СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

Талғаулы салалас құрмалас сөйлем

Категория: Всем учителям

Нажмите, чтобы узнать подробности

Мұнда 8 - сынып қазақ тілі пәнінен талғаулы салалас құрмалас сөйлемге презентация ұсынамын. Игіліктеріңізге пайдаланыңыздар, әрине пайдасы тисе. 

Просмотр содержимого документа
«Талғаулы салалас құрмалас сөйлем»

Қош келдіңіздер!

Қош

келдіңіздер!

Қош келдіңіздер!

Қош

келдіңіздер!

Өткен білімді жинақтау 1.  Құрмалас сөйлем дегеніміз не? Нешеге бөлінеді?  ІІ.   Салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?   ІІІ.   Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не? Қандай жалғаулықтар арқылы байланысады?     Себеп – салдар салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не? Қандай жалғаулықтар арқылы байланысады?   ҮІ.   Қарсылықты салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не? Қандай жалғаулықтар арқылы байланысады?   Ү.

Өткен білімді жинақтау

1.

Құрмалас сөйлем дегеніміз не? Нешеге бөлінеді?

ІІ.

Салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

ІІІ.

Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не? Қандай жалғаулықтар арқылы байланысады?

Себеп – салдар салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не? Қандай жалғаулықтар арқылы байланысады?

ҮІ.

Қарсылықты салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не? Қандай жалғаулықтар арқылы байланысады?

Ү.

Тест тапсырмасы:

Сұрақтар

1

Себеп - салдар салалас құрмалас сөйлемді табыңыз.

2

3

Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлемді анықтаңыз.

А) Білген адам тауып айтады, білмеген адам қауып айтады. В) Балалықты қою керек, себебі сен енді соқталдай жігітсің.

С) Ұмтылып арбадан түсейін деп еді, Нұрғали басып жібермеді. Д) Тозар елдің жанжалы бітпес, озар елдің арманы бітпес.

Е) Жер таусыз болмайды, ел іші даусыз болмайды.

Төмендегілер қай сөйлемдерде қолданылады? Өйткенімен, сөйткенімен, солай болғанымен.

4

А) Ат өнері білінбес, бәйгеге түспей жарыспай. В) Күн қоңыр адырдан асып кетіпті, сәулесі сонау биіктердің басында қалған.

С) Кейде екі салт атты қатар аяңдайды, кейде бір – екі атты жетектеп, бірі артынан айдайды.

Д) Жауап бар да, айтуға ауызы барара емес. Е) Оларды жазықсыздан – жазықсыз сөгуге болмайды: қыз ұзату оңай емес.

ұ/й

1

А) Ыңғайлас. В) Қарсылықты. С) Себеп – салдар. Д) Түсіндірмелі. Е) Талғаулы.

Қарсылықты салалас құрмалас сөйлемді анықтаңыз.

4

Сұрақ: Берілген сөйлемдерді салаластың қай түрі екенін ажыратып жазыңыз.

А) Мен үндемедім, бірақ өз пікірімде қалдым. В) Еңбек адамды көрікті етеді және тынысты тазартады.

С) Еңбек баланы мықты етеді. Д) Мен ол күні келе алмадым, ауа – райы қолайсыз болды.

Е) Қар жауса да, тоңбайды бай баласы.

1

5

1

Жауаптар

Таң атты, мен ояндым.

6

1

Қарын ашады, дегенмен қосқа баруға жүрегі дауламайды.

ұ/й

Еңбек адамды керек етеді және ойды тазартады.

7

2

Мен ол күні келмедім, себебі көлік болмады.

2

Тапсырма: Берілген сөйлемді сөйлем мүшесіне қарай талдаңыз.

8

2

Сөз бен қылық суық көңілді жылытады немесе жылы көңілді суытады.

Жалпы ұпай:

2

Бағалау шәкілі:

15 – 13 ұпай - «5» 12-10 ұпай – «4» 9- 5 ұпай – «3» 5- төмен ұпай – «2»

ұ/й

3

Жинаған ұпайы

15

Баға

Тест тапсырмасының жауаптары:

1

Сұрақтар

Себеп - салдар салалас құрмалас сөйлемді табыңыз.

