СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

Школьная олимпиада 2020 по родному (даргинскому) языку 7-11 класс

Нажмите, чтобы узнать подробности

школьная олимпиада по родному языку 2020-2021

Просмотр содержимого документа
«Школьная олимпиада 2020 по родному (даргинскому) языку 7-11 класс»

Школьный этап

Даргинский язык 7 класс

2020-2021 учебный год



1 .Дарган мезла дугьбала хазнализир дурала мезаназирад г1ерасибти дугьби лерти сари. Чедаахъая чидил мезлизирад чидил дев г1ерасибил саби? (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

1 Г1ярабла А Чирагъ

2 Иранна Б Хабар

3 Урусла В Юрт

4 Туркла Г Атом

2.Г1ергъити дугьби сен-сен морфологический тях1ярли детауртил кабизахъая (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

Г1ибрат: батур-уббатур-уббатурси

1



Ахъбуцибси

2



Гьаввак1ибси

3



Чеббатурси



3.Дек1ардара сонорный т1амри. (3 балл)

А. б, п, в, ф, Б. п1, т1, к1, кь

В. хь, х, х1, гь Г. л, м, н, р


Жаваблис мер _____________

4. Цаибил (1)предложениела грамматический хьулчи чебаахъа.(3 балл)

(1)-Агь, итхIели нуни барира хатIа! (2)ХIекьулличи пиджак чебушили, ну тяйдиикира: «Гьари, таргьали се бирул гьанна?»

Жаваблис мер _________________

5. Гьарси гъайличилси предложение (предложениеби) дек1арбара.(гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл)


(1) «Юрт гIяхIси саби, амма цакамси хатIа леб»- цаэсил викIули сай . (2)КIиэсиллира хIябэсиллира тяп илкьяйда бурили саби, амма се хатIа сабил цалилра бурили ахIен.(3)«Се хатIа сабил бурая гьатIи? – викIули сай илдази талхъан. – ХIуша бурахъес тIалабдарибтираяну».

(4)Цаибил викIули сай: «Иш юрт мурт-биалра гъятIкабирур».

Жаваблис мер ___________________

6. Буркьбиубси дев (архаизм) текстлизибад чеббелк1ен. .(3 балл)

(1)Левли сай ца зулмукар талхъан, халкьличи зулмурта виркьуси. (2)Илини са­гаси юрт барахъес чумал уста тIалаббарили сай, эгер ил юртлизиб сегъ­у­на-биалра хатIа баргалли, устнира кабуршис, илдала харжличиб са­гали юртра лушахъис или. (3)Барили саби дебали гIяхIси юрт.

Жаваблис мер _________________

7. Текстлизирти кьадар числительноеби чедаахъая. (3 балл)

(1)ТIалаббарили сай талхъай юрт ахтар­ди­ба­рахъес царх1ил пачалихълизибад хIябал адам. (2)Илдазивад ца викIули сай: «Юрт гIяхIси саби, амма цакамси хатIа леб». (3)КIиэсиллира хIябэсиллира тяп илкьяйда бурили саби, амма се хатIа сабил цалилра бурили ахIен.

(4)«Се хатIа сабил бурая гьатIи? – викIули сай илдази талхъан. – ХIуша бурахъес тIалабдарибтираяну».

Жаваблис мер ____________________






8. Ишди суратуначил се сарри чедаахъибти ,илдала уми делк1ен. (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

А.


Б.


В.


Г.

9. Бурала-къант1си,халкьли буруси насих1ят саби .Буралализиб имц1аливан чехибси мяг1на бух1набурцу .Масала: «Урк1и халал,хунк1 бишт1ал». Ишаб гьарли-марли урк1и халаси ва хунк1 бишт1асиличила ах1ен гъай,ишаб- селра гьунар агарси ,амма сай уктемси адамличила саби.Сегъуна пикри бух1набуцили иш буралализиб белк1еная. .( 9 балл)


Палтар сагати г1ях1ти дирар,гьалмагъуни-бахъх1ила.

Жаваблис мер _______________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________



10. Сочинение. Гибси текст х1ясибли сочинение белк1ен.Белч1унсиличи яра г1ямруличи хъарихъули, х1ела пикри баянбара.Сочинениелизир верх1ц1али -имц1а дев диэс г1яг1нити сари. ВЕГӀЛА МЕЗ — ДУРХЪАТИ МЕЗ (25 балла)


