Сабактын темасы. сабактын иштелмеси.

5 Сабактын темасы: Фразеологизмдер.

Сабактын максаты:

Билим беруучулу ж: Фразеологизм создорду билишет, айтып бере алышат.

Онуктуруучулук ж: Эркин жана туруктуу соз айкаштарын билишет. Конугуу иштей алышат.

Тарбия беруучулук ж: Окуучулар бири-бирин уга алышат, жардам беришет.

Корсоткучтор.

А) Фразеологизм создорду билишсе, айтып бере алышса.

Б) Эркин жана туруктуу соз айкаштарын билишсе.

В) Бири-бирин уга алышса, жардам беришсе.

Сабактын тиби: комбирленген сабак.

Сабак аралык сабак: адабият, тарых..

Сабактын жабдылышы: Таркатмалар.

Уюштуруу:

Саламдашуу. Жагымдуу маанай тузуп алуу. Уй тапшырмасын суроо.

Жаны темага киришуу.

Фразеология-гректин phrasis (туюнтма, кеп турмогу), logos( илим, окуу) деген создорунон алынган.

Суйлогон созубуздо, адабий чыгармаларда эки же андан ашык создордон куралып, белгилуу бир тушунукту билдирген соз айкаштары коп учурайт.

Мындай соз айкаштары эркин соз айкашы жана туруктуу соз айкашы болуп, эки топко болунот.

1 Эркин соз айкашында ар бир соз озунчо тушунуктуу жана суйломдогу оздору менен байланышта болуп, айтылган создор менен эмес, башка создор менен эркин айкаша берет.

Мисалы: Окуучулар бугун мектепке чогулушту деген суйломду окуучулар чогулушту, бугун чогулушту, мектепке чогулушту, бугун мектепке чогулушту деп, озубуз каалагандай эркин тузууго болот.

2 туруктуу соз турмокторундо суйломдор жогоркудай эркин тузуло бербейт. Ал создор мурдатан бери даяр турдо, туруктуу жашщап келе жаткан лексикалык каражаттар болуп саналат. Аларды озубуз каалагандай тузууго мумкун эмес.

Мисалы: кой оозунан чоп албаган (момун киши), таш боор, ак конул, жел опко, чычканга кебек алдырбаган ж.б.

Бышыктоо: Эки же андан ашык компоненттерден туруп, лексикалык бир бутунго айланган, маанилик жактан ширелишкен, суйломдун бир гана мучосунун милдетин аткарган туруктуу соз турмоктору фразеологизмдер деп аталат. Фразеология-тигил же бул тилдеги озгочо туюнтмаларды окутуп уйротуучу, изилдоочу илим.

Фразеологизмдер тилге тактык, ачыктык, коркомдук маанисин берет, кобунчо отмо мааниде колдонулат. Анын курамы экиден кем эмес компоненттерден куралат.

Мисалы: Темирди кызуусунда согуу (ишти оз учурунда аткаруу). Тоону бучкакка чапкандай (катуу, бат-бат суйлоо), Ак тоонун карды жарылуу (токчулук, берекеси ашып-ташып туру).

Бышыктоо: Уйдон тузуп келген тести ( 9-суроо) берип, белгилетип жыйнап алам.

Уйго тапшырма беруу: