СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

Сын есімнен өткенді қайталау

Нажмите, чтобы узнать подробности

Сын есімнің тұлғалық, мағыналық,құрамдық түрлері туралы мағлұмат беру.

Просмотр содержимого документа
«Сын есімнен өткенді қайталау»

Қазақстанның ғалымдары. Сын есім

Қазақстанның

ғалымдары.

Сын есім

Сын есім (Имя прилагательное) Заттың сыны сапасын, түсін білдіріп  Қандай? Қай?  сұрақтарына жауап береді. Имя прилагательное  — часть речи, которая обозначает признак предмета и отвечает на вопросы  какой? чей? Сын есім түрлері (Виды прилагательных): құрамына қарай: Дара (простое – один корень) Мысалы: әдемі, қызыл, ыңғайлы. Күрделі (сложное – несколько корней) Мысалы: қып-қызыл, жап-жасыл, өте көрікті.
  • Сын есім (Имя прилагательное)
  • Заттың сыны сапасын, түсін білдіріп  Қандай? Қай?  сұрақтарына жауап береді.
  • Имя прилагательное  — часть речи, которая обозначает признак предмета и отвечает на вопросы  какой? чей?
  • Сын есім түрлері (Виды прилагательных):
  • құрамына қарай:
  • Дара (простое – один корень)
  • Мысалы: әдемі, қызыл, ыңғайлы.
  • Күрделі (сложное – несколько корней)
  • Мысалы: қып-қызыл, жап-жасыл, өте көрікті.
тұлғасына қарай: Негізгі (непроизводное – нет суффикса) Мысалы: алтын, ауыр, кең. Туынды (производное – есть суффикс) Мысалы: ақылды, пайдалы.  мағынасына қарай: Сапалық (качественное) Мысалы: ыстық, қоныр. Қатыстық (относительное) Мысалы: таулы, өткір.

тұлғасына қарай:

  • Негізгі (непроизводное – нет суффикса)

Мысалы: алтын, ауыр, кең.

  • Туынды (производное – есть суффикс)

Мысалы: ақылды, пайдалы.

мағынасына қарай:

  • Сапалық (качественное)

Мысалы: ыстық, қоныр.

  • Қатыстық (относительное)

Мысалы: таулы, өткір.

Сын есімнің шырайлары (Степени сравнения прилагательных): Жай (простая) Мысалы: ауыр, жеңіл. Салыстырмалы (сравнительная) Мысалы: әдемілеу, үлкенірек. Күшейтпелі (усилительная) Мысалы: жап-жасыл, қап-қара. Асырмалы (превосходная)

Сын есімнің шырайлары (Степени сравнения прилагательных):

Жай (простая)

Мысалы: ауыр, жеңіл.

Салыстырмалы (сравнительная)

Мысалы: әдемілеу, үлкенірек.

Күшейтпелі (усилительная)

Мысалы: жап-жасыл, қап-қара.

Асырмалы (превосходная)

Тапсырма №1 Сын есімдерге сұрақ қойып, орыс тіліне аударыңдар. Үлгі: Таза ауа. Қандай ауа? Таза ауа. Кең көше. Кәрі адам. Таулы жер. Сусыз жер. Бақытты бала. Тастай қатты. Сүттей ақ. Үйдей биік. Тапсырма №2 Сөз тіркестерін пайдаланып, сөйлем құраңдар. Үлгі:  Ақ нан (белый хлеб). Дүкеннен ақ нан сатып алдым. Ақ нан. Көк пияз. Ыстық сүт. Сары май. Дәмді тамақ. Жылы су. Ащы айран.Тәтті нан. Көк шай. Әдемі қыз. Сымбатты жігіт.Қызыл алма. Қызықты кітап. Ақылды бала.

Тапсырма №1

Сын есімдерге сұрақ қойып, орыс тіліне аударыңдар.

Үлгі: Таза ауа. Қандай ауа?

Таза ауа. Кең көше. Кәрі адам. Таулы жер. Сусыз жер. Бақытты бала. Тастай қатты. Сүттей ақ. Үйдей биік.

Тапсырма №2

Сөз тіркестерін пайдаланып, сөйлем құраңдар.