Нушала ВатӀан дахъал мезанар саби, чум миллат диалра, илдицад мезанира дирар. Амма жявли, чумал азир дус гьалар, гӀялимтани бурни хӀясибли, Дагъистайзир цадехӀ мез дуили сари. Даршани дусмала бухӀнаб цацабехӀ адамти, кьамани тяйдити мер-мусаличи гечбиуб, убкалунтазибад къяббердили яра илди ургарти бархбасуни гӀяхӀцад хӀярхӀдиахъубли. Илбагьандан даршани дусмала манзиллизир илдала мезаназир дарсдешуни дакӀудиуб, илкьяйда багьла-багьлали шимала лугъатуни акӀуб. ГьатӀира даршани дусми ардякьун. ЦацадехӀ лугъатуни, чузирти декӀардешуни имцӀадикӀули, мурхьдикӀули, ахирра сагати мезаначи шурдухъун. Илкьяйда Дагъиста мезла ца лугъат дарган мез бетаур, гӀурилти — кӀарахъала, лезгибала, булугунала, табасарантла ва дахъал царалти мезаначи шурдухъун. Ил сабабли Дагъиста халкьанира мезанира узити, тухумти сари. Дагъиста мезанала тухумдеш ишхӀелира дахъал дугьбазиб чебаэс вирар.ГӀялимтани кабизахъни хӀясибли, дарган мез 5 азир дус гьалар лерли дуили сари. ИшбархӀи дунъяличир гӀялимтани азирличир имцӀати мез дейгӀи сари. Амма дунъяла лерилра мезаназир дегӀла дурхъати ва черяхӀти вегӀла нешла мез диъниличи сегъунтилра ташмишдеш агара. ВегӀла нешла мезличи мурхьти диги агарси адамла вегӀла ВатӀайчира диги сяйти ва чедихӀяртти дирар. «ВегӀла мез кьацӀлис дирцути ахӀен», — насихӀят бурули саби жявхӀелла наслубани ишхӀелла жамигӀятлизи.












Школьный этап

Даргинский язык 8 класс

2020-2021 учебный год

1 .Дарган мезла дугьбала хазнализир дурала мезаназирад г1ерасибти дугьби лерти сари. Чедаахъая чидил мезлизирад чидил дев г1ерасибил саби? (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

1 Иранна А. миск1ин

2 Урусла Б. душман

3 Туркла В. ябу

4 Г1ярабла Г. лозунг

2.Г1ергъити дугьби сен-сен морфологический тях1ярли детауртил кабизахъая (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

Г1ибрат: батур-уббатур-уббатурси

1



Чеббатурси

2



Гьаввак1ибси

3



Ахъбуцибси


3. я, ю, е, ё - хIурпрани к1икIел т1ама иргъахъути дугьби дек1ардара? ( 3 балл)

А. Бялихъ, беркала, бятI, бекI, пюре

Б. Бурая, юргъан, ёлка, ери-юрт, яни.

В. Х1ерк1, х1ярх1я, эмх1е, хъяр.

Жаваблис мер _____________

4. Хасти уми черделк1ен ( 3 балл)

Ца бархIи савли Мажар ХIяжи гьаргала тIашизурхIели, Тузикли цулбази буцили вецI-вецIал азирла марцIити арцла хIебхьибси пачка хили кьяшмала гьала кабихьиб ва, разили гIяйцIбикIули, вегIла кьукьубачи тIяхIбашесбииб. Тамашавиубси Мажар ХIяжини хIяршбарили ил рахIятбиахъуб.

Жаваблис мер ________________

5. Дефисличил лук1уси числительное (числительноеби) чебаахъа ( 3 балл)

Ца бархIи савли Мажар ХIяжи гьаргала тIашизурхIели, Тузикли цулбази буцили вецI-вецIал азирла марцIити арцла хIебхьибси пачка хили кьяшмала гьала кабихьиб ва, разили гIяйцIбикIули, вегIла кьукьубачи тIяхIбашесбииб. Тамашавиубси Мажар ХIяжини хIяршбарили ил рахIятбиахъуб.

Жаваблис мер ________________


6. Гьарси гъайличилси предложение (предложениеби) дек1арбара. (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

(1)ГIур алавчарли, дуравяхI хIеризур - чинавалра чилра агара.

(2)«Чинарти сари ишди?! Касану, касибихIи къалабали батбихьи!» – чIумали хъарбариб Тузикличи.

(3)Тузикли арцла пачка касиб ва дурабяхI дуцIбухъун, илис гIелавад - Мажар ХIяжира.

(4)...Кьакьала кьячIикIличи ветаили хIерикIалли, юртла гьалаб адамтала кьукья гъай-мезлизи бемжурли!

(5)«БусягIят ишар дила ца миллион арцла детахъили сари! ЦIахли ахIену хIушаб! Чардарая дила!» – рачарархили сари бухънабала пенсия буртIуси жагьси хьунул адам.

(6)«ХIуни нуша хъулкнази дуйгIулрав?!» – гьатIира гьимбукIили, вявбикIули саби алавсабиибти бухънаби.


7.Сегъуна падежлизибси существительноели аргъахъили иш предложениелизибси подлежащее? (3 балла)

Тамашавиубси Мажар ХIяжини хIяршбарили ил рахIятбиахъуб.

Жаваблис мер ________________




8. Ишди суратуначил се сарри чедаахъибти ,илдала уми делк1ен. (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )


А.


