Сын атоочтун даражалары

Сабактын темасы: Сын атоочтун даражалары, сын атоочтун заттык мааниде колдонулушу

Сабактын максаты:

• -Сын атооч,анын турлору боюнча алган баштапкы билимдерин кайталашат. Сын атоочтун даражалары,анын заттык мааниде колдонулушу боюнча жаны билимге ээ болушат.
• - Сын атоочтун турлору,даражалары ,заттык мааниде колдонулушу боюнча практикалык жана дидактикалык тапшырмаларды аткарышат.
• - топто иштоого уйронушот жана бири-бирине жардам берууго конугушот.

Сабактын корсоткучу:

• - сын атоочтун эрежесин айта алышса,
• -сын атоочтун болунушун,алардын эрежелерин айта алышса,
• -сын атоочтун даражалары боюнча тушунугун айта алышса,ага мисал келтире алышса,
• - сын атоочтун заттык мааниде качан колдонуларын айырмалап айта алышса,
• -сын атооч боюнча берилген тапшырмаларды туура жана так аткара алышса сабак максатына жетет.

-уй тапшырмасын суроо: « Мээ чабуулу»

• 1. Сын атооч деген эмне?
• 2. Сын атточтун тузулушуно карай канча туру бар? Алардын эрежесин айтып бер?
• 3. Сын атоочтун маанилик канча туру бар? Алардын эрежесин айтып бер?
• 4. Сын атооч суйлом ичинде кандай синтаксистик кызмат аткарат?

Жаны темага киришуу:

• Сын атоочтун даражалары тортко болунот:

• Жай даража
• Кучотмо даража
• Басандатма даража
• Салыштырма даража

• Жай даража -заттын белгисин кандай формада экендигин билгизип,атайын мучолордун жардамысыз,унгу турундо сапаттык сын атоочтор аркылуу жасалат. Мисалы: кызыл,жашыл,жоон,ичке,кооз,бийик ж.б

• Салыштырма даража - заттагы бир эле белги экинчи заттагы белги менен салыштырылат. Салыштыруу даражасын чыгыштын -дан мучосу жана -ыраак мучосу уюштурат. Мисалы: Бермет Аселден сулуураак. Бал канттан таттуураак.
• Кучотмо даража -заттардын сын-сыпатын кучотуп,ото жогору же ото томон экендигин билдирет. Кучотмо даража томонку жолдор менен жасалат:
• -эн,ото,чылк,абдан ж.б болукчолор менен уюштурулат. Мисалы: эн узун,абдан акылдуу чылк семиз
• - сын атоочтун кайталанышы аркылуу да кучотулуп айтылат. Мисалы: кооз-кооз уйлор, бийик-бийик тоолор
• -затташкан сын атоочтор кучотмо даражаны уюштурат. Мыктынын мыктысы,сулуунун сулуусу

• Басандатма даража - заттагы белгинин нормага жетпегенин же басандатылып айтылышы болот. Басандатма даражаны: --ыш,-гыл,-ылжын,-гыч,-гылт,-гылтым мучолору уюштурат.
• Сын атоочтун заттык мааниде колдонулушу - сын атооч менен бирге айтылуучу аныкталгыч соз тушуп калып,сын атооч заттык мааниде колдонулат. Мисалы: жаман(адам) оз камын ойлойт,жакшы(адам) эл камын ойлойт. Жакшыга(адамга)жанаш,жамандан(адамдан) адаш

Сабакты бышыктоо:

1-тапшырма « Сыр куржун»

( бул тапшырмада создорду даражалар менен озгортушот )

Сары

Семиз

Кызыл

Арык

Жашыл

Жука

Кычкыл

Кооз

Жоон

Кара

Эрке

Ичке

Жапыс

Боз

Кулгун

Сулуу

Урушчаак

Терен

Бийик

Билимдуу

Тайыз

ак

Жоош

Таттуу

калын

Момун

ачуу

митаайым

2-тапшырма Суйломдорду толуктагыла

• Акматтын акылы Усонго караганда______________________(зирек,дурус,мыкты)
• Бугун аба-ырайы ________-суук. Ошентсе да балдар _________ойноп жатышат. ( абдан ,чылк,эн/ шандуу,кызыктуу,бейпил)
• Таалайдын атасы шаардан окуп келген______________киши экен. Аны__________кеминде уч тилде суйлойт дешти.( билимдуу,акылдуу,акылман/абдан,чылк,эн)
• Асманды ________булут каптап,жаан жаай баштады. (ак,боз,кара)
• Рамис Нурдоолотко караганда (кыскараак,узунураак,шок)

3-тапшырма Макалдардагы сын атоочторду заттык мааниге откоргуло

• Кызганчаак адамдын ашы ич оорутат
• Жакшы адамды жакшы адам билер
• Эки жакшы адам тоого чыкса кудалашып тушот,эки жаман адам тоого чыкса кубалашып тушот.
• Бастырганды билбеген адам жолду бузат,башкарганды билбеген адам элди бузат.
• Билеги кучтуу адам бирди жыгат,билими кучтуу адам минди жыгат.

4-тапшырма Келгиле,жомок тузобуз

• Илгери-илгери откон бир заманда Морфология деген мамлекетте, Соз туркум деген айылда Сын атооч деген чон ата жашаптыр…(улантабыз )

Сабакты жыйынтыктоо:

• Тесттик тапшырма

• Сын атоочтун канча маанилик туру бар? А) 3 б)2 в)4
• Суйломдогу кучотмо даражаны тап. Айылдагы акмактын акмагы Таштандын сары ,кытмырыраак баласы, тура! А)акмактын акмагы б)сары в) кытмыр
• Макалдагы тушуп калган аныкталгыч созду тап. Жакшынын шарапаты,жамандын кесепети.

• А)адамдын б)аялдын в)баланын
• 4. Айшанын сары жоолугу бар. Суйломдогу сын атооч кандай синтаксистик кызмат аткарды?
• А.) аныктоочтук б)бышыктоочтук в)ээлик

• 5. Катыштык сын атоочту тапкыла а) тоолук б)кызгылт в)бийик

Тесттин жообу

• 1.б
• 2.а
• 3.а
• 4.а
• 5.а

Баалоо:

• Уй тапшырмасы- 100сом
• Сыр куржун-100 сом
• Суйлом толуктоо-200 сом
• Макалдарды затташтыруу-500 сом
• Жомок тузуу-1000сом
• Тесттик тапшырма-5000 сом
•  
• 7000-7500сом- «5» деген баа
• 6000-6500сом-«4» деген баа
• 5000-5500сом- «3» деген баа

Уйго тапшырма беруу:

• Затташкан сын атооч катышкан 10 макал таап келуу,кроссворд тузуу