Презентация к уроку биология по теме "Факторы среды и их влияние на организмы"

Биоценоз – хайваннар, үсемлекләр, гөмбәләр, лишайниклар һәм бактерияләрдән торган, билгеле бер территорияне биләүче табигый бергәлек

Дәрес темасы:

  Тирәлек факторлары һәм аларның биоценозларга тәэсире.

Дәреснең максаты: 

Тирәлек факторларын ачыклау һәм аларның тере организмнарга тәэсирен өйрәнү.

.

Яшәү тирәлеге - тере организмнарга

турыдан-туры яки читләтеп

тәэсир итә торган шартлар җыелмасы.

4

организмнар

Организмнарның яшәү тирәлеге

Җир өсте-һава тирәлеге

су тирәлеге

Туфрак

Төркемнәрдә эш (хайваннарны яшәү тирәлегенә урнаштырырга)

Су тирәлеге

Җир-һава тирәлеге

Туфрак тирәлеге

Башка организмнар яшәү тирәлеге буларак

Биремне тикшерегез

Су тирәлеге

Җир-һава тирәлеге

а,в,г,д,к,н

л,м,о

Туфрак тирәлеге

14-15 дөрес җавап- «5» ле

Башка организмнар яшәү тирәлеге буларак

б,е,ж,и,

12-13 дөрес җавап “4” ле

з,п

9-11 дөрес җавап “3” ле

ТЕРЕ ОРГАНИЗМНАРГА ТӘЭСИР ИТҮЧЕ ЭКОЛОГИК ФАКТОРЛАР

Терек булмаган табигать факторлары

Кешенең табигатькә йогынтысы факторы

(АНТРОПОГЕН)

(АБИОТИК)

Терек табигать факторлары

(БИОТИК)

• яктылык,
• температура,
• дымлылык,
• җил
• атмосфера басымы,
• туфрак составы
• Рельеф
• Суның үзлекләре
• Радиоактив нурланыш

• Хайваннарны аулау
• Җир сөрү
• Сазлыкларны киптерү
• Үсемлекләрне җыю,яндыру
• Сусаклагычлар, заводлар төзү

• Микроорганизмнар
• Гөмбәләр
• Үсемлекләр
• Хайваннарның бер-берсенә һәм үзара тәэсире

биотик факторларның йогынтысы

Уңай тәэсир

(яңгыр суалчаннары,

лишайниклар)

Туры тәэсир

(кимерүчеләр)

Тискәре тәэсир

(тояклы хайваннар-

ның көтүе)

Читләтелгән тәэсир

(азык базасы бетү)

Абиотик факторлар Биотик факторлар

Антропоген факторлар

Абиотик факторлар Биотик факторлар

Антропоген

факторлар

-Кояш- җылылык , яктылык чыганагы

-Һава- ( сулау өчен кирәк

-Су - азыкның бер өлеше,

шулай ук физик тәэсир дә ясый ( су басу)

-Рельеф (саклану урыны);

• Башка куяннар –үрчү
• Ерткычлар өчен азык
• Үсемлекләр – азык
• Паразит организмнарга яшәү тирәлеге
• Микроорганизмнар - таркатучылар

Аулау; агулау; агачларны,урманны кисү; саклау.

• - Без хәзер тирәлек факторларын нинди төркемнәргә бүлә алабыз?
• Без бүген дәрескә куйган максатка ирештекме?
• Җөмләне тулылындыр:

Мин өйгә кайткач ............. турында сөйли алам.

• Мин үземне дәрестә ........ хис иттем?

Өйгә эш:

• а)54 параграфны укырга,сорауларга җавап әзерләргә

• б ) табигатьтә организмнарның үзара йогынты ясавына мисаллар язарга.

• В)”Җиребезне саклыйк” дигән темага плакат ясарга яки шигырь язарга

Туклану чылбыры төзе

«Балыкка – су, кошка – һава, җәнлеккә – урман,

кешегә Ватан кирәк»

М.Пришвин

Дәрес темасы:

  Тирәлек факторлары һәм аларның биоценозларга тәэсире.

Дәреснең максаты: 

Тирәлек факторларын ачыклау һәм аларның тере организмнарга тәэсирен өйрәнү.

.

Организмнарның бер берсенә йогынтысы

Үзара файдалы

файдалы-

Үзара зыянлы

файдалы-

нейтраль

зыянлы

Төрара һәм төр эчендә конкуренция

Комменсализм

Симбиоз

Паразитлык, ерткычлык

М И А Л Л А Р

• Соры һәм кара күсе ,
• тигр һәм бүре

• агач гөмбәләре,
• рысь һәм куян,
• бычий цепень һәм кеше

• лишайниклар,
• кысла и актиния

• гиена и арсланнар

Кешенең тәэсире

Уңай

Тискәре

Бирем

тирәлек факторларын 3 төркемгә бүләргә: тәмәке төпчегеннән чыккан урмандагы пожар, гөмбәләр һәм агачлар арасында симбиоз, кар яву, атмосферага агулы матдәләр таралу, аюның җиләк ашавы, эсселек, елгаларга пычрак сулар агызу , үсемлекләрнең серкәләнүе, яңгыр яву

Җавап

• тәмәке төпчегеннән чыккан урмандагы пожар атмосферага агулы матдәләр таралу, елгаларга пычрак сулар агызу
• гөмбәләр һәм агачлар арасында симбиоз, аюның җиләк ашавы, үсемлекләрнең серкәләнүе,
• кар яву, эсселек, яңгыр

Это интересно…

• Семена черники и брусники прорастают лишь в том случае, если прошли через пищеварительную систему съевшего ягоды животного.
• Для прорастания семян вороники и голубики необходимо, чтобы они попали на почву с экскрементами птиц.

Примером влияния какого вида экологических факторов являются данные факты?

(биотического)

Это интересно…

• У крокодилов при насиживании яиц разница температуры в один градус определяет пол будущего детёныша.

Примером влияния какого вида экологических факторов являются данные факты?

(абиотического)

Җөмләне тулылындыр: Мин өйгә кайткач, ... ... ... ... турында сөйли алам

Дәрестә үземне ничек хис иттем?

• Яшәү тирәлеге - организмнар яши торган, аларга турыдан –туры яки читләтеп тәэсир итә торган яшәү шартлары җыелмасы.
• Төп дүрт яшәү тирәлеге бар.
• Һәрбер организм билгеле бер яшәү тирәлегенә җайлашкан.
• Хайваннарның тышкы кыяфәтләре, билгеләре буенча кайсы тирәлеккә керүен әйтеп була.