Б.


В.


Г.

9. Бурала-къант1си,халкьли буруси насих1ят саби .Буралализиб имц1аливан чехибси мяг1на бух1набурцу .Масала: «Урк1и халал,хунк1 бишт1ал». Ишаб гьарли-марли урк1и халаси ва хунк1 бишт1асиличила ах1ен гъай,ишаб- селра гьунар агарси ,амма сай уктемси адамличила саби.Сегъуна пикри бух1набуцили иш буралализиб белк1еная. .( 9 балл)

Адам убкьар –у кавлан.

Жаваблис мер _______________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________



10. Сочинение. Гибси текст х1ясибли сочинение белк1ен.Белч1унсиличи яра г1ямруличи хъарихъули, х1ела пикри баянбара.Сочинениелизир верх1ц1али -имц1а дев диэс г1яг1нити сари. Селичибад бехӀбирхьуси ВатӀан? (25 балла)


Гьарил адамлара шилизиб яра шагьарлизиб сай акӀубси ва хӀерируси хъалира дигути бегӀтира бирар. Гьариллис сунела бегӀти, сай акӀубси ва дурхӀядеш деркӀибти мер-муса дигахъу. Илис илди мурталра дурхъати дирар. Адамла тӀабигӀят илгъуна саби. Нушаб ВатӀан нушала бегӀтачибад, нуша акӀубти дурхъати мер-мусаличибад бехӀбирхьур. Гьарил адамлис вегӀла ши, вегӀла район, вегӀла улка — цараван буралли — вегӀла ВатӀан дигахъу. ВатӀайчи кахӀедурхути дигиличила назму хӀебелкӀунси цалра (шягӀир) поэт хӀергар. ЦацабехӀ адамтас, хӀянчизартас бузес вакъуллукъбирес урхӀла мер-муса кьадардирар. Амма илаб чус яшавлис шуртӀри сецад къулайли, иларти мер-муса сецад къугъати диалра, ахирра илди дурхъаси ВатӀа жили чула дурхӀядеш деркӀибихӀи чарбиру. Ил жили саби шагьарлизи гечбиубти замана-заманаличиб чула шимази, чула бегӀтала мер-мусаличи битӀикӀути. БегӀтира ВатӀанра чеббиркӀути ахӀен. ВатӀай нуша агарлира гӀямалбиру, амма нупӀани ВатӀан агарли, селра барес хӀедирехӀе. Илбагьандан гьарил- ла чебла саби ВатӀайс даимти мардеш дихӀни, ил даимал чебяхӀбирни ва мяхӀкамбирни. ХӀяздан ахӀен ВатӀайс неш-ВатӀан бикӀути, ил нешван дигахъули. Дубурлантас тарихла бухъянси манзиллизиб чула ВатӀан дурала улкнала гъармукабазибад ва чяб- хъинчибазибад берцахъес чуйна дявила ярагъ касес хӀяжатбикиба? Илбагьандан сари дагъистанлантани гъабзадеш мурталра дебали ахъли кьиматладирути. Илдигъунти шуртӀразиб саби дагъистанлантала иш бурала акӀубсира: «ВатӀан багьандан вебкӀибсила у хӀебубкӀар». Ил бурала, хӀяжатдикибхӀели, ВатӀан багьандан жан кьурбандарахъес жамигӀятла жи бетаур. Чум гъабза алхуна азирти дусмазиб дигуси ВатӀа азаддеш ва хъархӀерагардеш багьандан? Илди «хӀунтӀен булгъарла чакма дицӀайчи хӀунтӀен хӀили» бургъутири ва чедибиркутири, улхутири, амма мутӀигӀхӀебикӀи. Бургъи илди «даршлизи ца улхъули. Дубурлай гъабзадеш бегӀ гьалар, ВатӀайчи диги мардирули, чедаахъес гӀягӀнисири. ВатӀан-гӀядатла дев ахӀен.




Школьный этап

Даргинский язык 9 класс

2020-2021 учебный год



1 .Дарган мезла дугьбала хазнализир дурала мезаназирад г1ерасибти дугьби лерти сари. Чедаахъая чидил мезлизирад чидил дев г1ерасибил саби? (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

1 Иранна А. баракат

2 Урусла Б. шагьар

3 Туркла В. къаз

4 Г1ярабла Г. суд

2.Г1ергъити дугьби сен-сен морфологический тях1ярли детауртил кабизахъая (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

Г1ибрат: батур-уббатур-уббатурси

1



Убкасибси

2



Чеббелк1унси

3



Ахъдуцибти



3.Текст белч1еная. Вишт1асили нешла гъай секьяйда аргъили? Фразеологизм баргая. ( 3 балл ) Вишт1аси дурх1яли нешлизи хапли хьарбаиб: «Неш, х1у мурталра Пат1иматлис дебали урк1и изуси адам рик1удгу,сен ит гьачамалра больницализи х1екуси?»

