Сен жана укугуң

Ноокат районундагы Алымкул Үсөнбаев атындагы “Арал” орто мектебинин мугалими Арапова Кундуз

Сабактын темасы: Баланын укуктары жън\ндъг\ Конвенция

Cен жана сенин укугуң

Сабактын тиби: стандарттык эмес интеграцияланган сабак
Сабактын усулу: инновациялык усул
Сабактын формасы: жуптарда иштъъ.
Сабактар аралык байланыш: кыргыз тил, адеп, тарых ,география ж.б.
Сабактын жабдылышы: таркатма барактар, маркер, скотч, мыйзамдардан беренелер,
техникалык каражаттар ж.б.
Сабактагы жаёы т\ш\н\ктър: Декларация, Конвенция, ратификация

Сабактын узактыгы—45 минута. Убакыттын бъл\шт\р\л\ш\:

Уюштуруу ——4 минута
/й тапшырмасын суроо——5 минута
Жаёы тема——7 минута
Жуптар менен иштъъ——5 минута
Слайд менен иштъъ ——15 минута
Бышыктоо——7минута
Баалоо—1 минута
/й тапшырма—1 минута

Сабактын ж\р\ш\:
Уюштуруу: класста жагымдуу жагдай т\зъм, класстын санитардык гигиеналык абалына къё\л бурам, окуучулардын окуу куралдарын толуктайм жана сабакка даярдайм. Т\з\лгън «алтын эрежени» эске салам.

Сабак \й тапшырмасын суроо менен башталат:

• Бириккен Улуттар Уюму качан, эмне максатта т\з\лгън?

• Бириккен Улуттар Уюму кандай принциптерге негизделген?

• Бириккен Улуттар Уюмунун эмблемасы жана Гимни жън\ндъ эмне билесиёер?

• Адам укуктарынын жалпы Декларациясы кимдер тарабынан иштелип чыккан жана кабыл алынган?

• Декларация канча беренеден турат, канча тилге которулган?

Жаёы тема менен тааныштыруу: Баланын укуктары жън\ндъ Конвенция.

Акыл чабуулу :

-Кандай укуктарыёар бар?

-Кайсы бир нерсеге укугуёар жок болушу м\мк\нб\?

-Балдар укугун коргогон д\йнъл\к уюм барбы? Болсо ал уюм кандайча аталат?

Жаёы теманын мазмуну:

Баланын укугу— бул мамлекеттин, балдардын ата-энелеринин, мугалимдердин жана башка чоё кишилердин милдети. Баланын укугу жън\ндъ чоёдор дайым къё\л бурушкан. 1923-жылы Эглантин Джеб балдар укугу боюнча декларацияны иштеп чыккан. Улуттук Лига тарабынан эё биринчи жолу балдар укугунун Декларациясы 1924-жылы кабыл алынган. Балдар укугунун тарыхы ушул документтен башталат. Ал эми 1959-жылы БУУ балдар укугунун Декларациясын кабыл алат. 1979-жылы балдардын эл аралык жылы деп жарыяланган. Д\йнъ ж\з\н\н къптъгън райондорунда балдардын абалы абдан оор. Стихиялык кырсыктар, куралдуу чыр-чатактар, эксплуатациялоочулук, сабатсыздык, ачарчылык жана ар кандай оорулар балдарды ътъ кыйын абалда калтырууда. Ошондуктан балдар укуктарынын отуз жылдыгына, Эл аралык балдар жылынын он жылдыгына карата 1989-жылы 20-ноябрда БУУнун Генералдык Ассамблеясы тарабынан, балдардын укугун коргоо жън\ндъ конвенция кабыл алынган. 1999-жылы бул конвенцияны АКШ жана Сомалиден башка бардык ълкълър ратификациялашкан. Бирок АКШ конвенцияга кол койгон, демек анын принциптерине макулдугун билдирген.

Биздин Кыргызстан Бириккен Улуттар Уюмуна 1992-жылы 2-мартта м\чъ болуп кабыл алынган жана Бала укуктары жън\ндъг\ конвенцияны 1994-жылы 12-январда ратификациялаган.

