Практическая и лабораторная работа для каз школы 8-11 кл

Практическая и лабораторная работа для каз школы 8-11 кл

Практическая и лабораторная работа для каз школы 8-11 кл

Рекомендуем курсы ПК и ППК для учителей

Рекомендуем курсы ПК и ППК для учителей

Просмотр содержимого документа
«11ЖМБ химия»

Просмотр содержимого документа
«8-сын прж6 зерт»

Просмотр содержимого документа
«11КГБ химия»

Просмотр содержимого документа
«Копия Химия 9 кайтажон.»

Просмотр содержимого документа
«Химия 10 ЖБ 1 жөндеу»

Просмотр содержимого документа
«Химия 9 кайтажон.»

Просмотр содержимого документа
«Химия қаз 10ҚБ Рисбаева Г. №48»

Просмотр содержимого документа
«11ЖМБ химия»

Просмотр содержимого документа
«8-сын прж6 зерт»

Просмотр содержимого документа
«11КГБ химия»

Просмотр содержимого документа
«Копия Химия 9 кайтажон.»

Просмотр содержимого документа
«Химия 10 ЖБ 1 жөндеу»

Просмотр содержимого документа
«Химия 9 кайтажон.»

Просмотр содержимого документа
«Химия қаз 10ҚБ Рисбаева Г. №48»

Вебинар для учителей

Полезное для учителя

Просмотр содержимого документа «11ЖМБ химия»

Просмотр содержимого документа «8-сын прж6 зерт»

Просмотр содержимого документа «11КГБ химия»

Просмотр содержимого документа «Копия Химия 9 кайтажон.»

Просмотр содержимого документа «Химия 10 ЖБ 1 жөндеу»

Просмотр содержимого документа «Химия 9 кайтажон.»

Просмотр содержимого документа «Химия қаз 10ҚБ Рисбаева Г. №48»

Вебинар для учителей

Полезное для учителя

Просмотр содержимого документа
«11ЖМБ химия»

Просмотр содержимого документа
«8-сын прж6 зерт»

Просмотр содержимого документа
«11КГБ химия»

Просмотр содержимого документа
«Копия Химия 9 кайтажон.»

Просмотр содержимого документа
«Химия 10 ЖБ 1 жөндеу»

Просмотр содержимого документа
«Химия 9 кайтажон.»

Просмотр содержимого документа
«Химия қаз 10ҚБ Рисбаева Г. №48»

Тараз қаласы әкімдігінің білім бөлімі

11 сынып оқушысы

(жаратылыстану-математика бағыты)

____________________________

химия пәнінен арнаған

практикалық және зертханалық жұмыс

дәптері

Химиялық тәжірибе жасау барысында қауіпсіздік техникасын көрсететін белгілер

Заттарды қолмен ұстауға тыйым салынады

Реактивтер құйылған ыдыстарды ашық қалдыруға тыйым салынады

Күйдіргіш зат – қышқыл! Теріні күйдіреді, тітіркендіреді.

Күйдіргіш зат – сілті! Теріні күйдіреді, тірікендіреді.

Улы және физиологияға қатерлі заттар.

Теріге тиген қышқыл ерітіндісін судың қатты ағысында жуып, 2%-дық ас содасының ерітіндісімен шайыңыз

Теріге тиген сілті ерітіндісін судың қатты ағысында жуып, 2%-дық ас содасының ерітіндісімен шайыңыз

Заттың иісін білу үшін ыдысқа қатты еңкеймей, тек газды қолмен желпіп қана иісін көру қажет

Тұрғыға сынауықты ұш жағынан бекіту қажет

Спиртшамын шырпымен жағып, спиртшамның қалпағымен сөндіру қажет

Сынауықты алдымен бүкіл бойын қыздырып, одан кейін зат тұрған жерді қыздыру қажет

Затты жалынның ең жоғарғы нүктесінде қыздыру қажет, себебі ол ең ыстық бөлігі

Қыздыруға арналған ыдыстарды (фарфор табақша, металлдан, шыныдан және фарфордан жасалған пластинкаларды) тигельді қысырғыштармен ұстау қажет

Қатты заттар үшін шпатель пайдалану керек

Сынауықта заттарды араластыру үшін қаттырақ шайқау қажет

Химиялық стақандағы затты араластыру үшін ұшына резеңке тығын тығылған шыны таяқшамен араластыру қажет

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Практикалық жұмыс №1

«Органикалық заттың сапалық құрамын анықтау»

Мақсаты: _________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1	Органикалық зат құрамындағы көміртекті күйеге айналдыру арқылы анықтау. Қандауырдың ұшымен глюкозаның (қанттың немесе басқа органикалық заттың) бірнеше кристалын алып, жалынға ұстап ептеп қыздыру.	_______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________ _______________	______________________________________ ______________________________________
2	Органикалық заттағы көміртекті көміртек (ІV) оксидіне, сутекті суға айналдырып анықтау.Жанып тұрған парафин шырақтың үстіне құрғақ стақанды төңкеріп бақылау.
3	Жанып тұрған шырақтың үстіне әк суымен шайқалған стақанды төңкеріп бақылау

Қорытынды: _____________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Практикалық жұмыс №2

«Этилен алу және оның қасиеттерін зерттеу»

Мақсаты: _________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1	I. Этил спиртін дегидраттау арқылы этилен алу. Сынауыққа этил спирті мен концентрлі күкірт қышқылының дайын қоспасынан 4 мл құйып,біркелкі қайнауы үшін қоспа құйылған сынауыққа аздап кәрленнің ұсақ сынықтарын салып, сынауықты газ жүретін түтігі бар тығынмен жауып, көлбеу етіп бекітіп, қыздыру.		CH₃–CH₂–OH
2	а)Этиленнің бромды (йодты) сумен әрекеттесуі. Газ жүретін түтіктің ұшын 1,5-2 мл-дей бромды (йодты) су құйылған сынауыққа салып, ерітінді түссізденгенше газ өткізу. ә)Этиленнің калий перманганатымен әрекеттесуі. Қоспа құйылған сынауықты қыздыруды тоқтатпай, газ жүретін түтіктің ұшын калий перманганатының қышқылдағы ерітіндісі (1,5-2 мл) құйылған сынауыққа батырып, ерітінді түссізденгенше этилен жіберу.		CH₂=CH₂ + I₂ → CH₂=CH₂ + KMnO₄ + H₂O →
3	Этиленнің жануы. Қоспаны қыздыруды тоқтатпай, газ жүретін түтіктің ұшын жоғары қаратып, бөлініп жатқан газды тұтатып, этиленнің жануын бақылау.