Үлгі:  Ақ нан (белый хлеб). Дүкеннен ақ нан сатып алдым.

Ақ нан. Көк пияз. Ыстық сүт. Сары май. Дәмді тамақ. Жылы су. Ащы айран.Тәтті нан. Көк шай. Әдемі қыз. Сымбатты жігіт.Қызыл алма. Қызықты кітап. Ақылды бала.

Тапсырма №3 Өлеңді мәнерлеп оқыңдар. Қарамен жазылған сөздерге сұрақ қойыңдар. Сұр қоян Ұзын  құлақ  сұр  қоян Қарап еді соңына Естіп қалып сыбдырды, Қиығын сап көзінің. Ойлы-қырлы  жерлермен Келе жатқан томпаңдап, Ытқып-ытқып жүгірді. Көжегі екен өзінің. (Т.Бердияров) Тапсырма №4 Мақалдарды оқып шығып, сын есімдерді табыңдар. Әдепті бала –арлы бала, Әдепсіз бала – сорлы бала. Құрғақ айқай ән болмас, Еңбексіз өмір сән болмас.

Тапсырма №3

Өлеңді мәнерлеп оқыңдар. Қарамен жазылған сөздерге сұрақ қойыңдар.

Сұр қоян

Ұзын  құлақ  сұр  қоян Қарап еді соңына

Естіп қалып сыбдырды, Қиығын сап көзінің.

Ойлы-қырлы  жерлермен Келе жатқан томпаңдап,

Ытқып-ытқып жүгірді. Көжегі екен өзінің.

(Т.Бердияров)

Тапсырма №4

Мақалдарды оқып шығып, сын есімдерді табыңдар.

Әдепті бала –арлы бала,

Әдепсіз бала – сорлы бала.

Құрғақ айқай ән болмас,

Еңбексіз өмір сән болмас.

   Тапсырма №6 Көп нүктенің орнына төмендегі жақшада берілген сын есім жұрнақтарының тиістісін қойып жазыңдар. Үлгі:  Әдепті бала Әдеп. .. бала, өнер... қыз, қыр... қарындаш, жаз... демалыс, күз... суық, сауық... жігіт, аспа... шам, тау... жер, бала... үй, шару... адам, құм... жер, мақтан... бала, кеш... мезіл, білім... адам, мейірім... ана, ай... түн. (-лы,- ді,-ді,-ті,-лі,-ғы,-лы,-шыл,-гі,-қор,-ды,-шақ,-лы,-сыз,-кі) Тапсырма №7 Берілген сын есімдерден негізгі бір бөлек, туынды сын есімдерді бір бөлек көшіріп жазыңдар. Үлгі:  негізгі сын есімдер: туынды сын есімдер: биік орманды,жаман, гүлді, аспалы, үлкен, еңбекқор,зерек, жалқау,жеңіл,білгіш, күзгі, қысқы,аласа, қызыл, сары, ащы,өнерлі,қалалық,таза, жақсы, өткір, тар,жарық.

Тапсырма №6

Көп нүктенің орнына төмендегі жақшада берілген сын есім жұрнақтарының тиістісін қойып жазыңдар.

Үлгі:  Әдепті бала

Әдеп. .. бала, өнер... қыз, қыр... қарындаш, жаз... демалыс, күз... суық, сауық... жігіт, аспа... шам, тау... жер, бала... үй, шару... адам, құм... жер, мақтан... бала, кеш... мезіл, білім... адам, мейірім... ана, ай... түн.

(-лы,- ді,-ді,-ті,-лі,-ғы,-лы,-шыл,-гі,-қор,-ды,-шақ,-лы,-сыз,-кі)

Тапсырма №7

Берілген сын есімдерден негізгі бір бөлек, туынды сын есімдерді бір бөлек көшіріп жазыңдар.

Үлгі:  негізгі сын есімдер: туынды сын есімдер:

биік орманды,жаман, гүлді, аспалы, үлкен, еңбекқор,зерек, жалқау,жеңіл,білгіш, күзгі, қысқы,аласа, қызыл, сары, ащы,өнерлі,қалалық,таза, жақсы, өткір, тар,жарық.


Скачать

Рекомендуем курсы ПК и ППК для учителей

Вебинар для учителей

Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!