Татар әдәбиятында иҗат методлары һәм агымнары

Әдәбият – сүз сәнгате

Әдәби тәнкыйть

Әдәбият теориясе

Әдәбият тарихы

Борынгы чордан алып бүгенге көнгә кадәрле хронологик тәртиптә бирелгән әсәрләр тупланмасы

Анализлый, аңлата.......

Әдәбиятка хас билгеләрне, сыйфатларны өйрәнә

Иҗат юнәлеше,

иҗат агымы, иҗат тибы (методы)

(литературные направления, течения, методы)

Дөнья әдәбиятындагы иҗат типлары:

• Реализм

• Романтизм

• Модернизм

Билгеле бер тарихи чорда алар иҗат юнәлешләре рәвешен алалар.

Юнәлешләр:

Классицизм

Сентиментализм

Реализм

Романтизм

модернизм

агымнар

Агым - билгеле бер тарихи чорда яшәгән бер төркем язучы иҗатындагы фәлсәфи фикер, әдәби-эстетик караш, стиль охшашлыгыннан туган бердәмлек.

Мисал өчен:

мәгърифәтчелек реализмы

реализм иҗат юнәлеше

тәнкыйди реализм

Социалстик реализм

Реализм

иҗат тибы

Романтизм

иҗат тибы

Модернизм

иҗат тибы

ХХ гасыр башы татар әдәбиятында модернизм агым булып кала.

Агымнары:

• Символизм
• Импрессионизм
• Экзистенциализм

XIX-XX гасырларда төп иҗат юнәлеше

Агымнары:

• мәгърифәтчелек реализмы
• тәнкыйди реализм
• Социалстик реализм

XX гасыр башы.

хәзерге заман әдәбияты

7 . РЕАЛИЗМ: КЛАССИК РЕАЛИЗМ, ЯҢАРТЫЛТАН РЕАЛИЗМ КЛАССИК РЕАЛИЗМ

кешене аң-белемгә өндәүче, югары идеалларга хезмәт итәргә чакыручы, җәмгыятьне үзгәртүне гаиләдән башларга кирәклекне раслый торган иҗат агымы

ТӨП СЫЙФАТЛАРЫ:

М. Акъегет «Хисаметдин менла»,

* гыйлемлелек, мәрхәмәтлелек, тәрбияле булуны мактау, геройның әхлакый камиллеген белем алу белән бәйләнештә карау;

МӘГЪРИФӘТЧЕЛЕК РЕАЛИЗМЫ

З.Бигиев «Меңнәр, яки Гүзәл

* әсәрләргә шартлылыкның хас булуы;

* геройларның уңай һәм тискәрегә кискен аерылуы, гамәлләренең, язмышларының иҗтимагый шартларга бәйле мотивлаштырылган булуы;

кыз Хәдичә»,

* әхлакый, мәгърифәтчелек идеалларының югары күтәрелүе

Р. Фәхретдинов «Әсма, яки

Гамәл вә җәза»,

Г. Ильяси «Бичара кыз»,

Г. Исхакый «Кәләпүшче кыз»,

«Өч хатын берлән тормыш»

кешене әхлакый камиллеккә өндәүче, башкаларга ярдәмчел булуга чакыра, типик характерларны типик шартларга куя торган иҗат агымы

ТӨП СЫЙФАТЛАРЫ:

ТӘНКЫЙДИ РЕАЛИЗМ

* тәнкыйть ярдәмендә татар җәмгыятен «йокыдан уятуга», яшәп килүче иске тәртипләрне кире кагуга йөз тоту;

Г. Камал «Банкрот»,

* аерым шәхесне түгел, тирәлекне, җәмгыятьтәге билгеле бер катламнарны тәнкыйтьләүнең алга чыгуы;

* өч принципка нигезләнүе: кеше тирәлектә яши, аның тормышы җәмгыять белән тыгыз бәйләнгән, ул — тарихи чор җимеше;

«Беренче театр», «Безнең

шәһәрнең серләре»,

* гуманистик һәм җәмгыяви идеалларның югары күтәрелүе

Ф. Әмирхан «Фәтхулла

хәзрәт»,

Г. Исхакый «Зиндан»

кешене иҗтимагый көрәшкә якынайта, җәмгыять өчен яшәргә өнди торган, социалистик җәмгыять алга куйган идеалларның җиңәчәгенә ышаныч белән

ТӨП СЫЙФАТЛАРЫ:

сугарылган иҗат агымы

* социалистик җәмгыять кануннарын билгеләргә омтылу;

Г. Ибраһимов «Тирән тамырлар»,

Һ. Такташ «Гасырлар һәм

СОЦИАЛИСТИК РЕАЛИЗМ

* кешедәге героизм, корбанчылык сыйфатларының югары күтәрелүе, аның язмышын җәмгыять, халык, чор язмышы белән тәңгәллектә карау;

минутлар»,

* типик характерларның иҗтимагый көрәш шартларында күрсәтелүе

М. Әмир «Агыйдел»,

Г. Бәширов «Намус»,

Г. Ахунов «Хәзинә»