Қорытынды: ______________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы ____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Практикалық жұмыс №3

«Көмірсутектер мен оттекті органикалық қосылыстар арасындағы генетикалық байланыс»

Мақсаты: _________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1	Органикалық заттардан бірнеше басқа заттар алу		CH₂=CH₂ + H₂O → C₂H₅OH + CuO → C₂H₄O + Cu(OН)₂ →
2	Этанолды мыс (ІІ) оксидімен тотықтырып альдегидке айналдыру. Мыс сымын қысқышпен ұстап тұрып, оның тазартылған ұшын спиртшамның жалынында қара түске ауысқанша қыздырып, 2 мл этил спирті құйылған сынауыққа салу.		C₂H₅OH + CuO →
3	Спирттерді тотықтыру арқылы альдегидтер алу. Сынауыққа 1 мл калий перманганатының ерітіндісі мен этил спиртін құйып, қоспаны баяу қыздыру.		C₂H₅OH + KMnO₄ →
4	Құмырсқа немесе сірке альдегидін күміс оксидімен тотықтырып қышқылға айналдыру. Сынауыққа 2 мл күміс нитраты ерітіндісін құйып, аммиак ерітіндісін қосу. Алынған ерітіндіге бірнеше тамшы альдегид тамызып , сынауықты баяу қыздыру .		C₂H₄O + Ag₂O ^NH³ →
5	Құмырсқа немесе сірке альдегидін мыс (ІІ) гидроксидімен тотықтыру. Сынауыққа 1 мл метаналь (этаналь) ерітіндісін құйып алып, оған 1 мл 2%-дық мыс (ІІ) сульфатының және 1 мл 10%-дық натрий гидроксидінің ерітінділерін қосу.		C₂H₄O + Cu(OН)₂ →

Қорытынды: ________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Практикалық жұмыс №4

«Оттекті органикалық заттарды алуға және танып – білуге эксперименттік есептер»

Мақсаты: _________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: сынауықтар (8дана),тамшуыр 2 дана, сынауыққа арналған тұрғы, глицерин, сірке қышқылы , этил спирті, NaOH, CuSO₄_.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Қорытынды (реакция теңдеулері)
І нұсқа	1.Үш сынауықта этанол, глицерин және сірке қышқылы ерітінділері берілген. Әр сынауықта қай зат ерітіндісі бар екенін анықтау. 2.Қанттың құрамына көміртек пен сутек кіретіндігін тәжірибе жүзінде дәлелдеу.		C₂H₅OH + CuO → Cu(OH)₂ + C₃H₈O₃ → C₂H₄O₂+ Na → C₁₂H₂₂O₁₁ + O₂ →
ІІ нұсқа	1.Берілген сірке қышқылы, глюкоза және этанол ерітінділерінің қай сынауықтарға құйылғанын анықтау. 2.Сабыннан карбон қышқылын алу.		CH₃ COOH + Cu(OH)₂ → C₆H₁₂O₆+ Cu(OH)₂ → C₂H₅OH + Cu(OH)₂ → C₆H₁₂O₆+ Cu(OH)₂ t→ C₁₇H₃₅COONa + HCl →
ІІІ нұсқа	1.Кірсабын ерітіндісі, сахароза ерітіндісі және альдегид ерітінділерінің әрқайсысы қай сынауыққа құйылғанын анықтау. 2.Берілген альдегидтен карбон қышқылын алу.		C₁₇H₃₅COONa + CaCl₂ → C₁₂H₂₂O₁₁+ Cu(OH)₂ → C₂H₄O + Cu(OH)₂ t→ CH₃ COH + Ag₂O ^NH3 →
ІV нұсқа	1.Берілген олеин қышқылы, формальдегид ерітіндісі, глицерин ерітінділерінің әрқайсысы қай сынауыққа құйылғанын анықтау. 2.Картоп пен ақ нанның құрамына крахмал кіретіндігін дәлелдеу.		C₁₇H₃₃COOH + NaOH→ C₃H₅(OH)₃+ Cu(OH)₂ → HCOH + Cu(OH)₂ t→ C₆H₁₀O₅+ I₂→

Қорытынды: _______________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №1

«Метан, этан, этен, этин, пропан, аммиак, су және сірке қышқылы молекулаларының шарстерженьді модельдерін жасау»

Қауіпсіздік техникасы: зертханалық құрылғылармен жұмыс.

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

Мақсаты
Құрал - жабдықтар
Іс -әрекет	1)Ақ немесе ақшыл көк түсті ермексаздан (немесе басқа материалдан) сутек атомдарын көрсететін бірдей өлшемдегі шағын төрт шар дайындап алу. Қара түсті көміртек атомын көрсететін бір шар дайындау. Соңғы шардың диаметрі ашық түсті шарлар диаметрінен 1,5 еседей үлкен болуы керек, бұл өз кезегінде көміртек және сутек атомдарының өлшемдерінің қатынасына сәйкес келеді. Қара шарда (көміртек атомы) бір-бірінен тең алшақтықта төрт нүкте белгілеп, оларға таяқшаларды кіргізіп, таяқшалардың ұшына ашық шарларды (сутек атомдары) қосу (109⁰). 2) Ақ немесе ақшыл көк түсті ермексаздан (немесе басқа материалдан) 8 бірдей шар (сутек атомдары), қара түсті 3 шар (көміртек атомдары) дайындау. Алдыңғы жағдайдағыдай қара шарлар ашық түстілерінен 1,5 есе үлкен болулары керек. Көміртек атомын көрсететін үш қара шарды арасындағы бұрыштары 109⁰ құрайтындай етіп бір-бірімен таяқшалардың көмегімен қосу. Содан кейін әрбір «көміртек атомына» сутек атомдарын қосу. 3)Атом модельдерін пайдаланып этан , этилен, сірке қышқылының, ацетиленнің аммиактың, судың молекулаларының моделдерін құрастырыңдар.
Шарстерженьді моделдерінің суреттері
Қорытынды

Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №2.1

«Этиленнің калий перманганаты мен йод суына әсері»

Мақсаты: _________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№

Не істеу керек?

Не байқадым?

Қорытынды (реакция теңдеулері)

1

Этиленнің калий перманганаты ерітіндісіне әсері.Сынауыққа этил спирті мен концентрлі күкірт қышқылының (1:2) дайын қоспасынан 3-4 мл абайлап құйып алу. Қоспаның біркелкі қайнауы үшін сынауыққа аздап кәрленнің ұсақ сынықтарын салу керек. Сынауықты газ жүретін түтігі бар тығынмен жауып, көлбеу етіп тұрғыға бекітіп, сақтықпен қыздыра отырып, газ жүретін түтіктің ұшын калий перманганатының ерітіндісі (1,5-2 мл) құйылған сынауыққа батырып, ерітінді түссізденгенше этилен жіберу.

2

Этиленнің йодты суға әсері.

Газ жүретін түтіктің ұшын 1,5-2 мл-дей йодты су құйылған сынауыққа салып, ерітінді түссізденгенше газ өткізу.

Барлық байқаған құбылыстарды түсіндіріп, сәйкес химиялық реакция теңдеулерін жазу.

Қорытынды: ______________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №2.2

«Ацетиленнің калий перманганаты мен йод суына әсері»

Мақсаты: _________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Қорытынды (реакция теңдеулері)
1	Ацетиленнің калий перманганаты ерітіндісіне әсері. Сынауыққа кальций карбидінің кесегін салып, үстіне 1-1,5 мл су құйып, сынауықты газ жүретін түтігі бар тығынмен жауып, газ жүретін түтіктің ұшын калий перманганатының ерітіндісі (1,5-2 мл) құйылған сынауыққа батырып, ерітінді түссізденгенше ацетилен жіберу.
2	Ацетиленнің йодты суға әсері. Газ жүретін түтіктің ұшын 1,5-2 мл-дей йодты су құйылған сынауыққа салып, ерітінді түссізденгенше газ өткізу.
3	Ацетиленнің жануы. Газ жүретін түтіктін ұшын жоғары қаратып бөлініп жатқан газды тұтатып бақылаңдар.