Жаваблис мер ___________________________________


4. Предложениела грамматический хьулчи чебаахъа. ( 3 балл ) «Дила дудешла дудешли зубразирти гъагулти бушкай хIяршдарили гьадирхъи»

Жаваблис мер ___________________________________


5. Гьаб-г1ергъидешла числительное чебаахъа ( 3 балл )

Меусишала урга даражала школализиб хасси программа х1ясибли буч1ахъуси «Ник1а литератор» бик1уси авторская школа абхьибсири ца шуибил класс. Ил класслизи литературала творчестволичи диги лебтицун дурх1ни абалц1ес г1яг1нисири. Вец1ну урегра урши-рурси лебси г1ядатла класс батурсири.

Жаваблис мер __________________


6. Хасти уми дарга ва черделк1ен. ( 3 балл )

Сборниклизи кадерхахъурти сари г1ях1ил гьардизуртигъунти «Замана», «Шила г1ямру» газетабазир ва «Лачин» журналлизир баягъи ил «Ник1а литератор» классла дурх1ни буч1ути шел дусла дух1нар дурадухъунти жура-журала произведениеби.


Жаваблис мер ___________________________________


7. Текстлизир г1ерасибти дугьби дарга (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

Ил классла дурх1нала литературала хьулчни руркъниличи иштях1 ак1ахъес виъниличи ну дебали разилира.Сек1ал багьес саби уршби-рурсбалара халаси кьас лебри. Г1ибкьли дарх дузира. Нушала ил кьас г1ях1ил г1еббуциб районна «Шила г1ямру», республикала «Замана» газетабала ва «Лачин» журналла редакциябани.Пикрибараягу ца, к1елра илди газетабани цаибил дуслизирал шуибил классла дурх1нала белк1анала «Ник1а меусишантала пагьмурти» бик1ути к1ик1ел газетала бях1 кадяхъиб, «Лачин» журналли биалли авал бях1лизир.


Жаваблис мер ___________________________________






8. Ишди суратуначил се сарри чедаахъибти ,илдала уми делк1ен. (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

А.


Б.

В.


Г.


9. Бурала-къант1си,халкьли буруси насих1ят саби .Буралализиб имц1аливан чехибси мяг1на бух1набурцу .Масала: «Урк1и халал,хунк1 бишт1ал». Ишаб гьарли-марли урк1и халаси ва хунк1 бишт1асиличила ах1ен гъай,ишаб- селра гьунар агарси ,амма сай уктемси адамличила саби.Сегъуна пикри бух1набуцили иш буралализиб белк1еная. .( 9 балл)

«Дузути някъби гушх1едирар».

Жаваблис мер _______________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________


10. Сочинение. Гибси текст х1ясибли сочинение белк1ен.Белч1унсиличи яра г1ямруличи хъарихъули, х1ела пикри баянбара.Сочинениелизир верх1ц1али -имц1а дев диэс г1яг1нити сари. Се саби культура? (25 балла)




Халкьанала лебил рухӀла давла бекӀа- хъудилаван инсаниятла культурала бутӀа саби. Дунъяличир дахъал журала культураби лер: адабла культура, ихтиярла культура, бузерила культура, кьаркьа культура, някьишла, дугьаилзнила культура, салам бедлугнила культура.

Дунъяличир чум миллат диалра, илдала гьари- лла культура бирар: урусла культура, франциялан- тала культура, гӀярабунала культура, китайлантала культура на, гьайгьай, Дагъиста гьарил миллатла культура. Культура бирар бухӀнабси ва дураласи. Ца бутӀаван, адамла дураласи культура багьарбулхъан илала куцла чебаълизиб, палтарла умудешлизиб ва ибгибдешлизиб.

БухӀнабси культура лебсили чисалра вайдеш хӀебиру, сунечи хъарси дурусли ва заманаличиб бетурхахъу, адамлис ламарт я кӀибяхӀяндеш хӀедиру. Адамлизир бухӀнабси ва дураласи культураби чараагарли уржили диэс чебиркур.













Школьный этап

Даргинский язык 10 класс

2020-2021 учебный год

1 .Дарган мезла дугьбала хазнализир дурала мезаназирад г1ерасибти дугьби лерти сари. Чедаахъая чидил мезлизирад чидил дев г1ерасибил саби? (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

1 Иранна А. азихъ

2 Урусла Б. гъабахъ

3 Туркла В. пионер

4 Г1ярабла Г. Г1ялим

2.Г1ергъити дугьби сен-сен морфологический тях1ярли детауртил кабизахъая (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

Г1ибрат: батур-уббатур-уббатурси

1



Чеббатурси

2



Гьаввак1ибси

3



Ахъбуцибси



3.Текст белч1еная. Хала нешла гъайла мяг1на Пат1ини сен-сен аргъили? Фразеологизм баргая. ( 3 балл )

Ил барес имкан агара ,итира някъби чердилкули сари ,-иб хала нешли рурсилизи. Ришт1аси Пат1и урк1рухъи иб: «Хала неш,х1ела някъби кердикалли, гьат1и наб кьац1 чили луга?»