2

А) Білген адам тауып айтады, білмеген адам қауып айтады. В) Балалықты қою керек, себебі сен енді соқталдай жігітсі ң .

С) Ұмтылып арбадан түсейін деп еді, Нұрғали басып жібермеді. Д) Тозар елдің жанжалы бітпес, озар елдің арманы бітпес.

Е) Жер таусыз болмайды, ел іші даусыз болмайды.

Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлемді анықтаңыз.

3

4

ұ/й

А) Ат өнері білінбес, бәйгеге түспей жарыспай. В) Күн қоңыр адырдан асып кетіпті, сәулесі сонау биіктердің басында қалған .

С) Кейде екі салт атты қатар аяңдайды, кейде бір – екі атты жетектеп, бірі артынан айдайды.

Д) Жауап бар да, айтуға ауызы барара емес. Е) Оларды жазықсыздан – жазықсыз сөгуге болмайды: қыз ұзату оңай емес.

Төмендегілер қай сөйлемдерде қолданылады? Өйткенімен, сөйткенімен, солай болғанымен.

Қарсылықты салалас құрмалас сөйлемді анықтаңыз.

1

А) Ыңғайлас. В) Қарсылықты. С) Себеп – салдар. Д) Түсіндірмелі. Е) Талғаулы.

1

4

Сұрақ: Берілген сөйлемдерді салаластың қай түрі екенін ажыратып жазыңыз.

А) Мен үндемедім, бірақ өз пікірімде қалдым . В) Еңбек адамды көрікті етеді және тынысты тазартады.

Таң атты, мен ояндым.

1

Жауаптар

С) Еңбек баланы мықты етеді. Д) Мен ол күні келе алмадым, ауа – райы қолайсыз болды.

Е) Қар жауса да, тоңбайды бай баласы.

5

6

1

Қарын ашады, дегенмен қосқа баруға жүрегі дауламайды.

ЫҢҒАЙЛАС С.Қ.С

7

Еңбек адамды керек етеді және ойды тазартады.

ҚАРСЫЛЫҚТЫ С.Қ.С

ұ/й

Мен ол күні келмедім, себебі көлік болмады.

ЫҢҒАЙЛАС С.Қ.С

2

2

СЕБЕП – САЛДАР С.Қ.С

Тапсырма: Берілген сөйлемді сөйлем мүшесіне қарай талдаңыз.

8

2

Жалпы ұпай:

Сөз бен қылық суық көңілді жылытады немесе жылы көңілді суытады.

2

Бағалау шәкілі:

15 – 13 ұпай - «5» 12-10 ұпай – «4» 9- 5 ұпай – «3» 5- төмен ұпай – «2»

ұ/й

3

15

Жинаған ұпайы

Баға

Сөз бен қылық суық көңілді жылытады немесе жылы көңілді суытады. Бұл сөйлем бізге салаластың қай түрі екені таныс па? Жай сөйлемдердегі іс – әрекеттің екеуі қатар орындала ма әлде біреуі ғана орындала ма? Жай сөйлемдер қандай шылау арқылы байланысып тұр ?  БҮГІНГІ САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ:

Сөз бен қылық суық көңілді жылытады немесе жылы көңілді суытады.

  • Бұл сөйлем бізге салаластың қай түрі екені таныс па?
  • Жай сөйлемдердегі іс – әрекеттің екеуі қатар орындала ма әлде біреуі ғана орындала ма?
  • Жай сөйлемдер қандай шылау арқылы байланысып тұр ?

БҮГІНГІ САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ:

ТАЛҒАУЛЫ САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ Талғаулы салалас сөйлемді, қандай шылаулар арқылы жасалатынын, басқа салалас құрмаластардан ажырату.  БІЛЕМІН:  Берілген жай сөйлемдерден ережеге сүйене отырып, талғаулы салалас құрмалас сөйлем құрастыру. ҚОЛДАНАМЫН:  Берілген алғашқы жай сөйлем мағынасына ұқсата отырып, екінші жай сөйлемді ойлап жазып, талғаулы салалас құрмалас сөйлем құрастыру. ӨЗДІГІМНЕН ОРЫНДАЙМЫН:

ТАЛҒАУЛЫ САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ

Талғаулы салалас сөйлемді, қандай шылаулар арқылы жасалатынын, басқа салалас құрмаластардан ажырату.