Жалпы қорытынды: _______________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №2.3

«Бензолдың калий перманганаты мен йод суына әсері»

Мақсаты: _________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№

Не істеу керек?

Не байқадым?

Реакция теңдеулері, қорытынды

1

Бензолдың калий перманганаты ерітіндісіне әсері.

Сынауыққа құйылған 1 мл бензолдың үстіне сондай мөлшерде калий перманганаты ерітіндісін құйып, сілкіңдіру. Сілку барысында қандай өзгеріс болады?

2

Бензолдың йодты суға әсері.

Сынауыққа құйылған 1 мл бензолдың үстіне сондай мөлшерде йодты су құйып, сілкіңдіру. Йод суына бензолды қосқанда, қандай өзгеріс болады?

Барлық байқаған құбылыстарды түсіндіру, қорытынды жасау.

Жалпы қорытынды: _______________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №2.4

«Мұнай үлгісінің (бензиннің) калий перманганаты мен

йод суына әсері»

Мақсаты: _________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№

Не істеу керек?

Не байқадым?

Реакция теңдеулері, қорытынды

1

Бензиннің калий перманганаты ерітіндісіне әсері.

Сынауыққа құйылған 1 мл бензиннің үстіне сондай мөлшерде калий перманганаты ерітіндісін құйып, сілкіңдіру. Калий перманганаты ерітіндісімен араласқан бензинді сілкігенде қандай өзгеріс болады?

2

Бензиннің йодты суға әсері.

Сынауыққа құйылған 1 мл бензиннің үстіне сондай мөлшерде йод суын құйып, сілкіңдіру. Йодты сумен араласқан бензинді сілкігенде қандай өзгеріс болады? Барлық байқаған құбылыстарды түсіндіріп, қорытынды жасау.

Жалпы қорытынды: _______________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №3

«Глицериннің суда еруі, мыс (ІІ) гидроксидімен әрекеттесуі»

Мақсаты: _________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№

Не істедім?

Не байқадым?

Реакция теңдеулері, қорытынды

1

Глицериннің суда еруі.

Сынауыққа 3-4 мл су құйып, үстіне 0,5-1 мл глицерин қосу, қоспаны араластыру. Глицериннің судан ауыр тығыз сұйықтық екеніне көңіл аудару.

2

Глицериннің мыс (ІІ) гидроксидімен әрекеттесуі.

Сынауыққа 3-4 мл мыс (ІІ) сульфатының ерітіндісін құйып, тұнба түзілгенше натрий гидроксиді ерітіндісін қосу. Тәжірибе жақсы шығуы үшін сілтінің артық мөлшерін алған жөн. Алынған қоспаны екі сынауыққа бөліп, біреуіне бірнеше тамшы глицерин құйып, екінші сынауықпен салыстыру. Глицеринмен қоспаны жақсылап араластырып, тағы да екінші сынауықпен салыстыру. Глицерині бар сынауықтағы тұнба еріп, ашық көк түсті ерітінді түзілетініне көңіл аудару.

Байқалған құбылыстарды түсініп, реакция теңдеуін жазу.

Қорытынды: _______________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №4.1

«Фосфор қышқылы мен сірке қышқылдарының қасиеттерін салыстыру»

Мақсаты: _________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1	Екі сынауыққа 1 мл-ден сірке қышқылы мен фосфор қышқыл ерітінділерін құйып, ерітінділердің ортасын индикатор қағазымен (не ерітіндісімен) тексеру.
2	Алдыңғы тәжірибедегі индикатормен тексерілген қышқылдардың 2 сынауықтағы ерітінділеріне индикатордың түсі өзгергенше сілті ерітіндісін тамшылатып құйыңдар
3	Екі сынауыққа қышқылдар ерітінділерінен 1-1,5 мл-ден құйып, әрқайсысына берілген металдың түйірін салыңдар.
4	Екі сынауыққа 1-1,5 мл-ден қышқыл ерітінділерінен құйып алып, әрқайсысына натрий карбонатының ұнтағынан салыңдар

Жалпы қорытынды: _______________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №4.2

«Крахмалдың коллоидтық ерітіндісін әзірлеу және оның қасиеттерін зерттеу, тамақ өнімдеріндегі крахмалды анықтау»

Мақсаты: _________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1	Сынауыққа аздап (0,5-1 г) крахмал ұнтағын салыңдар да, үстіне 2-3 мл су құйып жақсылап араластырыңдар. Қоспаны ептеп стақандағы ыстық суға құйып шайқаңдар.
2	Сынауыққа 2-3 мл крахмал желімін құйып алып, оған бірнеше тамшы сумен сұйытылған 5%-дық йод ерітіндісін қосыңдар. Қоспаның көк түске боялатынына көңіл аударыңдар, аздап қыздырыңдар,қайта салқындатамыз.Байқалған құбылысты түсіндіріңдер.
3	Сынауыққа 5 мл крахмал ерітіндісіне 15 мл су қосамыз және 2 мл күкірт қышқылының ерітіндісін құямыз.Қоспаны 5-6 минут қыздырыңдар. Салқындатып бірнеше йод ерітіндісін тамызыңдар.неге түсі өзгермеді?
4	Жаңа кесілген картопқа йодты тамызамызыңдар. Байқалған құбылысты түсіндіріңдер.

Қорытынды: _______________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №5.1,5.2

«Белоктың түсті реакциялары. Мақта және жібек жіптің жануы»;

Мақсаты: _________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1	Биурет реакциясы. Сынауыққа 2 мл нәруыз ерітіндісін және 2 мл натрий гидроксидін құйып, 2-3 тамшы мыс (ІІ) сульфатын қосу. Қоспаны араластырыңдар.
2	Азот қышқылы қатысында нәруыздың тұнбаға түсуі. Сынауыққа азот қышқылынан 3 мл құйып, оған сүт нәруызынан 1 мл қосып, қоспаны қыздырыңдар.
3	Ауыр металл тұздары қатысында нәруыздың тұнбаға түсуі. Екі сынауыққа 2 мл-ден нәруыз ерітіндісінен құйып, біреуіне араластыра отырып мыс (ІІ) сульфатының ерітіндісінен, екіншісіне қорғасын (ІІ) ацетаты ерітіндісін тамызыңдар.
4	Формалиннің және спирттің нәруызға әсері. Екі сынауықтың біреуіне этил спиртін, екіншісіне формалин құйып, олардың үстіне 1 мл-ден нәруыз ерітіндісін қосыңдар.
5	Нәруыздың қыздырғанда ұюы (денатурациясы) Жұмыртқа нәруызының ерітіндісін сынауыққа құйып алып, қайнағанға дейін қыздырыңдар
6	Берілген талшықты, мақтаны қысқыш қайшымен спиртшамның жалынына ұстап жағыңдар.

