарабынан кабыл алынган документтер болгондугу.
В)Жеке адамдар арасында колдонулушу
11) Булар кайсы стилге кирет? Мыйзам, указ, устав, арыз, тил кат, программа.
А) Официалдуу иш кагаздарына Б) Официалдуу эмес иш кагаздар стилине
В) Официалдуу жана официалдуу эмес иш кагаздар стилине
12) Бул сүйлөмдөрдун кайсынысы официалдуу эмес иш кагаздарына мисал болот?
А) Кыргыз Республикасынын Жогорку кеңешинин Мыйзам чыгаруу палатасы токтом кылат
Б) Жарыш сөзгө төмөндөгүлөр чыгып сүйлөштү.
В) Үйдөн өмүр баяныңарды жазып келгиле
13) Булардын ичинен илимий стилге мисалды белгиле
А Айгүл кыргыз тили китебин колуна алды.
Б Бектур Илимдер академиясында иштейт
В Ордун алмаштыруудан сумма өзгөрбөйт
14) Илимий стилге мүнөздүү тил каражаттарды белгиле
А Эгерде, андай болсо, болуп саналат Б тапшырылсын, жактырылсын, суранам
В буйрук кылам, токтом чыгарат
15) Маалыматтын тактыгы боюнча кайсы стилдер бири- бирине окшош?
А Илимий жана көркөм Б) Илимий жана иш кагаздар стили В) публицистикалык жана илимий
16) Көркөм стиль менен илимий стилди кайсы белгилери жакындаштырат?
А) маалыматтарынын тактыгы Б) ой жүгүртүүнүн күчтүүлүгү В) баяндоонун жыштыгы.
17) Ой жүгүртүү кайсыл стилдеги текстерге мүнөздүү?
А) көркөм стиль Б) Илимий стиль в) көркөм , илимий,публицистикалык стилдеги тексттерге
18) Кандай документтер официалдуу эмес иш кагаздар стилине кирет?
А) Мамлекеттик деңгээлдеги документтер
Б) мекемелер менен жеке адамдар ортосунда жазылуучу бардык иш кагаздары
В) программа, устав, указдар
19) Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик тили жөнүндөгү ... көп чекиттин ордуна иш кагаздарынын кайсы түрүн кошуп жазууга ылайыктуу?
А) указ Б) токтом В) жобо
20) Бул сүйлөмдөрдүн кайсынысы официалдуу эмес иш кагаздарына мисал болот?
А) Кыргыз Республикасынын Жогорку кеңешинин Мыйзам чыгаруу палатасы токтом кылат.
Б) Жарыш сөзгө төмөндөгүлөр чыгып суйлөштү.
В) Үйдөн өзүнөрдүн өмүр баяныңарды жазып келгиле
21) Көнүл буруңуздар, кикбоксинг боюнча дүйнөлүк чемпионаттан түз берүүнү баштайбыз.
Бул сүйлөм публицистикалык стилдин кайсы түрүнө кирет?
А) жаңылык Б) репортаж В) публицистика
22) Элге белгилүү эмгек адамы туурасында кеңири баяндалып жазылган болсо, ал публицистикалык стилдин кайсы түрүнө мисал болот?
А) очерк Б) кабар В) куттуктоо
23) Биз төмөндө .... түзүп, кол коючулар көп чекиттин ордуна кайсы сөздү коюуга болот.
А) Программа Б) акт В) Арыз
24. Асанов Бектур аталган мектептин 11- классында окуп жаткандыгы анык.
Бул сүйлөм иш кагаздарынын кайсыл түрүнө мүнөздүү.
А) мүнөздөмө Б) буйрук В) маалымдама
Морфология
1.Сөз түркүмдөрү канча түргө бөлүнөт?
А)2 Б)8 В)10
2.Сөздөрдү сөз түркүмдөрүнө ажыратуунун кандай принциптери бар?
А)лексикалык,морфологиялык,синтаксистик
Б)фонетикалык,лексикалык,маанисине карай
В)орфографиялык,эрфоэпиялык,синтаксистик
3.Сөз түркүмдөрү,алардын жасалуу,өзгөрүү жолдорун окутуучу тил илиминин тармагы.
А)морфология Б)Синтаксис В)грамматика
4.Маани берүүчү сөз түркүмдөрү кайсылар?
А)зат атооч,сын атооч,сан атооч,ат атооч,этиш,тактооч
Б)байламталар,жандоочтор,жөнөкөй сөздөр
В)модалдык сөздөр,сын атооч,этиш
5.Өз алдынча турганда лексикалык мааниге ээ боло албаган жана сүйлөм мүчөсүнүн милдетин аткара албаган сөздөрдү тапкыла?
А)Албетте,бирок Б)Бешинчи,жыйырманчы В)тез-тез,ойлонуп
6.Зат атоочтон морфологиялык белгисин аныкта.
А)жөндөлөт,жакталат,таандык мүчөлөр аркылуу өзгөрөт.
Б)заттардын атын билдирет
В)ким? Эмне?деген суроого жооп берет.
7.зат атоочтун сүйлөмдөгү синтаксистик кызматын аныкта.
А)баш жана айкындоочтук милдет аткарат
Б)жөндөмөлөр менен жөндөлөт
В)көптүк мүчөлөр уланат
8.Окуяларды билдирген зат атоочту тапкыла.
