Sinif rəhbəri ilə valideynlər arasında qarşılıqlı əlaqə metodu

Sinif rəhbəri ilə valideynlər arasında qarşılıqlı əlaqə metodu

Sinif rəhbərinin ən mühüm vəzifələrindən biri ailəyə, ailə birliyinə, valideynlər və uşaqlar arasında qarşılıqlı anlaşmanın yaradılmasına, ailədə uşağın inkişafı üçün rahat, əlverişli şəraitin yaradılmasına köməklik etməkdir. Tərbiyə işi müəllimlər, valideynlər və şagirdlər arasında əməkdaşlığa əsaslanarsa, onun uğurlu həlli mümkündür.

Ailə ilə sinif rəhbəri arasında əməkdaşlıq qarşılıqlı etimad və hörmət, qarşılıqlı dəstək və yardım, bir-birinə qarşı səbir və dözümlülük prinsipləri üzərində qurulmalıdır. Sinif rəhbəri ilə ailənin əməkdaşlığı məqsədyönlü və uzunmüddətli işin nəticəsidir ki, bu da ilk növbədə ailənin, uşağın ailə tərbiyəsinin xüsusiyyətlərinin və şəraitinin hərtərəfli və sistemli öyrənilməsini nəzərdə tutur. Bu tədqiqatın əsas aspektləri aşağıdakılardan ibarət olmalıdır:

1) ailənin tərkibi, valideynlərin yaşı və peşəsi;

2) ailə həyatının məişət və sanitariya-gigiyena şəraiti, maddi təminat;

3) uşaqların tərbiyəsində valideynlərin fəal iştirakı;

4) valideynlərin və uşaqların dəyər yönümləri;

5) uşağın gündəlik rejimi;

6) valideynlərin və uşaqların asudə vaxtları;

7) ailədə vəzifələrin bölüşdürülməsi;

8) adət-ənənələr, ailə bayramları;

9) valideynlərin və uşaqların hobbiləri, qabiliyyətləri;

10) ailədəki münasibətlər.

Sinif rəhbəri valideynlərin onları sinifdə və məktəbdə tərbiyə işinin təşkilinə, müxtəlif növ işlərin yerinə yetirilməsinə cəlb etmək imkanlarını da aşkarlayır. Sinif rəhbəri valideynlərlə işdə didaktikliyi istisna etsə, dərs deməsə də, lakin onlarla məsləhətləşsə, fikirləşsə, birgə hərəkətlər barədə razılığa gəlsə, müəllimlərin və valideynlərin qarşılıqlı anlaşması mümkündür; nəzakətlə onları pedaqoji biliklərə yiyələnməyin zəruriliyini anlamağa aparır. Valideynlərlə ünsiyyət zamanı: “Nə fikirləşirsən?”, “Birlikdə düşünək, necə edək”, “Fikrinizi eşitmək istərdim” kimi ifadələr daha çox eşidilməlidir. Şagirdlərin valideynləri ilə qarşılıqlı əlaqədə sinif rəhbəri müxtəlif iş formalarından istifadə edir. Valideynlərlə söhbətlərdə valideynləri tərbiyə məsələləri ilə tanış edir, onların pedaqoji mədəniyyətini yüksəldir, uşaqların tərbiyəsinə vahid yanaşmaların formalaşmasına kömək edir. Mövzularının müəyyən edilməsində valideynlərin iştirakı arzuolunandır.

Valideynlərlə söhbəti (mühazirəni) “lektoriya” adlandırırlar. “Lektoriya” adı şərtidir, bu o demək deyil ki, yalnız valideynlərə mühazirə oxunur. Ondakı iş formaları müxtəlifdir və valideynlər passiv dinləyici olmasalar daha yaxşıdır.

Bununla əlaqədar olaraq, valideynlərin psixoloji və pedaqoji təhsilini təşkil edərkən məqsədəuyğundur:

a) dialoqu, valideynlərin subyektiv mövqeyini (valideynlərin sualları və cavab üçün kollektiv axtarış) təmin edən dərslərin keçirilməsinin aktiv formalarından istifadə etmək (mütəxəssisin şərhləri, problemli vəziyyətlərin həlli, təcrübə mübadiləsi, müzakirə);

b) problemin həlli yollarının kollektiv axtarışında “beyin həmləsi”ni, müzakirə olunan məsələ üzrə tövsiyələrin işlənib hazırlanmasını, memorandumların, layihələrin, təkliflərin tərtibini nəzərdə tutan valideynlərin qrup işlərinin dərslərinin hazırlanması və keçirilməsində təşkili;

c) həm uşaqları, həm də böyükləri maraqlandıran problemlər üzrə uşaqlarla birlikdə dərslərin keçirilməsi;

d) valideynləri narahat edən məsələlərə dair ən maraqlı və faydalı nəşrlər, kitablar haqqında məlumat vermək;

e) tədqiq olunan mövzu üzrə konkret məsləhət və tövsiyələr daxil olmaqla çap materiallarının hazırlanması.