Жалпы қорытынды: _______________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №6

«Пластмасса және талшықтарды танып білу»

Мақсаты: _________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1	Берілген пласмасса үлгілерін қысқыш қайшымен спиртшамның жалынына ұстап жағыңдар. Олар калай жаңғанын бақылаңдар
2	Берілген мақта жібі үлгілерін қысқыш қайшымен спиртшамның жалынына ұстап жағыңдар. Олар қалай жаңғанын бақылаңдар

Жұмыс бойынша қорытынды: ______________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Тараз қаласы әкімдігінің білім бөлімінің

«Жеңістің 30 жылдығы атындағы №38 орта мектебі»

коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Сарамандық және зертханалық жұмыс

дәптері

8-сынып

оқушысы ____________________

Химиялық тәжірибе жасау барысында қауіпсіздік техникасын көрсететін белгілер

Заттарды қолмен ұстауға тыйым салынады

Реактивтер құйылған ыдыстарды ашық қалдыруға тыйым салынады

Күйдіргіш зат – қышқыл! Теріні күйдіреді, тітіркендіреді.

Күйдіргіш зат – сілті! Теріні күйдіреді, тірікендіреді.

Улы және физиологияға қатерлі заттар.

Теріге тиген қышқыл ерітіндісін судың қатты ағысында жуып, 2%-дық ас содасының ерітіндісімен шайыңыз

Теріге тиген сілті ерітіндісін судың қатты ағысында жуып, 2%-дық ас содасының ерітіндісімен шайыңыз

Заттың иісін білу үшін ыдысқа қатты еңкеймей, тек газды қолмен желпіп қана иісін көру қажет

Тұрғыға сынауықты мойын жағынан бекіту қажет

Спиртшамын шырпымен жағып, спиртшамның қалпағымен сөндіру қажет

Сынауықты алдымен бүкіл бойын қыздырып, одан кейін зат тұрған жерді қыздыру қажет

Затты жалынның ең жоғарғы нүктесінде қыздыру қажет, себебі ол ең ыстық бөлігі

Қыздыруға арналған ыдыстарды (фарфор табақша, металлдан, шыныдан және фарфордан жасалған пластинкаларды) тигельді қысырғыштармен ұстау қажет

Қатты заттар үшін шпатель пайдалану керек

Сынауықта заттарды араластыру үшін қаттырақ шайқау қажет

Химиялық стақандағы затты араластыру үшін ұшына резеңке тығын тығылған шыны таяқшамен араластыру қажет

Күні_______ Оқушының аты-жөні: __________________________ Сынып: ______

Тақырып 1. Алғашқы химиялық ұғымдар

Практикалық жұмыс № 1

Тақырыбы: «Химия кабинетінде жұмыс жасаудың қауіпсіздік техникасы ережелерімен танысу. Зертханалық құрал-жабдықтармен жұмыс істеп үйрену»

Мақсаты: Химия кабинетінде сақталатын қауіпсіздік техникасы ережелерін анықтау. Түрлі химиялық ыдыстармен және оларды пайдалану мүмкіндіктерімен танысу және лабораториялық тұрғымен жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру;

Құрал-жабдықтар: химиялық ыдыстар жинағы, лабораториялық тұрғы.

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым ________________

Жұмыстың барысы

Химиялық тәжірибе кезінде қауіпсіздік техникасы ережелрімен танысу оқулықтың 235-238 бетінде берілген.
Зертханалық құрал-жабдықтармен жұмыс істеп үйрену.
Шыны ыдыстармен танысу
Зертханалық тұрғының құрылысымен танысу, бөліктерін талдап, аттарын үйрену
Асбест торға құтыны орналастырып, спиртшамды жағып су қыздыруды үйрену

Жұмыстың барысы.

Химиялық тәжірибе кезінде қауіпсіздік техникасы ережелрімен танысу оқулықтың 235-238 бетінде берілген.
Химиялық шыны ыдыстардың оқулықтағы 52-суреттегі атаулармен танысыңдар.
Берілген химиялық ыдыстардың үлгілерін қарап шығып, оның не үшін қажет екенін анықтаңдар.
Тұрғының әр бөліктерімен танысып, оның не үшін қажет екенін түсіндіріңдер.
Тұрғыны құрастырып, оған қыстырғышты бекітіңдер.
Асбест торға құтыны орналастырып, спиртшамды жағып су қыздыруды үйреніңдер.
Төмендегі сұрақтарға жауап беріңдер

Заттың иісін анықтау ережелері қандай?
Реактивтері бар ыдыстарға не себепті формуласы жазылған?

8. Жұмыстың нәтижесі бойынша қорытынды жасаңдар.

Тапсырма 1. Химиялық ыдыстардың үлгілері

____________________

___________________

_____________________

\

Aтқаратын қызметі____________________________________________________________

Атқаратын қызметі____________________________________________________________

Т

апсырма 2. Лабораториялық тұрғы.

Негізгі бөліктері:

1) __________________;

2) __________________;

3) __________________;

4) __________________;

5) __________________.

Тапсырма 3.Сұрақтарға жауаптар.

1.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Тапсырма 4. Суды қыздыру.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды: (қорытынды жұмыстың мақсатына байланысты жасалады) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы: ________________

Күні_______ Оқушының аты-жөні: __________________________ Сынып: ______

Тақырып 1. Алғашқы химиялық ұғымдар

Практикалық жұмыс № 2

Тақырыбы: «Ластанған ас тұзын қоспалардан тазарту»

Мақсаты: ластанған тұзды құм мен лайдан айдау және қайта кристалдау әдістерімен тазарту.

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ластанған ас тұзы, су құйылған химиялық стақан, шыны таяқша, құйғы, сынауық, сүзгі қағаз, кәрлен табақша, лабораториялық тұрғы, спиртшам, шырпы.

ҚТ:

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Жұмыстың барысы

Не істеу керек?

Не байқадым?

Қорытынды

Ластанған ас тұзын еріту (тұздың құммен қоспасы).

Стакандағы ластанған тұзға 50 мл су құю. Ерітіндіні шыны таяқшамен араластыру.

___________________________

Алынған ерітіндіні сүзіп тазарту.

Сүзгі қағазды 4 бүктеп, құйғыға ылғалдап орналастырып, лайланған ерітіндіні сүзгіге шыны таяқша арқылы құю.

3. Ерітіндіні суалту.

Алынған сүзіндінің аз ғана мөлшерін кәрлен табақшаға құйып, тұрғы сақинасына орналастырып, толық суалғанша қыздырыңдар. Алынған тұзды бастапқысымен салыстырыңдар.

4.Қорытынды:__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы: ________________

Күні_______ Оқушының аты-жөні: __________________________ Сынып: ______

Тақырып 5. Су. Ерітінділер.

Практикалық жұмыс № 3

Тақырыбы: «Суды лас қоспалардан тазарту»

Мақсаты: ластанған суды әр түрлі қоспалардан тәжірибе жүзінде тазарту әдістерін меңгерту

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: сынауық, тұрғы, шыны таяқша, бөлгіш құйғы, сүзгі қағаз, құм араласқан және сұйық май араласқан су.