БІЛЕМІН:

Берілген жай сөйлемдерден ережеге сүйене отырып, талғаулы салалас құрмалас сөйлем құрастыру.

ҚОЛДАНАМЫН:

Берілген алғашқы жай сөйлем мағынасына ұқсата отырып, екінші жай сөйлемді ойлап жазып, талғаулы салалас құрмалас сөйлем құрастыру.

ӨЗДІГІМНЕН ОРЫНДАЙМЫН:

 ТАЛҒАУЛЫ САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ  - құрамындағы жай сөйлемдер бір – біріне тәуелсіз, дербес әрекеттерді баяндайды да, солардың тек біреуінің ғана жүзеге асатынын білдіреді. НЕ, НЕМЕСЕ, Я, ЯКИ, БОЛМАСА, Я БОЛМАСА, ӘЙТПЕСЕ, ӘЛДЕ.

ТАЛҒАУЛЫ САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ - құрамындағы жай сөйлемдер бір – біріне тәуелсіз, дербес әрекеттерді баяндайды да, солардың тек біреуінің ғана жүзеге асатынын білдіреді.

НЕ, НЕМЕСЕ,

Я, ЯКИ, БОЛМАСА, Я БОЛМАСА, ӘЙТПЕСЕ, ӘЛДЕ.

1 – тапсырма.  114 – жаттығу. ЖАЗЫЛЫМ.   Екі топтағы жай сөйлемдерді талғаулы салалас құрмалас етіп, тыныс белгілерін қойыңдар. Сөйлемдерді сөйлем мүшелеріне қарай талдаңдар.

1 – тапсырма.

114 – жаттығу. ЖАЗЫЛЫМ. Екі топтағы жай сөйлемдерді талғаулы салалас құрмалас етіп, тыныс белгілерін қойыңдар. Сөйлемдерді сөйлем мүшелеріне қарай талдаңдар.

2 – тапсырма. ЖАЗЫЛЫМ  Көп нүктенің орнына өз ойларынан екінші жай сөйлемді жазып, талғаулы салалас құрмалас сөйлем жасау, сөйлем мүшелері мен сөйлемге синтаксистік талдау жасау.  1.Бұл жерде я сен тұрасың, ................................... 2. Өлеңді не Ермек өзі оқысын, ............................. 3. Мен не бұл адамдардың ортасынан кетуім керек, .............................................................................

2 – тапсырма. ЖАЗЫЛЫМ

Көп нүктенің орнына өз ойларынан екінші жай сөйлемді жазып, талғаулы салалас құрмалас сөйлем жасау, сөйлем мүшелері мен сөйлемге синтаксистік талдау жасау.

1.Бұл жерде я сен тұрасың, ...................................

2. Өлеңді не Ермек өзі оқысын, .............................

3. Мен не бұл адамдардың ортасынан кетуім керек, .............................................................................

І ДЕҢГЕЙ. ТЕСТ ТАПСЫРМАСЫ.

1.Талғаулы салалас құрмалас сөйлем дегеніміз............

А) Жай сөйлемдердегі іс – әрекет бір мезгілде орындалады.

В) Жай сөйлемдердің мағыналары бір – біріне қарама – қарсы болады.

С) Жай сөйлемдерде айтылған іс – әрекеттің біреуі ғана орындалады.

Д) Жай сөйлемдің бірі екіншісінің себебін білдіреді.

2. Талғаулы салалас құрмалас сөйлем жасайтын шылауларды анықтаңыз.

А) Және, әрі, мен, бен. В) сондықтан, сол себепті. С) бірақ, дегенмен, әткенімен. Д) я, не, немесе

ІІ ДЕҢГЕЙ. Екі топтағы жай сөйлемдерді талғаулы салалас құрмалас бола алатындай сәйкестенді ріңіз.

І топ

ІІ топ

Мұнда ертерек кел,

не қисықтың тезін тап

Не жұмыстың көзін тап

не атпен айналдырып тартып шығарады.

Тура келесің бе,

болмаса ініңді жібер.

Я алқымда булығып ашу тұрды

я көзінде жаңа біраз үрей тұрды.

Кезек – кезек шелекті не машинамен айналдырып шығарады,

әлде жолдағы ауылдарға соқтың ба?