Sual-cavab gecəsi valideynlərlə müsahibədən və ya uşaqların tərbiyəsində və onlarla münasibətlərdə yaranan problemli sualları qruplaşdırdıqdan sonra keçirilir. Sinif rəhbəri bəzi suallara cavab verə bilər, digərlərinə cavab vermək üçün mütəxəssis dəvət olunur (məsələn, psixoloq).

Problemli xarakterli bir sıra məsələlər valideynlər tərəfindən müzakirəyə çıxarıla və xüsusi hazırlanmış debat üçün əsas ola bilər. Debat - təhsil problemlərinə dair mübahisəli düşüncə valideynlər üçün pedaqoji mədəniyyətin yüksəldilməsi üçün ən maraqlı formalardan biridir. Rahat bir atmosferdə baş verir, bütün iştirak edənlərin problemlərinin müzakirəsinə daxil olmağa imkan verir. Müzakirə mövzusu sinfin həyatından, ailələrdən, tamaşalardan və ya birlikdə baxılan filmlərdən xüsusi vəziyyətlər ola bilər.

Qeyd etmək lazımdır ki, hər il rəhbərliklə görüş keçirmək məsləhətdir. Sinif rəhbəri valideynləri rəhbərliyin tələbləri ilə tanış edir, rəhbərlik də valideynlərin istəklərini dinləyirlər. Aşkar edilmiş problemlər üzrə fəaliyyət proqramı tərtib etmək mümkündür. İclas yaranmış problem və çətinliklər nəzərə alınmaqla fərdi məsləhətləşmələr, söhbətlər və ya qrup işi ilə yekunlaşdırıla bilər. Ən vacibi, bütün tədris ili üçün valideyn yığıncağı tərəfindən seçilə bilən valideyn komitəsi ilə müəllimlərin qarşılıqlı əlaqəsidir. Valideynlərin fəal olduğu və qarşılıqlı əlaqədə maraqlı olduğu siniflərdə valideyn komitəsinin funksiyası bütün valideynlər tərəfindən növbə ilə, öz istəyinə uyğun olaraq qruplara bölünərək yerinə yetirilir. Valideyn komitəsinin zərurət yarandıqda keçirilən iclaslarında müəllim və valideynlər yığıncağın qəbul etdiyi ideya və qərarların həyata keçirilməsi yollarını işləyib hazırlayırlar. Komitənin üzvləri həm valideynlər, həm də uşaqlarla işin təşkili üzrə vəzifələri, rolları, funksiyaları öz aralarında bölüşdürə, ayrı-ayrı valideynlər və ailələrlə qarşılıqlı əlaqə yollarını müəyyən edə bilərlər. Sinfin Valideynlər Komitəsi valideynləri və uşaqları sinif işlərinin təşkilinə, kollektivin həyat problemlərinin həllinə cəlb etməyə çalışır.

Sinif rəhbərinin şagirdlərin evinə baş çəkmə məsələsi həm müsbət, həm də mənfi cəhətləri olduğu üçün mübahisəli məsələdir. Müəllim bir tərəfdən şagirdin ailəsinə baş çəkərək, uşağın hansı şəraitdə yaşadığını öyrənə və lazım gəldikdə onlara təsir göstərməyə çalışsa da, digər tərəfdən belə bir tədbir ailənin şəxsi həyatına müdaxilədir. Ailəyə baş çəkərkən valideynlərə pedaqoji məsləhətlərin verilməsi qaydaları belədir:

1) ailəni yöndəmsiz vəziyyətə salmamaq və ya özünüzü belə vəziyyətə salmamaq üçün ona xəbərdarlıq etmədən gəlməyin; mümkünsə, 5-10 dəqiqədən çox olmayan bir səfər planlaşdırın (bu vaxt təcrübəli müəllimin vəziyyəti başa düşməsi üçün kifayətdir və valideynlər üçün belə bir səfər ağır olmayacaq);

2) üst geyimdə, girişdə dayanaraq söhbət etməmək;

3) bu ünsiyyət forması valideynlər tərəfindən tətbiq olunsa belə, aqressiv tondan qaçın;

4) söhbəti uşağın iştirakı ilə aparmaq.

Sinif rəhbərinin valideynlərlə işinin ən geniş yayılmış forması valideyn yığıncağıdır, onun qərarları ailədə uşaq tərbiyəsinin əsas istiqamətlərini, sinif rəhbərinin və valideyn komitəsinin ailə ilə qarşılıqlı əlaqəni gücləndirmək üçün fəaliyyətini müəyyən edir. Sinif rəhbəri ilə valideynlər arasında qarşılıqlı əlaqə səviyyəsində icazə tələb edən əsas vəzifələr bunlardır:

- hər bir ailədə təhsil şəraitinin öyrənilməsi;

- məktəbdə uşaqların təhsil və tərbiyəsinin dinamikası və nəticələri barədə valideynlərin məlumatlandırılması;

- valideynlərin pedaqoji təhsili; pedaqoji və maddi xarakterli çətinliklər yaşayan ailələrə konkret yardım göstərmək;

- sinifdə və məktəbdə pedaqoji prosesin təşkilati və idarəetmə aspektlərində valideynlərin bilavasitə iştirakı.