ҚТ:

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Жұмыстың барысы

Не істеу керек?

Не байқадым?

Қорытынды

Құм араласқан суды тазарту үшін алдын ала сүзгі даярлап алған соң құйғының үстімен құм аралас суды өткізу.

Құм мен суды тазарту үшін қай әдіс пайдаланылады?

Сұйық маймен араласқан суды тазарту үшін тұрғыға бөлгіш құйғы орналастыру. Жоғары жағынан сұйық қоспаны құю. Шамалы уақыттан соң төменгі шүмекті ашу арқылы суды сұйық майдан бөліп алу.

___________________________

Сұйық май араласқан суды қай әдіспен тазартады?

Қорытынды ________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы: ________________

Күні_______ Оқушының аты-жөні: __________________________ Сынып: ______

Тақырып 5. Су. Ерітінділер.

Практикалық жұмыс № 4

Тақырыбы: «Берілген массалық үлесі бойынша қант ерітіндісін даярлау»

Мақсат: Белгілі бір концентрациялы қант ерітіндісін дайындау

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: химиялық стақандар, шыны таяқша, өлшегіш ыдыс, таразы және кірлері, су, қант.

ҚТ: Таразымен жұмыс жасау ережелері;

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Жұмыстың барысы:

Не істеу керек?
Массасы 200г 5%-дық қант ерітіндісін даярлау үшін қанша қант, қанша су қажет екенін есептеу	Бер: Шешуі: m = 200г ω = 5 % Т/к: m (су) = ? m (тұз) = ?
Таразыға салып, қанттың массасын өлшеу және құтыға салу
Дистилденген судың қажетті көлемін өлшеп алу және оны құтыдағы қанттың үстіне құю.
А) Дайын ерітіндінің үстіне 50г су құйса; Ә) немесе 10г қант қосып ерітсе, ерітіндінің массалық үлесі қалай өзгеретінін есептеу.	Бер: Шешуі: m (су) = 50г m (тұз) = 10г Т/к: ω = ?

Қорытынды ________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы: ________________

Күні_______ Оқушының аты-жөні: __________________________ Сынып: ______

Тақырып 6. Бейорганикалық заттардың негізгі кластары

Практикалық жұмыс № 5

Тақырыбы: «Бейорганикалық заттардың арасындағы генетикалық байланыс»

Мақсаты: Айналымды жүзеге асыра отырып, бейорганикалық қосылыстардың арасындағы генетикалық байланысты дәлелдеу

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: тұрғыдағы сынауықтар, күкірт қышқылы, тұз қышқылы, натрий не калий гидроксидтері, барий хлоиді, фенолфталеин, метилоранж, лакмус ерітінділері.

ҚТ:

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Жұмыстың барысы

Не істедім?
Берілген реактивтерді пайдалана отырып төмендегі айналымдарды тәжірибе жүзінде іске асыру: А) кальций оксиді → кальций гидроксиді → тұз Ә) фосфор (V) оксиді → фосфор қышқылы → тұз
Сынауыққа 2-3 мл күкірт қышқылынан құйып, үстіне 1-2 мл барий хлориді ерітіндісін қосқанда қандай өзгеріс байқалады?	Бер: Шешуі: Т/к:
Берілген заттар: магний, магний оксиді, күкірт қышқылы. Осы реактивтерді пайдалан отырып алынған магний сульфатын екі әдіспен анықтау.
Массасы 15г, массалық үлесі 5% барий хлоридіне күкірт қышқылын құйғанда неше моль барий сульфаты тұнбаға түсетінін есептеу	Бер: Шешуі: Т/к:

Қорытынды:____________________________________________________________________

Бағасы: ________________

Күні_______ Оқушының аты-жөні: __________________________ Сынып: ______

Тақырып 1. Алғашқы химиялық ұғымдар

Зертханалық тәжірибе № 1

Тақырыбы: «Берілген заттардың физикалық қасиеттерін зерттеу»

Мақсаты: берілген заттардың қасиеттерін зерттеп, оның физикалық және химиялық қасиеттерін көрсететін тәжірибелер жүргізу.

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: спиртшам, шыны таяқша, қысқыш; сынауыққа салынған заттар: мыс сым, темір шеге, алюминийден жасалған бұйымдар, күкірт, ас тұзы, су, мырыш түйірлері.

ҚТ:

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Жұмыстың барысы

Қасиеттері	Заттар
Қасиеттері	су	күкірт	ас тұзы	мыс	темір	мырыш
Түсі Агрегаттық күйі Тығыздығы Балқу температурасы Қайнау температурасы Жылтырлығы Суда ерігіштігі

Не істеу керек?

Не байқадым?

Қорытынды

Физикалық құбылыстардың мысалдары.

Кәрлен тостағаншаға аздаған парафин немесе азғана қант салып қыздыру. Сынауыққа су құйып, спиртшамның жалынында қыздыру.

___________________________

Химиялық құбылыстардың мысалдары.

Тұнба түзілетін, газ бөлінетін, иіс пайда болатын, заттың түсі өзгеретін, жылу бөлінетін немесе сіңірілетін реакция теңдеулеріне ұсынылған реактивтермен тәжірибе жасау.

___________________________

Қорытынды:____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы: ________________

Күні_______ Оқушының аты-жөні: __________________________ Сынып: ______

Тақырып 1. Химияның алғашқы ұғымдары

Зертханалық тәжірибе № 2

Тақырыбы: «Химиялық реакциялардың типтеріне және белгілеріне тәжірибелер жүргізу»;

Мақсаты: реакция типтері мен белгілерін сипаттайтын тәжірибелер өткізу.

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: спиртшам, мыс сым, малахит, ағаш жаңқасы, парафин.

ҚТ:

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулерін жазыңдар. Қорытынды
Спиршамның жалынында мыс сымды қыздыру, содан кейін оттан алып, түзілген қара ұнтақты қағазға қырып түсіріп алу. Мыс сым мен түзілген ұнтақтың қасиеттерін салыстыру.
2. Малахиттің аздаған ұнтағын аузы газ шығатын түтікпен жабылған сынауыққа салу. Сынаықты тұрғыға төмен қаратып көлбеулеу орналастырып, газ шығатын түтікті ізбес суына салу. Алдымен сынауықты тұтастай, сосын ұнтақ тұрған жерді қыздыру.
3. Ағаш жаңқасының және парафиннің жануы. Кәрлен тостағаншаға ағаш жаңқасын және басқа тостағаншаға парафин түйірін салып, оларды жағып көру.

Қорытынды: химиялық реакциялардың негізгі белгілері: _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы: ________________

Күні_______ Оқушының аты-жөні: __________________________ Сынып: ______

Тақырып 2. Атомның құрылысы. Химиялық элементтердің периодтық жүйесі және периодтық заң. Химиялық байланыс.

Зертханалық тәжірибе №3:

Тақырыбы: «Химиялық байланыстары әртүрлі заттардың молекулаларының және кристалдарының модельдерін жасау және берілген үлгілерді зерттеу»

Мақсаты: кристалдық торлардың типтерімен танысу және соған сай жай заттардың қасиеттерін зерттеу.