Балдарга терминдер боюнча аныктама берилет жана терминдер т\ш\нд\рмъс\ дептерге жазуу \ч\н таратылат.

Терминдерге аныктама:

Декларация——————латын съз\нън которгондо «жарыялоо» дегенди билдирет.

Милдеттендирбейт. Расмий жарыялоо. Мамлекеттин ички же тышкы

саясатынын негизги принциптери, саясий партиялардын программалык

жоболору, эл аралык уюмдардын ишмерд\\л\г\н\н

негизги жоболору декларация т\р\ндъ жарыяланат.

Конвенция———————укуктарды аныктоочу мыйзам, милдеттендир\\ч\ документ .Аны

аткаруу менен ишке ашыруу механизмин чагылдырган документ.

Баланын укуктары жън\ндъг\ Конвенция——бул мыйзам, балдарга зарыл болгон

минималдуу укуктардын стандартын камтыйт. Конвенциянын

негизги ъзгъчъл\г\ ——бул жарандык саясий, социалдык, маданий

жана экономикалык жактан балдардын укугун ъз\нъ камтыйт.

Ратификациялоо————Бул эл аралык келишимди кабыл алуу, аны сактоого милдеттен\\,

улуттук мыйзамга киргиз\\, анын сакталышы \ч\н каражаттарды

бъл\п бер\\.

• Конвенция 54 беренеден турат. Анын ичинен 43-54-беренелерде мамлекет жана чоёдор тарабынан балдардын укуктарынын сакталышы тууралуу айтылат. Ар бир ъсп\р\м ъз\н\н негизги укуктарын бил\\с\ зарыл. Мисалы:

1-берене. Эгерде сен 18 жашка чыга элек болсоё, сен ъсп\р\м болуп эсептелесиё.

2-берене. Бардык балдар бирдей укукка ээ.

3-берене. Мамлекет сенин укуктарыёдын сакталышына жооп бериши керек.

6-берене. Сен жашоого, ден-соолукта ън\г\\гъ укуктуусуё.

24-берене. Сен мыкты медициналык кызмат алууга укуктуусуё.

31-берене.Сен эс алууга,ойногонго жана чыгармачылык менен иштъъгъ укуктуусуё.

41-берене. Сен ъз укуктарыёды бил\\гъ укуктуусуё. Аны чоё кишилер дагы билип сыйлашы керек (окуу китебинде 1-тиркеме, 131-133бб.).

Жуптарга Спартадагы балдар жън\ндъ таркатма кагаз берилет.

-Кана айткылачы, Спартадагы мамлекетиндеги балдар —— Конвенциядагы кайсы беренелер боюнча, кандай укуктарынан ажыратылган?

-Кандай ойлойсуёар, эмне себептен Спарталыктар мындай кадамдарга барышкан?

-Спарта азыркы кайсы мамлекеттин аймагында?

Укук бузуунун себептери. Силер ъткън сабактарда адамдардын укук бузуу себептери жън\ндъ маалымат алгансыёар да, кластер т\зг\лъ?

Кластер болушу м\мк\н:

Слайд кърсът\л\п, балдардан суроо жооп иретинде тема бышыкталат:

• Мында балдардын кандай укуктары бузулууда?

• Буга ким к\нъл\\?

• Конвенция менен декларациянын айырмасы эмне?

• Даталарды дал келтир?

Акырында балдарга эки баланын с\рът\ доскага жабыштырылат да:

———Карагылачы,бул абдан тартипсиз бала, буга кандай създърд\ айткыёар келет?

Ъз оюёарды жазып, с\ръткъ жабыштыргыла.

———Карагылачы, бул тартипт\\ бала, буга кандай създърд\ айткыёар келет?

А силер кимге окшошкуёар келет?

Баалоо стрихтердин жардамында ж\рг\з\лът.

Азаматсыёар, эми силерге \й тапшырма Баланын укуктары жън\ндъ конвенцияны окуп, «Мен ъз укугумду билем»-деген темада бир беттен кем эмес эссе жазып кел\\.

АЛЫМКУЛ ҮСӨНБАЕВ АТЫНДАГЫ “АРАЛ” ОРТО МЕКТЕБИ

Сабактын темасы:

Сен жана укугуң

Мугалими: К. Арапова