Жаваблис мер ___________________________________


4. Вархьли лук1нила кьяйдуртас се бик1ара? ( 3 балл )

А. Фонетика Б. Орфоэпия В. Орфография Г. Фразеология


5. Текстлизир хасти уми дарга( 3 балл )

Сунес хабарра агарли, Карим гIямрулизивад ухъун. Хъа бухIнабси давла, хIяйван-къача ва гIевдухь, Маржанатли сунела някъбази цIацIадариб. ИмцIалин илини гIевдухьличи хIерудибирулри. Маржанат хIерейс ва бархIехъ, гIевдухьла ракIили, убзаличи карирусири. Эгер убза бяргIили биалри, устани барибси хIянчилис камси къиян-хIекь лугусири. Се барили руркъуси иш кьиркьир?! - пикриухъун ХIяжи.

Жаваблис мер ___________________________________


6. Предложениебазирти камли дузахъути дугьби (архаизмаби) дарга (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

БархIи ихъулри. Бузерила манзил таманбирулри. ИлхIели уршили Маржанат ляркьули риъниличила багьахъур.ХIяжини убзаличи кабихьибси мегьла бутIа убасиб.Силкьала бутIаличил убза бушкуб. Танбакула кисара дурасили, папрус барес вехIихьиб.

Жаваблис мер ___________________________________

7. Сегъуна падежлизибси существительноели аргъахъили иш предложениелизибси подлежащее? (3 балл)


Хъа бухIнабси давла, хIяйван-къача ва гIевдухь, Маржанатли сунела някъбази цIацIадариб.

Жаваблис мер ___________________________________





8. Ишди суратуначил се сарри чедаахъибти ,илдала уми делк1ен. (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

А.


Б.


В.


Г.

9. Бурала-къант1си,халкьли буруси насих1ят саби .Буралализиб имц1аливан чехибси мяг1на бух1набурцу .Масала: «Урк1и халал,хунк1 бишт1ал». Ишаб гьарли-марли урк1и халаси ва хунк1 бишт1асиличила ах1ен гъай,ишаб- селра гьунар агарси ,амма сай уктемси адамличила саби.Сегъуна пикри бух1набуцили иш буралализиб белк1еная. .( 9 балл)

«Абушадли кабашар.»

Жаваблис мер _______________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

10. Сочинение. Гибси текст х1ясибли сочинение белк1ен.Белч1унсиличи яра г1ямруличи хъарихъули, х1ела пикри баянбара.Сочинениелизир верх1ц1али -имц1а дев диэс г1яг1нити сари. ХӀялалдеш секьяйда шабагъатладирули? (25 балла)