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ас тұзы, кварц (құм), графит, «химиялық байланыс» жиынтығы немесе шарөзекті модельдер.

Тапсырмалар:

А) иондық; ә) атомдық; б) молекулалық кристалдық торы бар заттардың модельдерін жасау.
Жасалған модельге сәйкес заттардың физикалық және химиялық қасиеттеріндегі айырмашылықтарды анықтау.
Берілген заттардың үлгілері бойынша кесте толтыру:

Берілген заттар	Байланыстың сипаттамасы
NаСl
Алмаз
СО₂
Металдар

Қорытынды: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы: ________________

Күні_______ Оқушының аты-жөні: __________________________ Сынып: ______

Тақырып 3. Ауа. Оттек. Жану.

Зертханалық тәжірибе № 4

Тақырыбы: «Сутек пероксидін өршіткі қатысында айырып оттек газын алу»

Мақсаты: оттек газын алу, химиялық реакция жылдамдығына катализатордың әсерін зерттеу.

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: газ алатын құрал, тұрғы, газ жинайтын стакан немесе сынауық, ұстағыш, сіріңке, спиртшам, марганец (ІV) оксиді, сутек пероксиді.

ҚТ:

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Жұмыстың барысы:

1. Сынауыққа аздап сутектің асқын тотығын сынауыққа салып, қыздырыңдар.

2. Сутектің асқын тотығында қандай өзгерістер болады? Не байқадыңдар? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Оттек газы түзілгенін дәлелдеңдер _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Сутектің асқын тотығына калий перманганатын қосып, тәжірибені қайталаңдар. Не байқадыңдар? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Химиялық реакция теңдеулерін жазыңдар:

_t

H₂O₂→ ____+_____; С + О₂→_____

Тапсырмалар 2.

1. Марганец (IV) сутектің асқын тотығының айрылу реакциясында қандай қызмет атқарады? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Өршіткі қандай қызмет атқарады? ___________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы: ________________

Күні_______ Оқушының аты-жөні: __________________________ Сынып: ______

Тақырып 4. Сутек. Тотығу-тотықсыздану реакциясы

Зертханалық тәжірибе № 5:

Тақырыбы: «Сутекті зертханада алу, оның қасиеттерін зерттеу»

Мақсаты: сутек газын алу, оның қасиеттерін зерттеу

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: сутек газын алатын қарапайым құрал, тұрғы, сынауықтар, спиртшам, сіріңке, қысқыш, мырыш түйірлері, 30%-дық тұз қышқылы ерітіндісі.

ҚТ:

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Жұмыстың барысы:

Не істеу керек?

Не байқадым?

Реакция теңдеулері. Қорытынды

Суреттегідей сутек алатын қондырғы даярлау
Сынауыққа 4-5 түйір мырыш салып, металл тұрғыға орналастыру.
Үстінен сынауықтың ¼ бөлігіне келтіріп тұз қышқылынан құю.
Екінші сынауықтың аузын төмен қаратып сутек газын жинау, сутектің тазалығын тексеру.
Бөлініп жатқан сутекті жағу

__________________________________________

1.Сутекті алу реакциясын жазыңдар:

Zn + HCl →____+ _____

Бұл реакция қай типке жатады?_________

_______________________

Сутек газын не себепті төңкерілген сынауыққа жинайды?

_______________________

2.Сутектің жану реакциясын құрастырыңдар:

H₂+ O₂→____

Бұл реакция қай типке жатады?________

_______________________

Қорытынды: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы: ________________

Күні_______ Оқушының аты-жөні: __________________________ Сынып: ______

Тақырып 5. Су. Ерітінділер.

Зертханалық тәжірибе № 6:

Тақырыбы: «Судың химиялық қасиеттері»

Мақсаты: судың қасиеттерін зерттеу

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: сынауықтар, тұрғы, тұз, және күкірт қышқылы, натрий немесе калий гидроксидтері, лакмус, фенолфтолеин ерітіндісі,натрий, алюминий, мыс, кальций оксиді, фосфор (V) оксиді.

ҚТ:

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Тапсырма:

Не істеу керек?

Не байқадым?

Реакция теңдеулері, қорытынды

Үш сынауық алып біріншісіне натрий, екіншісіне алюминий, үшіншісіне мыс түйірлерін салып, үстіне 1-2мл су құю.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________

Екі сынауыққа: кальций оксидін, фосфор (V) окидін салу. Үстіне аздап су құйып, шайқау. Лакмус қағазының көмегімен ерітіндінің қандай орта беретініне көңіл аудару.

____________________

________________________

Қорытынды: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы: ________________

Күні_______ Оқушының аты-жөні: __________________________ Сынып: ______

Тақырып 6. Бейорганикалық заттардың негізгі кластары

Зертханалық тәжірибе № 7.1

Тақырыбы: « Қышқылдардың, негіздердің, тұздардың қасиеттерімен танысу»

Мақсаты: Қышқылдардың қасиеттерін ортофосфор қышқылының негізінде зерттеу

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: фенолфталеин, лакмус, метилоранж, ортофосфор қышқылы, бор, әктас, сұйылтылған тұз және күкірт қышқылдары, натрий гидроксиді, күміс нитраты, т.б.

ҚТ:

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Не істеу керек?

Не байқадым?

Қорытынды (Р.т.ж.)

1. Бір сынауыққа ортофосфор қышқылын құйып, оған лакмус тамызу.

_________________ ________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Күміс нитратының 3-4 мл ерітіндісін ортофосфор қышқылының ерітіндісіне тамызу

________________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды:__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Күні_______ Оқушының аты-жөні: __________________________ Сынып: ______

Тақырып 6. Бейорганикалық заттардың негізгі кластары

Зертханалық тәжірибе № 7.2

Тақырыбы: « Қышқылдардың, негіздердің, тұздардың қасиеттерімен танысу»

Мақсаты: Натрий гидроксидінің қышқылмен, тұзбен реацияларын жүргізу

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: фенолфталеин, лакмус, метилоранж, ортофосфор қышқылы, бор, әктас, сұйылтылған тұз және күкірт қышқылдары, натрий гидроксиді, күміс нитраты, т.б.

ҚТ:

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Не істеу керек?

Не байқадым?

Қорытынды (Р.т.ж.)

1. Натрий гидроксиді ерітіндісінің индикаторға әсерін бақылау. 2-3 мл натрий гидроксидінің ерітіндісінен сынауыққа құю. Үстіне 1-2 тамшы фенолфталеин тамызғанда түсінің қалай өзгеретініне көңіл аудару.

__________________

___________________________

2. Сол сілті ерітіндісінің үстіне аздап тамшылатып тұз қышқылының ерітіндісін құю

__________________

___________________________

3. Натрий гидроксидінің қышқылдық оксидпен, тұздармен әрекеттесу реакцияларын жасау

__________________

___________________________

Қорытынды:___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы: ________________

Күні_______ Оқушының аты-жөні: __________________________ Сынып: ______

Тақырып 6. Бейорганикалық заттардың негізгі кластары

Зертханалық тәжірибе № 7.3

Тақырыбы: « Қышқылдардың, негіздердің, тұздардың қасиеттерімен танысу»

Мақсаты: Тұздардың металдармен, сілтілермен, қышқылдармен және тұздарменен реакцияларын жүргізу

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: фенолфталеин, лакмус, метилоранж, ортофосфор қышқылы, бор, әктас, сұйылтылған тұз және күкірт қышқылдары, натрий гидроксиді, күміс нитраты, т.б.