ІІІ ДЕҢГЕЙ. Берілген нақыл сөздердің екінші сыңарын тауып жазыңыз.

1.Малды не жерден сұрау керек , ______________________________ ___________________________________________ ___

(Абай. 29 - қара сөз).

2.Ақыры ойладым: осы ойыма келген нәрселерді қағазға жаза берейін, ақ қағаз бен қара сияны ермек қылайын, кімде – кім ішінен керекті сөз тапса жазып алсын , _________________________ , керегі жоқ десе өз сөзім өзімдікі.

(Абай. Бірінші қара сөз).

І деңгей. ТЕСТ ТАПСЫРМАСЫ.

1.Талғаулы салалас құрмалас сөйлем дегеніміз............

А) Жай сөйлемдердегі іс – әрекет бір мезгілде орындалады.

В) Жай сөйлемдердің мағыналары бір – біріне қарама – қарсы болады.

С) Жай сөйлемдерде айтылған іс – әрекеттің біреуі ғана орындалады.

Д) Жай сөйлемдің бірі екіншісінің себебін білдіреді.

2. Талғаулы салалас құрмалас сөйлем жасайтын шылауларды анықтаңыз.

А) Және, әрі, мен, бен. В) сондықтан, сол себепті. С) бірақ, дегенмен, әткенімен. Д) я, не, немесе

ІІ деңгей. Екі топтағы жай сөйлемдерді талғаулы салалас құрмалас бола алатындай сәйкестендіріңіз.

І топ

ІІ топ

Мұнда ертерек кел,

не қисықтың тезін тап

Не жұмыстың көзін тап

Тура келесің бе,

не атпен айналдырып тартып шығарады.

болмаса ініңді жібер.

Я алқымда булығып ашу тұрды

Кезек – кезек шелекті не машинамен айналдырып шығарады,

я көзінде жаңа біраз үрей тұрды.

әлде жолдағы ауылдарға соқтың ба?

ІІІ ДЕҢГЕЙ. Берілген нақыл сөздердің екінші сыңарын тауып жазыңыз.

1.Малды не жерден сұрау керек , не аққан терден сұрау керек . (Абай. 29 - қара сөз).

2.Ақыры ойладым: осы ойыма келген нәрселерді қағазға жаза берейін, ақ қағаз бен қара сияны ермек қылайын, кімде – кім ішінен керекті сөз тапса жазып алсын , я оқысын , керегі жоқ десе өз сөзім өзімдікі . (Абай. Бірінші қара сөз) .

ТАЛҒАУЛЫ САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ Талғаулы салалас сөйлемді, қандай шылаулар арқылы жасалатынын, басқа салалас құрмаластардан ажырата аламын. БІЛЕМІН:  Берілген жай сөйлемдерден ережеге сүйене отырып, талғаулы салалас құрмалас сөйлем құрастыра аламын. ҚОЛДАНАМЫН:  Берілген алғашқы жай сөйлем мағынасына ұқсата отырып, екінші жай сөйлемді ойлап жазып, талғаулы салалас құрмалас сөйлем құрастыра аламын. ӨЗДІГІМНЕН ОРЫНДАЙМЫН:

ТАЛҒАУЛЫ САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ

Талғаулы салалас сөйлемді, қандай шылаулар арқылы жасалатынын, басқа салалас құрмаластардан ажырата аламын.

БІЛЕМІН:

Берілген жай сөйлемдерден ережеге сүйене отырып, талғаулы салалас құрмалас сөйлем құрастыра аламын.

ҚОЛДАНАМЫН:

Берілген алғашқы жай сөйлем мағынасына ұқсата отырып, екінші жай сөйлемді ойлап жазып, талғаулы салалас құрмалас сөйлем құрастыра аламын.

ӨЗДІГІМНЕН ОРЫНДАЙМЫН:

Мәтіннен талғаулы  салалас құрмалас сөйлемдерді теріп жазып, қалай құрмаласып тұрғанын ажырату; Ережелерді жаттау.
  • Мәтіннен талғаулы салалас құрмалас сөйлемдерді теріп жазып, қалай құрмаласып тұрғанын ажырату;
  • Ережелерді жаттау.


Скачать

Рекомендуем курсы ПК и ППК для учителей

Вебинар для учителей

Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!