Мискин бегӀтала левли уили сай хӀялалси урши. Дебали вайсири илдала яшав, имцӀасигъуна замана гушли бири. Амма сецад къиянни биаллира, жагьил урши урхӀла секӀайчи хӀерхӀейкӀи , давлачебтачи кьяскахӀейри. Илбагьандан шилизив цалра давлачевли ил хӀянчиличи кьабулирули ахӀенри. Илцад хӀялалси мискин чейухӀели, илдас цӀахкабилзулри. ДурхӀяли кьасбариб гьарахъти мер-мусаличивяхӀ талихӀ баргес къяйцӀухъес. Ил архӀяли дуравхъи сай. Вашули , вашули ил вамсур, гушиуб ва ца хӀеркӀла дубла ваиб. ХӀеркӀали илала кьяшмала мякьла бикьурси хӀунтӀена гӀинц хиб. Гушиубси дурхӀя баргибси секӀайчи дебали разивиуб ва гӀинцли укесииб. Амма илала байхъала беркунхӀели, ил, селичирил шакикибсиван, хӀякизур, ил гӀинцла вегӀ ургар или. Се бирулра нуни, ил барникӀун секӀал бигӀнигъуна саби, ишала вегӀ варгес ва набчибси гӀяйиб чебахъес гӀягӀнили саби, — иб дурхӀяли сунези сунени. Илкьяйда пикрибарили, ил хӀеркӀла къярдлизивад лагвяхӀ ватихьиб. ГӀяхӀц адхӀи вашули гӀергъи, илини гӀинцбала халаси анхъ баргиб. Илизив илини анхъчи чеиб. «Ва анхъчи, — тӀамадариб илизи дурхӀяли, — ну хӀела танбихӀлиу викилра, нуни хӀела анхълизибадси гӀинцла байхъала беркира. Секьяйда чебахъес вируси нуни набчибси гӀяйиб, сен-сен гьарбариша барибси хатӀа?» Анхъла вегӀ дурхӀяличи хӀеризур, чи абдал сая иш или пикриухъун ва иб: « хӀуни ил секӀал барни багьандан, х1у набчив хӀябал дус узес гӀягӀниси саби. ИлхӀели чебихъид хӀуни хӀечибси гӀяйиб. «ГӀяхӀси саби, — кьабуликиб дурхӀя ва анхъчила кумекчи ветаур. Х Ӏябал дус калун ил хӀялалли ва ламусличил узули, анхъчила халаси хӀурмат сархиб. ВягӀда барибси заманала бегӀла гӀергъиси бархӀи сабаибхӀели, анхъчини дурхӀялизи иб: Х Ӏябалра дус хӀу набчив хӀялалли ва амъурли узади, хӀела шайзибад сегъуналра хатӀа кахӀебикиб. ХӀуни танбихӀ ахъири. Ч ӀянкӀли цакамси кали саби. Дила рурси лер, кӀелра лихӀилизир гӀянц Ӏа, кӀелра хӀуйзир сукъур, някъби-кьяшми агар. Иличи хъайчи кайадли, хӀуни чебла таманни ахънилизи халбирисра. Ил хӀебирадли, арукьес асубирар. Илгъуна хьунуйчилти гӀямру сегъунти дирарал пикриухъунхӀели, дурхӀяла хӀулбазирад нургъби чяхӀдухъун. Амма чебла ахирличи бикайчи адхӀехъили арукьес илизиб кьас аги. ГӀяхӀси саби, — иб дурхӀяли, — ну гӀяйибла вегӀ сайхӀели, ил секӀайчира кьабуллира. Ил анхъчис гӀелавад ватихьиб. Хапли чебакӀибси децӀла халадешли илини алавчар селра хӀясиббирули ахӀенри. Кибил анхъчини сунела юртлизи ва хабарла исбагьиван жагаси рурсила гьала тӀашватур. Х ӀерикӀули сай иличи дурхӀя, вирхули ахӀен суне л а хӀулбачи ва анхъла вегӀлизи викӀули сай: « Иш ит баягъи х1у викӀуси рурсив, гъари, яра хӀела цархӀил рурси леру? Лерси риалли, ну гӀязабмаркӀабану, къалабали ваахъаба иличи. «Иш дила цаси рурси сари, — жаваб лугули сай анхъчини. Амма илини чера биули, иргъра иргъули сари, илала кьяшмира лер, някъбира, — тамашавиуб ва разивиуб дурхӀя. Амма илала тӀабигӀятла ца хасдеш лебси саби, — викӀар анхъчи. — Сунес гӀягӀнидеш агарси секӀал ишини я чехӀебиу, я иргъхӀергъу, урхӀла секӀал касес някъ гьахӀебалта, гӀягӀниагарси мерличи архӀякьян . Х Ӏябал дусла ухӀнав наб хӀу гӀяхӀизурри, ва нуни кьасбарира, дила рурсилис гӀур ишичив лайикьси мурул гӀягӀниси ахӀен или.

Школьный этап

Даргинский язык 11 класс

2020-2021 учебный год



1 .Дарган мезла дугьбала хазнализир дурала мезаназирад г1ерасибти дугьби лерти сари. Чедаахъая чидил мезлизирад чидил дев г1ерасибил саби? (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

1 Иранна А. азбар

2 Урусла Б. дунья

3 Туркла В. союз

4 Г1ярабла Г. биринж

2.Г1ергъити дугьби сен-сен морфологический тях1ярли детауртил кабизахъая (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

Г1ибрат: батур-уббатур-уббатурси

1



Убкасибси

2



Чеббелк1унси

3



Ахъдуцибти



3.Текст белч1еная. Вишт1асили нешла гъай секьяйда аргъили? Фразеологизм баргая. ( 3 балл ) Вишт1аси дурх1яли нешлизи хапли хьарбаиб: «Неш, х1у мурталра Пат1иматлис дебали урк1и изуси адам рик1удгу,сен ит гьачамалра больницализи х1екуси?»

Жаваблис мер ___________________________________


4. Предложениела грамматический хьулчи чебаахъа. ( 3 балл ) «Дила дудешла дудешли зубразирти гъагулти бушкай хIяршдарили гьадирхъи»

Жаваблис мер ___________________________________


5. Делхъх1еделхъути дугьбала цах1набикуни руркъуси мезла г1илмула бут1алис бик1ар: (3 балла)


А. Фонетика Б. Фразеология В. Морфология Г. Синтаксис

6. Текстлизир дуркьдиубти дугьби (архаизмаби) дарга. (3 балла)


Гьачам ГIяли би­кIу­­си жагьси адам дявли арякьи сай гуржначи къаршили. Вяхъили дергъла ав­ла­­хъличи кайкили сай. Сабаили саби ил мерличи гуржнала гIяскар. Гурж­на­ла тал­­хъай ГIяли сунечи арукили сай. Жагали хIеркайрули сай. Ца­замана талхъан хIябал бархIилис архIяличи дураухъи сай. АркьухIели бу­ри­ли сай, унзализи кьутIикIуси адам вакIалли, чи саял хIебурахъили макь­я­хъ­яд или.