ҚТ:

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Не істеу керек?

Не байқадым?

Қорытынды (Р.т.ж.)

1. Тұздарға тән химиялық қасиеттерді мыс (ІІ) сульфаты және кальций карбонаты ерітінділерін пайдалана отырып жасау

__________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды:__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы: ________________

Тараз қаласы әкімдігінің білім бөлімі

11 сынып оқушысы

(қоғамдық – гуманитарлық бағыт )

____________________________

химия пәнінен арнаған

практикалық және зертханалық жұмыс

дәптері

Химиялық тәжірибе жасау барысында қауіпсіздік техникасын көрсететін белгілер

Заттарды қолмен ұстауға тыйым салынады

Реактивтер құйылған ыдыстарды ашық қалдыруға тыйым салынады

Күйдіргіш зат – қышқыл! Теріні күйдіреді, тітіркендіреді

Күйдіргіш зат – сілті! Теріні күйдіреді, тірікендіреді

Улы және физиологияға қатерлі заттар

Теріге тиген қышқыл ерітіндісін судың қатты ағысында жуып, 2%-дық ас содасының ерітіндісімен шайыңыз

Теріге тиген сілті ерітіндісін судың қатты ағысында жуып, 2%-дық ас содасының ерітіндісімен шайыңыз

Заттың иісін білу үшін ыдысқа қатты еңкеймей, тек газды қолмен желпіп қана иісін көру қажет

Тұрғыға сынауықты ұш жағынан бекіту қажет

Спиртшамын шырпымен жағып, спиртшамның қалпағымен сөндіру қажет

Сынауықты алдымен бүкіл бойын қыздырып, одан кейін зат тұрған жерді қыздыру қажет

Затты жалынның ең жоғарғы нүктесінде қыздыру қажет, себебі ол ең ыстық бөлігі

Қыздыруға арналған ыдыстарды (фарфор табақша, металлдан, шыныдан және фарфордан жасалған пластинкаларды) тигельді қысырғыштармен ұстау қажет

Қатты заттар үшін шпатель пайдалану керек

Сынауықта заттарды араластыру үшін қаттырақ шайқау қажет

Химиялық стақандағы затты араластыру үшін ұшына резеңке тығын тығылған шыны таяқшамен араластыру қажет

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Практикалық жұмыс №1

«Органикалық заттың сапалық құрамын анықтау»

Мақсаты: ___________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№

Не істеу керек?

Не байқадым?

Реакция теңдеулері, қорытынды

1

Органикалық зат құрамындағы көміртекті күйеге айналдыру арқылы анықтау. Қандауырдың ұшымен глюкозаның (қанттың немесе басқа органикалық заттың) бірнеше кристалын алып, жалынға ұстап ептеп қыздыру. Глюкоза әуелі балқиды да, содан соң қоңырланып жанып кетеді. Бұл нені дәлелдейтінін түсіндіру.

2

Органикалық заттағы көміртекті көміртек (ІV) оксидіне, сутекті суға айналдырып анықтау.Жанып тұрған парафин шырақтың үстіне құрғақ стақанды төңкеріп, тұрғы сақинасына 9-суреттегідей (48бет) етіп орналастыр- ыңдар. Стақанның терлеуін бақылау. Жанып тұрған шырақтың үстіне әк суымен шайқалған стақанды төңкеріп, тұрғының сақина-

сына орналастырып, әк суының лайлан-

ғанын бақылау.

Байқалған құбылыстарды түсіндіріп, сәйкес рекциялардың теңдеулерін жазу.

Қорытынды: ________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Практикалық жұмыс №2

«Оттекті органикалық қосылыстарға сапалық реакциялар» тақырыбына эксперименттік есептер шығару

Мақсаты: __________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1	Стеарин қышқылының құрамында көміртек және сутек элементтері бар екенін тәжірибе жүзінде дәлелдеу
2	Нөмірленген үш сынауықта әртүрлі заттар берілген:а)этанол ерітіндісі ә)кірсабын ерітіндісі б)формалин Әрбір заттың қай сынауықта екенін табу.
3	Екі сынауықтың біреуінде формальдегидтің ерітіндісі, екіншісінде глицерин ерітіндісі берілген. Бір реактивтің көмегімен қай сынауықта қандай құйылғанын табу.
4	Нөмірленген төрт сынауықта әртүрлі қосылыстар құйылған : а) гексан ә) этанол б) құмырсқа альдегиді в)глицерин ерітіндісі . Қай заттың қандай сынауықта екенін анықтау үшін әрқайсысының өзіне тән сапалық реакцияларын жасау.
5	Нөмірленген үш сынауықта әртүрлі карбон қышқылдары берілген : а) құмырсқа қышқылы; ә) сірке қышқылы; б) олеин қышқылы. Әр сынауықтағы қышқылдарды анықтау.

Қорытынды: _________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №1

«Метан, этан, этен, этин, пропан, аммиак, су және сірке қышқылы молекулаларының шарстерженьді модельдерін жасау»

Мақсаты: __________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті материалдар мен құрылғылар: Ермексаз, сіріңке шырпылары немесе «Молекулаларды құрастыруға арналған атомдар модельдері» жиынтығы

Қауіпсіздік техникасы: зертханалық құрылғылармен жұмыс.

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

Мақсаты
Құрал - жабдықтар	Түрлі-түсті ермек саз,шырпы (таяқша немесе сым)
Іс -әрекет	1)Ақ немесе ақшыл көк түсті ермексаздан (немесе басқа материалдан) сутек атомдарын көрсететін бірдей өлшемдегі шағын төрт шар дайындап алу. Қара түсті көміртек атомын көрсететін бір шар дайындау. Соңғы шардың диаметрі ашық түсті шарлар диаметрінен 1,5 еседей үлкен болуы керек, бұл өз кезегінде көміртек және сутек атомдарының өлшемдерінің қатынасына сәйкес келеді. Қара шарда (көміртек атомы) бір-бірінен тең алшақтықта төрт нүкте белгілеп, оларға таяқшаларды кіргізіп, таяқшалардың ұшына ашық шарларды (сутек атомдары) қосу (109⁰). 2) Ақ немесе ақшыл көк түсті ермексаздан (немесе басқа материалдан) 8 бірдей шар (сутек атомдары), қара түсті 3 шар (көміртек атомдары) дайындау. Алдыңғы жағдайдағыдай қара шарлар ашық түстілерінен 1,5 есе үлкен болулары керек. Көміртек атомын көрсететін үш қара шарды арасындағы бұрыштары 109⁰ құрайтындай етіп бір-бірімен таяқшалардың көмегімен қосу. Содан кейін әрбір «көміртек атомына» сутек атомдарын қосу. 3)Атом модельдерін пайдаланып этан , этилен, сірке қышқылының, ацетиленнің аммиактың, судың молекулаларының моделдерін құрастырыңдар.
Шарстерженьді моделдерінің суреттері
Қорытынды

Қорытынды: ________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №2

«Қаныққан көмірсутектердің шарстерженьді модельдерін дайындау, олардан еселік байланысы бар оттекті, азотты және күкіртті көмірсутектердің шарстерженьді модельдерін жасау»

Мақсаты: __________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті материалдар мен құрылғылар: Ермексаз, сіріңке шырпылары немесе «Молекулаларды құрастыруға арналған атомдар модельдері» жиынтығы

Қауіпсіздік техникасы: зертханалық құрылғылармен жұмыс.

