Программа түсінігі. Құрылымы

Сабақ  № 9

Күні:  19 – 25. 10. 2016 ж.

Сабақ тақырыбы:

Программа  түсінігі.   Құрылымы

Сілтеме:

Жоспар  (күнтізбелік жоспар)

Жалпы мақсаттар:

• Оқушыларға паскаль программалау тілі туралы түсінік беру, тілдің негізгі объектілерімен таныстыру, мәлімет типтері бойынша толық ақпарат беру.
• Паскаль програмалау тілінің стандартты функцияларымен таныстыру.
• Өрнектер және олардың  жазылуын көрсету, есептеуде олардың қолдану жолдарын  меңгерту.

Оқыту нәтижелері:

Паскаль программалау тілі  туралы түсінік беру, программалауды есеп шығаруда қолдануды үйрену, программалау тілінің қарапайым объектілерін  меңгеру, Паскаль тілінің  стандартты функцияларымен таныстыру, Тілдің  өрнектері мен олардың жазылуы бойынша  атқаратын міндеттерін түсіндіру,  есептеулерде  қолдану.

Зерттеу арқылы оқушылардың арасындағы қарым-қатынасын жақсарту,  оқушылардың  сыни  тұрғыдан ойлауын  дамыту, сонымен қатар АКТ – технологияларын есеп шығару мақсатында пайдалануын қалыптастыру.

Мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас мәдениетін дамытуының басымдықтарын айқындау.

Түйінді идеялар:

Паскаль программалау тілі  туралы түсінік беру, программалауды есеп шығаруда қолдануды үйрену, программалау тілінің қарапайым объектілерін  меңгеру, Паскаль тілінің  стандартты функцияларымен таныстыру, Тілдің  өрнектері мен олардың жазылуы бойынша  атқаратын міндеттерін түсіндіру,  есептеулерде  қолдану.

Сабақтың  типі

Аралас   сабақ

Сабақтың

әдіс-тәсілі

7 модуль технологиясын қолданып, модуль  элементтерін пайдалану.

Орындалатын іс-әрекеттер:

Мұғалімнің орындалатын іс-әрекеттері

Оқушының орындалатын іс-әрекеттері

1.Ұйымдастыру.       3 (мин).

1. Сыныптағы тәртіп, оқушылардың топтасуы.

2. Үй тапсырмасын тексеру:

а) Оқушылардың өткен тақырыпқа байланысты сұрақ-жауап ұйымдастыру.

2. Өткен тақырыпты қаншалықты меңгергендерін тексеру:

а) Паскаль бағдарламалау тілінің негізгі міндеті?

ә) Тілдің  негізгі  элементтері?

б) Тілдің  жазылу  құрылымы?

в) Тілдің  алфавиті?  Жазылу  ерекшеліктері?

3. Білімді жан-жақты тексеру:

Оқушылардың алған білімдерін тексеру.

3. Білімді жан-жақты тексеру: Оқушылардың білімдерін тексеру мақсатында сұрақ-жауап ұйымдастыру

а) Алгоритм мен програманың қандай ұқсастықтары мен айырмашылықтары бар?

ә) Компьютерде орындалатын алгоритмдердің  қасиеттерін атаңдар?

б) Компьютерде есеп шығару неше кезеңнен тұрады?

в) Сызықтық, тармақталу және циклдік алгоритмдер дегеніміз не?

г) Қадамдық цикл дегеніміз не және олардың қандай ерекшеліктері бар?

4. Жаңа материалды меңгеруге дайындық кезеңі:

а) Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

ә) Жаңа тақырып бойынша білетін ақпаратты анықтап, түсініктерін тексеру мен өткен тақырыпты түсінгенін тексеру.

4. Оқушылардың  программалау  ұғымын қаншалықты түсінетінін анықтау:

а) Программалау дегеніміз не? Оның қызметі қандай?

ә) Программа алфавиті, жазу тәсілдері дегеніміз не?

б) Түйінді сөздерге нелер жатады?

5. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

а) Паскаль программалау тілі және олардың негізгі қызметі бойынша мәлімет беру.

ә) Паскаль программалау тілінің негізгі элементтері  мен  алфавитімен таныстыру.

б) Компьютерде есеп шығару кезеңдерінің сипатталуын  көрсетіп, түсіндіру.

5. Презентация  бойынша,  интерактивті  тақтада мысалдар:

Тілдің қарапайым объектілері

Тілдің қарапайым  объектілеріне «сан», «идентификатор», «тұрақты», «айнымалы», «функция» және «өрнек» ұғымдары кіреді. Программадағы негізгі амалдардың орындалуын керекті мәліметтердің сандық, логикалық немесе символдық (литерлік) мәндері болады.

1. Сандар. Сандар мен айнымалылар бүтін және нақты болып бөлінеді. Дербес компьютерде бүтін сандар ағылшынша integer, нақты сандар real  деп жазылады.

Мысалы: Бүтін сандар: +4, -100, 15743,0 т.б. Нақты сандар: 2.65, 0.5, -0.856, -6.0.

2. Атау – идентификатор (identification – объектің белгілі бір символдар тіркесін сәйкестігін бекіту) программаны және прграммадағы тұрақтыларды, типтерді айнымалаларды, функцияларды, файлдарды т.б. белгілеп жазу үшін қажет.

Идентификатор – міндетті түрде әріптен басталанатын сандар мен әріптердің тізбегіне тұратын атау.Мысалы: Х, Х1, СҮММА, Р23РН6, МТ54АР т.б.