Həll ediləcək vəzifələrin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq sinif valideyn iclaslarının müxtəlif növləri fərqləndirilir.

1.Təşkilati (sinif valideyn komitəsinin seçilməsi; sahələr üzrə fəaliyyətin seçilməsi; məktəb şurasına nümayəndələrin seçilməsi; valideyn komitəsinin illik, yarımillik iş planının işlənib hazırlanması və təsdiqi; daxildən təşəbbüs qruplarının yaradılması sinfin valideynlərinə ümumməktəb və sinif tədbirlərinin hazırlanmasına kömək etmək və s.). Bu cür görüşlərin əsas vəzifəsi sinifdə tərbiyə işinin təşkilində sinif rəhbərinin köməkçisinə çevriləcək, valideynləri pedaqoji prosesdə birbaşa iştiraka səfərbər edəcək işlək valideyn aktivini formalaşdırmaqdır.

2. Tematik (valideynlərin pedaqoji təhsili problemlərinin həllinə yönəldilmiş). Keçirilmə formasına görə bunlar psixoloji-pedaqoji mövzularda mühazirələr və söhbətlər, psixoloji-pedaqoji təlimlər, müzakirələr, ailə tərbiyəsi problemlərinə dair oxucu konfransları ola bilər. Mövzuya həmçinin bayrama və ya müəyyən bir mövzuya həsr olunmuş fövqəladə yığıncaqlar və valideynlərin və uşaqların birgə yığıncaqları da daxildir (“Nəsillərin görüşü”, “Mənim peşə seçimim”, “Buraxılış imtahanlarına hazırlıq” və s.). Pedaqoji təhsil problemlərinə həsr olunmuş tematik görüşlərin əsas məqsədi valideynlərin psixoloji-pedaqoji mədəniyyətinin səviyyəsini yüksəltmək, ailə tərbiyəsi problemlərinin elmi həlli yollarına maraq oyatmaq, onların münasibətlərinin təhlilini və korreksiyasını təşviq etməkdir. Fövqəladə iclaslar bir növ fövqəladə vəziyyət, çətin vəziyyət, məktəb şurasının qərarı və s. ilə əlaqədar sinif rəhbəri və valideynlərin birgə hərəkətlərini tez bir zamanda müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur.

3. Yekun (müəyyən müddət ərzində görülən işlərə yekun vurmaq məqsədi daşıyır). Onlar yarım ilin və ilin yekunları əsasında keçirilir. Belə görüşlərin əsas vəzifəsi sinfin ötən dövr ərzində gördüyü işlərə yekun vurmaq, uğur və uğursuzluqların səbəblərini təhlil etmək, gələcək əməkdaşlıq yollarını müəyyən etməkdir. Bu görüşlər uşaqlarla birlikdə də keçirilə bilər ki, bu da onların təlim-tərbiyə işlərinin nəticələrinə, davranışlarına görə məsuliyyətini artırmağa kömək edir.

4. Birləşdirilmiş (bütün əvvəlki görüş növlərinin tapşırıqları daxil olmaqla). Belə görüşlərin keçirilməsi ilə ən çox sinif rəhbərləri məşğul olurlar.

Valideyn yığıncağının növündən asılı olmayaraq, onun təşkili üçün bəzi ümumi tələblər vardır:

• yığıncağın həyata keçirilməsi barədə valideynlərin vaxtında məlumatlandırılması;

• uşaqların tərbiyəsində və təhsilində baş verən müsbət dəyişikliklər barədə valideynlərin nəzakətlə məlumatlandırılması, sinfin vahid kollektiv kimi həyatı haqqında məlumatların (planlar, nailiyyətlər, humanist münasibətlərin inkişafı haqqında);

• valideynlərlə gələcək birgə fəaliyyət istiqamətlərinin və sinfin, məktəbin tədris prosesinin idarəetmə aspektlərinin müəyyən edilməsi, onları bu əməkdaşlığa səfərbər etmək;

• valideynlərlə ünsiyyətdə psixoloji rahat mühitin yaradılması.

Mənbə:

http://www.tinlib.ru/psihologija/teorija_i_metodika_vospitanija_konspekt_lekcii/p11.php

Materialı hazırladı:

Əsədov Seyyub Əsəd oğlu - Şirvan şəhər T. Bağırov adına 11 №-li tam orta məktəbin tarix müəllimi, “Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin (2015-ci il), Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IV qrant müsabiqəsinin (2020) qalibi (“V-XI siniflərdə tarix fənninin tədrisi metodikası” adlı metodik vəsait müəllifi), Azərbaycan Respublikası “Təhsil Şurası” İB-nin İdarə Heyətinin üzvü