Жаваблис мер ___________________________________


7. Гьарси гъайлис г1ергъи авторла гъай дак1ибти гьарси гъайличилси предложение (предложениеби) дек1арбара. (3 балла)


(1)Рахли вакIили жагьси адам, къапулизи кьутIикIули сай.(2)– Чи сайри хIу? – викIули сай илизи ГIяли.

(3)Жаваб чархIебарили, гужли ацIес кьасбарили саби илини (4)ИлхIели ГIя­ли­­ни ил кавшили сай.

Жаваблис мер ___________________________________





8. Ишди суратуначил се сарри чедаахъибти ,илдала уми делк1ен. (гьар бархьли белкьунси жаваблис 3 балл )

А.


Б.


В.


Г.

9. Бурала-къант1си,халкьли буруси насих1ят саби .Буралализиб имц1аливан чехибси мяг1на бух1набурцу .Масала: «Урк1и халал,хунк1 бишт1ал». Ишаб гьарли-марли урк1и халаси ва хунк1 бишт1асиличила ах1ен гъай,ишаб- селра гьунар агарси ,амма сай уктемси адамличила саби.Сегъуна пикри бух1набуцили иш буралализиб белк1еная. .( 9 балл)

«Гъабза убк1ар , хабар кавлан.»

Жаваблис мер _______________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

10. Сочинение. Гибси текст х1ясибли сочинение белк1ен. Белч1унсиличи яра г1ямруличи хъарихъули, х1ела пикри баянбара.Сочинениелизир верх1ц1али -имц1а дев диэс г1яг1нити сари. ХӀялалдеш секьяйда шабагъатладирули? (25 балла)

Мискин бегӀтала левли уили сай хӀялалси урши. Дебали вайсири илдала яшав, имцӀасигъуна замана гушли бири. Амма сецад къиянни биаллира, жагьил урши урхӀла секӀайчи хӀерхӀейкӀи , давлачебтачи кьяскахӀейри. Илбагьандан шилизив цалра давлачевли ил хӀянчиличи кьабулирули ахӀенри. Илцад хӀялалси мискин чейухӀели, илдас цӀахкабилзулри. ДурхӀяли кьасбариб гьарахъти мер-мусаличивяхӀ талихӀ баргес къяйцӀухъес. Ил архӀяли дуравхъи сай. Вашули , вашули ил вамсур, гушиуб ва ца хӀеркӀла дубла ваиб. ХӀеркӀали илала кьяшмала мякьла бикьурси хӀунтӀена гӀинц хиб. Гушиубси дурхӀя баргибси секӀайчи дебали разивиуб ва гӀинцли укесииб. Амма илала байхъала беркунхӀели, ил, селичирил шакикибсиван, хӀякизур, ил гӀинцла вегӀ ургар или. Се бирулра нуни, ил барникӀун секӀал бигӀнигъуна саби, ишала вегӀ варгес ва набчибси гӀяйиб чебахъес гӀягӀнили саби, — иб дурхӀяли сунези сунени. Илкьяйда пикрибарили, ил хӀеркӀла къярдлизивад лагвяхӀ ватихьиб. ГӀяхӀц адхӀи вашули гӀергъи, илини гӀинцбала халаси анхъ баргиб. Илизив илини анхъчи чеиб. «Ва анхъчи, — тӀамадариб илизи дурхӀяли, — ну хӀела танбихӀлиу викилра, нуни хӀела анхълизибадси гӀинцла байхъала беркира. Секьяйда чебахъес вируси нуни набчибси гӀяйиб, сен-сен гьарбариша барибси хатӀа?» Анхъла вегӀ дурхӀяличи хӀеризур, чи абдал сая иш или пикриухъун ва иб: « хӀуни ил секӀал барни багьандан, х1у набчив хӀябал дус узес гӀягӀниси саби. ИлхӀели чебихъид хӀуни хӀечибси гӀяйиб. «ГӀяхӀси саби, — кьабуликиб дурхӀя ва анхъчила кумекчи ветаур. Х Ӏябал дус калун ил хӀялалли ва ламусличил узули, анхъчила халаси хӀурмат сархиб. ВягӀда барибси заманала бегӀла гӀергъиси бархӀи сабаибхӀели, анхъчини дурхӀялизи иб: Х Ӏябалра дус хӀу набчив хӀялалли ва амъурли узади, хӀела шайзибад сегъуналра хатӀа кахӀебикиб. ХӀуни танбихӀ ахъири. Ч ӀянкӀли цакамси кали саби. Дила рурси лер, кӀелра лихӀилизир гӀянц Ӏа, кӀелра хӀуйзир сукъур, някъби-кьяшми агар. Иличи хъайчи кайадли, хӀуни чебла таманни ахънилизи халбирисра. Ил хӀебирадли, арукьес асубирар. Илгъуна хьунуйчилти гӀямру сегъунти дирарал пикриухъунхӀели, дурхӀяла хӀулбазирад нургъби чяхӀдухъун. Амма чебла ахирличи бикайчи адхӀехъили арукьес илизиб кьас аги. ГӀяхӀси саби, — иб дурхӀяли, — ну гӀяйибла вегӀ сайхӀели, ил секӀайчира кьабуллира. Ил анхъчис гӀелавад ватихьиб. Хапли чебакӀибси децӀла халадешли илини алавчар селра хӀясиббирули ахӀенри. Кибил анхъчини сунела юртлизи ва хабарла исбагьиван жагаси рурсила гьала тӀашватур. Х ӀерикӀули сай иличи дурхӀя, вирхули ахӀен суне л а хӀулбачи ва анхъла вегӀлизи викӀули сай: « Иш ит баягъи х1у викӀуси рурсив, гъари, яра хӀела цархӀил рурси леру? Лерси риалли, ну гӀязабмаркӀабану, къалабали ваахъаба иличи. «Иш дила цаси рурси сари, — жаваб лугули сай анхъчини. Амма илини чера биули, иргъра иргъули сари, илала кьяшмира лер, някъбира, — тамашавиуб ва разивиуб дурхӀя. Амма илала тӀабигӀятла ца хасдеш лебси саби, — викӀар анхъчи. — Сунес гӀягӀнидеш агарси секӀал ишини я чехӀебиу, я иргъхӀергъу, урхӀла секӀал касес някъ гьахӀебалта, гӀягӀниагарси мерличи архӀякьян . Х Ӏябал дусла ухӀнав наб хӀу гӀяхӀизурри, ва нуни кьасбарира, дила рурсилис гӀур ишичив лайикьси мурул гӀягӀниси ахӀен или.