3. Тұрақты немесе константа деп программаның орындалу барысында бірден сандық мен берсек де немесе оны программаның сипаттау бөлімінде идентификатор түрінде белгілеп алып мән берсек те болады. Олар сандық, символдық, логикалық және тіркстік (integer, real, boolean, cha string) мәндерді қабылдай алады. Логикалық түрдегі тұрақтылар – true (ақиқат) немесе fallig (жалған) мәндерінің біріне ие бола алады.

Мысалы: x = 25; y = -0.5; z = 4E15;  g = 9.8; pi = 3.14 т.б.

4. Айнымалылар деп программаның орындалу барысында әр түрлі мәндерді қабылдай алатын шамаларды айтады. Олар идентификаторлармен белгіленіп, әр уақытта ір түрлі мәнге ие бола алады. Айнымалылар атауы сипаттау бөлімнде var түйінді сөзінен кейін орналасады да, атауынан кейін қос нүкте қойылып, айнымалының типі көрсетіледі.

(программалауға  байланысты мысалдар орындау).

б) Тілдің алфавитімен таныстырып, түйінді сөздердің атқару міндетері бойынша кесте толтыру, үлестірмелі карталармен, сөздіктермен жұмыс істеу. 

Мәлімет типтері

           Мәліметтердің немесе шамалардың типі деп, олардың қабылдай алатын мәндерінің және олармен орындауға болатын амалдардың жиынын анықтауды айтады, яғни тип дегеніміз – шамалардың қабылдайтын мәндеріне берілетін сипаттама.

              Паскаль тілінде пайдаланатын барлық типтер скалярлық (қарапайым) және құрылымдық (структуралық) болып үлкен екі топқа бөлінеді. Скалярлық типке шамалардың стандартты типі және жасанды тип (тағайындалған) жатады. Стандартты типтерге:

бүтін – INTEGER                 нақты – REAL              логикалық – BOOLEAN

тіркестік – STRING             мәтіндік  - TEXT типтер жатады.

Құрылымдық типтегі жиымдар – ARRAY, жазбалар – RECORD, жиындар – SET және файлдар – FILE түрлеріне бөлінеді.

Стандартты функциялар

           Турбо Паскаль тілінде алдын ала програмалары жасалып стандарттты модульге жинақталып қойылған, қажет кезінде пайдалануға болатын объектілер бар. Солардың бірі стандартты функциялар болып табылады. Олар жиі кездесетін математикалық және басқа да функцияларды есептеу үшін қолданылады.

      Енді программаларда жиі пайдаланылатын функцияларды қарастырайық. 

Арифметикалық функциялар

Типтерді өзгерту функциялары.

Арифметикалық функциялар

Стандартты типтердің сипатталуы

Шамаларға  қолданылатын амалдар олардың типтеріне байланысты болады.

Бүтін сан түріндегі тип. Бүтін типтегі мәндерді қабылдайтын атаулар былай сипатталады:

атау1, атау2, ...., атауn: тип;

мұнда тип орнында бүтін типті көрсететін түйінді сөздің бірі жазылады. Мысалы,  integer,  byte

Арифметикалық амалдар.

Төмендегі стандартты функциялар бүтін аргументтер үшін бүтін мән береді:

Abs(x) – бүтін х санының абсолют шамасы

Sqr(x) –  бүтін х анының квадраты

Trunc(x) – нақты х санының бүтін бөлігі

Round (x) – нақты х саны дөңгелектеніп бүтін нәтиже береді.

Succ(x)- х-тан кейінгі бүтін санды береді.

Pred(x) – х-тың алдындағы бүтін санды береді.

(слайд көрсету)

6. Жаңа материалды меңгергенін тексеру:

а) Оқушылардың сабақты меңгергенін тексеру, бақылау, қосымша бағыт-бағдар беру.

6. Жеке-жеке тапсырмалар беріледі:

а) Оқушыларға программа құрылымы бойынша мысалдар орындау.

A)  (a-b) (a+b) ----

B)  sin2x+3cosx²  --- 

C)  a₃x³+a₂x²+a₁x+a⁰ ---

40 div 8 =        11 div 5=         10 div 3 =       123 div 4 =         6 div 5 =   

11 mod 5 =          10 mod 3 =          14 mod 5 =  

Log_ax =          Lg x=              tg x =            arcsin x =

ә) Алфавиттің тілін 2.1 – кестемен жұмыс жасау  (белгілер мен олардың атқаратын міндеттерін анықтау)

б) 54 бет №1 Тапсырма, есепті  программа  арқылы  құрылымын  жасау.

7. Жаңа материалды  бекіту:

а) Оқушылардың сабақты меңгергенін тексеру, қалыптастыру, бағыт-бағдар беру.

7. Бекіту сұрақтары:

• Тілдің алфавиті нелерден тұрады?
• DIV және MOD функциялары не үшін қолданылады?
• Программа қандай оператормен басталады?
• Программаның негізгі бөлігі қандай түйінді сөзбен басталып, қандай сөзбен аяқталады?
• Идентификатор дегеніміз не?
• Жиым дегеніміз не?
• Мәліметтердің типі дегеніміз не?
• Мәліметтердің типтері қалай сипатталады, олар қандай қызмет атқарады?
• Мәліметтердің қандай типтері бар?
• Атаулардың типтері қалай сипатталады?
• Паскаль тілінде стандартты функциялар қалай жазылады?
• Арифметикалық өрнек дегеніміз не? Өрнектер Паскаль тілінде қалай жазылады?

8. Үйге тапсырма беру, сабақты қорытындылау, бағалау.

8. Сабақты қорытындылау:

а) ІІ тараудың  4 -  5  тақырыптары.  

(Үй тапсырмасына түсініктеме беріп, орындауға бағыт-бағдар беру).

ә) Сабақ соңында тапсырмалардың қорытындысын  жасап,  оқушыларды бағалау.