А)демонстрация,согуш Б)борошо,чагылган В)китеп,калем
9.Зат атооч сүйлөм тутумунда кайсы сүйлөм мучөсүнүн милдетин аткарат?
А)ээлик,аныктоочтук,толуктоочтук,орун бышыктоочтук,баяндоочтук
Б)ээлик,аныктоочтук В)ээлик,баяндоочтук
10.Сөздүн уңгуга уланган бөлүгү кайсы.
А)мүчө Б)ташымал В)уңгу
11.Зат атоочтун грамматикалык түзүлүшүнө карай болунүшүн аныкта.
А)жөнөкөй жана татаал Б)туунду жана тубаса В)энчилүү жана жалпы
12.Тубаса зат атоочторду тапкыла.
А)китеп,дос,килем Б)окуучу,досум,сууга В)мугалимдик,айылчы,айга
13.Төмөнкү мүчөлөр кайсы сөз түркүмүн жасай?
-чы,-лык,лаш,-ты,-кеч,-поз,-стан,-кана,-чак
А)Зат атоочтон,башка атооч сөздөрдөн зат атооч жасайт.
Б)зат атоочтон этиш жасайт
В)этиштен зат атооч жасайт
14.Бул мүчөлөр кайсы сөз түркүмдөрүн жасайт?
-ынды,-ма,-гак,-ык
А)этиштензат атооч жасайт Б)этиштен этиш жасайт В)этиштен тактооч жасайт
15.Туунду зат атоочторду тапкыла.
А)Кыргызстан,малчы,тазалык Б)Ай,суу,чайка В)Билим,ант,бала
16.Сүйлөмдөгү туунду зат атоочту тапкыла.
А)малчыларга Б)атам В)бир күнү
17.Жаратылыштык зат атоочторду тапкыла.
А)тоо,таш,терезе Б)ата,эне,дос В)жигит,карыя,эже
18.Асты сызылган зат атооч сөздөр сүйлөмдө кандай милдет аткарды?
Бүгүн”Алга”менен “Шахтер”командасынын беттешүүсү болот.
А)аныктооч Б)ээ В)толуктооч
19.Энчилүү зат атоочтордун кайсынысы туура жазылган?
А)Тоголок Молдо Б)Чалкан журналы В)Абрахман молдо
20.Энчилүү аттарга кандай аттар кирет?
А)Астрономиялык,географиялык Б)тамак-аштын В)чөп-чардын
21.Энчилүү аттардын жалпы аттардан кантип айырмалайбыз?
А)дайыма баш тамга менен жазылгандыктан
Б)сүйлөмдүн башында келгендиктен
В)дефис аркылуу жазылгандыктан
22.Энчилүү зат атооч сүйлөмдө кайсы жөндөмөдө турат?
Эл Эрмекти башкармалыкка шайлашты.
А)табыш Б)чыгыш в)илик
23.Кошмок сөз түрүндөгү энчилүү зат атоочторду тап.
А)Жаныл Мырза,Ысык-Көл
Б)Эркин агай,Барпы ырчы
В)”Улан”кинофильми,Жол башчы
24.Кош сөз түрүндөгү татаал зат атоочторду тапкыла.
А)ага-ини,курт-кумурска Б)таш-көмүр,таш бака профсоюз,районо
25.Сүйлөм ичиндеги татаал зат атоочту тапкыла.
Узак созулбай,күн басылып,тундүктөн Алтын Казык жылдызы көрүнүп,Жетиген жаркырады.
А)Алтын Казык Б)күн басылып, Узак созулбай
26.Кыргызстанда “өнөр жай” өнүгө баштады.
Асты сызылган татаал зат атооч кандай жол менен жасалды?
А)синтаксистик Б)морфологиялык В)атоочтон атооч аркылуу
27.Өчөйгөн эки кара үйдүн эшиги тынбайт,эркек аял дебей кирип-чыгып, “чай-пай” ичип жүрүшөт.
Асты сызылган сөздөр татаал зат атооч сөздөрдүн кайсы түрүнө кирет?
А)кош сөздөргө Б)кошмок сөздөргө В)туунду сөздөргө
28.Таандык мүчөлөр канчага бөлүнөт?
А)2ге Б)3кө В)4кө
29.Жалпы таандык мүчөнү тап.
А)-ныкы Б)-ым В)-ың
30.Кайсы учурда таандык мүчө –ым эмес –м болуп калат?
А)Сөздүн акыркы тыбышы үндүү болсо
Б)сөздүн акыркы тыбышы үнсүз болсо
В)жөндөмө мүчөдон кийин уланса
31.-ыңыз,-иңиз,-ңыз,ңүз кандай мүчө?
А)таандык мүчө Б)жак мүчө В) көптүк мүчө
32.Көптүк таандык мүчөлөрдүн сылык формасын тапкыла.
А)-ыңыздар,-иңиздер Б)-ңар,-ңер В)-ыңар,-иңиер
33.Жекелик таандык мүчө катышкан сөздөрдү тапкыла.
А)окуучумун,билчүмүн Б)апам,китебим В) балдарыбыз,апабыз
34.-ы, -сы кайсы жактын таандык мүчөсү?
А)3жактын Б)таандык мүчө эмес В)2 жактын
35.
105
188 586 