Ответы 7 класс



Ответы 8 класс

1

1Б 2А 3Г 4В

1

1Б 2Г 3В 4А

2

1.буциб- ахъбуциб- ахъбуцибси

2.вак1иб -гьаввак1иб- гьаввак1ибси

3.батур- чеббатур -чеббатурси

2

1. батур- чеббатур –чеббатурси

2. вак1иб -гьаввак1иб- гьаввак1ибси

3. буциб- ахъбуциб- ахъбуцибси


3

Г

3

Б

4

нуни барира хат1а

4

Тузик, Мажар Х1яжи

5

134

5

вец1-вец1ал

6

талхъан

6

256

7

ца, х1ябал

7

Актив падеж

8

А.кьядга Б.келпатар В.пил Г.къянари

8

А. пил Б. къянари В.ярма Г.чарма

9

-

9

-

10

-

10

-

Ответы 9 класс



Ответы 11 класс

1

1Б 2Г 3В 4А

1

1Г 2В 3А 4Б

2

1 бкасибси- убкасиб- убкасибси

2 белк1ун- чеббелк1ун -чеббелк1унси

3 дуциб- ахъдуциб- ахъдуцибти


2

1 бкасибси- убкасиб- убкасибси

2 белк1ун- чеббелк1ун -чеббелк1унси

3 дуциб- ахъдуциб- ахъдуцибти

3

урк1и изуси

3

урк1и изуси

4

дудешла дудешли гъагулти гьадирхъи

4

дудешла дудешли гъагулти гьадирхъи

5

шуибил

5

Б. Фразеология

6

Замана , Шила г1ямру,Лачин, Ник1а литератор

6

гуржначи, гуржнала талхъан, гIяскар

7

класс, литература, республика, газета, журнал, редакция

7

2

8

А. къабулдан Б.х1ябмузан В.ярма Г.чарма

8

А.пил Б.ярма В. жинжирагъ Г. къабулдан

9

-

9

-

10

-

10

-



Ответы 10 класс




Критерии оценки сочинения

баллы

Сюжет кабизахъурли белк1ни


10

1

1А 2В 3Б 4Г

Бек1 игитуни ва илдила х1ялани сипатдарни

5

2

1. батур- чеббатур –чеббатурси

2. вак1иб -гьаввак1иб- гьаввак1ибси

3. буциб- ахъбуциб- ахъбуцибси

Эпитетуни, метафораби ва царх1илти мезла г1яг1ниахълуми пайдаладарни

5

Жагали ва умули белк1ни

5

3

някъби чердилкули сари


4

В. Орфография


5

Карим, Маржанат, Х1яжи,

6

убза, силкьа, танбакула киса

7

Актив падеж

8

А.кьядга Б.келпатар В. хъисхъа Г.жинжирагъ

9

-

10

-




Скачать

Рекомендуем курсы ПК и ППК для учителей

Вебинар для учителей

Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!