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

Мақсаты
Құрал - жабдықтар	Түрлі-түсті ермек саз,шырпы (таяқша немесе сым)
Іс -әрекет	1-тәжірибе: Бутан молекуласының шарөзекті модельдерін жасаңдар. 2-тәжірибе: Бутен, бутанол,бутан қышқылының шарөзекті модельдерін жасаңдар 3-тәжірибе:----
Шарстерженьді моделдерінің суреттері

Қорытынды: ________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №3

«Этилен алу және оның қасиеттерін зерттеу»

Мақсаты: __________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1	Этилен спиртін дегидраттау арқылы этилен алу. Реакция жүргізетін құрғақ сынауыққа 1,0-1,5 мл этил спирті мен 2-3 мл концентрлі күкірт қышқылының дайын қоспасынан 3-4 мл абайлап құйып алукерек. Қоспаны қыздырғанда біркелкі қайнауы үшін қоспа құйылған сынауыққа аздап кәрленнің ұсақ сынықтарын салу керек.Сынауықты газ жүретін түтігі бар тығынмен жауып,көлбеу етіп (31-суретте көрсетілгендей) тұрғыға бекітеді.Қоспаны қауіпсіздік шараларын сақтай отырып қыздыру .
2	Этиленнің бромды (йодты) сумен әрекеттесуі.Газ жүретін түтіктің ұшын 1,5 -2 мл-дей бромды (йодты) су құйылған сынауыққа салып, ерітінді түссізденгенше газ өткізу.
3	Этиленнің калий перманганатымен әрекеттесуі.Қоспа құйылған сынауықты қыздыруды тоқтатпай , газ жүретін түтіктің ұшын калий перманганатының қышқылданған ерітіндісіне құйылған сынауыққа батырып , ерітінді түссізденгенше этилен жіберу.
4	Этиленнің жануы.Қоспаны қыздыруды тоқтатпай, газ жүретін түтіктің ұшын жоғары қаратып, бөлініп жатқан газды тұтатып, этиленнің жануын бақылау. Қыздыруды тоқтатып , қоспа салқындағаннан кейін жұмыс орнын жинап тәртіпке келтіру керек.

Жалпы қорытынды: _________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы_____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №4

«Мұнай өнімдерінің үлгілерімен танысу »

Мақсаты: _______________________________________________________________

________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

Жиынтықта берілген мұнай өңдеу өнімдері үлгілерін жақсылап қарастырып, кестені толтырыңдар:

Қорытынды: __________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №5

«Глицериннің суда еруі, мыс (ІІ) гидроксидімен әрекеттесуі »

Мақсаты: __________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№

Не істеу керек?

Не байқадым?

Реакция теңдеулері, қорытынды

1

Сынауыққа 3-4мл мыс (ІІ) сульфатының ерітіндісін құйып, тұнба түзілгенше натрий гидроксиді ерітіндісін қосу. Тәжірибе жақсы шығуы үшін сілтінің артық мөлшерін алған жөн.

2

Алынған қоспаны екі сынауыққа бөліп, біреуіне бірнеше тамшы глицерин құйып, екінші сынауықпен салыстырыңдар.Глицеринмен қоспаны жақсылап араластырып , тағы да екінші сынауықпен салыстыру.

Қорытынды: _________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №6

«Крахмалдың коллоидты ерітіндісін әзірлеу және оның қасиеттерін зерттеу.Тағам өнімдерінен крахмалды анықтау »

Мақсаты: ______________________________________________________________

_______________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1	Егер сынауыққа 2-3 мл крахмал желімін құйып, оған бірнеше тамшы йод қоссыңдар. Аздап қыздырып, суытқанда не пайда болады?
2	Сынауыққа 5 мл крахмал желімін құйып, оған 15 мл су (үш есе көп) және 1-2 мл күкірт қышқылын қосу. Қоспаны 5-6 мин қайнатып , осы қоспадан 1-2 мл алып, суытып, бірнеше тамшы йод ерітіндісін құйыңдар

Қорытынды: __________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №7

«Белоктың түсті реакциялары»

Мақсаты: _______________________________________________________________

________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Қорытынды (реакция теңдеулері)
1	Ксантопротеин реакциясы.Сынауыққа 4 мл нәруыз ерітіндісін және 1мл концентрлі азот қышқылын құйып, қоспаны абайлап қыздырыңдар
2	Азот қышқылы қатысында нәруыздың тұнбаға түсуі. Сынауыққа азот қышқылынан 3 мл құйып, оған сүт нәруызынан 1 мл қосса, нәруыз тұнбаға түседі. Қоспаны шайқаса, азот қышқылы бар сынауықтағы тұнба мөлшері арта түседі.
3	Биурет реакциясы. Сынауыққа 2 мл нәруыз ерітіндісін және 2 мл натрий гидроксидін құйып, 2-3 тамшы мыс (ІІ) сульфатын қосыңдар

Қорытынды: _____________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_________ Сынып:__________ Оқушының аты-жөні:____________________

Лабораториялық тәжірибе №8

«Мақта және жібек жіптің жануы»

Мақсаты: ________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың орындалуы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1	Берілген мақта жібінің үлгілерін қысқыш қайшымен спиртшамның жалынына ұстап жағыңдар. Олар калай жаңғанын бақылаңдар
2	Берілген жүн немесе табиғи жібек үлгілерін қысқыш қайшымен спиртшамның жалынына ұстап жағыңдар. Олар қалай жаңғанын бақылаңдар

Қорытынды: _____________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

9-сынып оқушысы

____________________________

Химия пәнінен арнаған

практикалық және зертханалық жұмыс

дәптері

Химиялық тәжірибе жасау барысында қауіпсіздік техникасын көрсететін белгілер

Заттарды қолмен ұстауға тыйым салынады

Реактивтер құйылған ыдыстарды ашық қалдыруға тыйым салынады

Күйдіргіш зат – қышқыл! Теріні күйдіреді, тітіркендіреді.

Күйдіргіш зат – сілті! Теріні күйдіреді,

тірікендіреді.

Улы және физиологияға қатерлі заттар.

Теріге тиген қышқыл ерітіндісін судың қатты ағысында жуып, 2%-дық ас содасының ерітіндісімен шайыңыз

Теріге тиген сілті ерітіндісін судың қатты ағысында жуып,2%-дық ас содасының ерітіндісімен шайыңыз

Заттың иісін білу үшін ыдысқа қатты еңкеймей, тек газды қолмен желпіп қана иісін көру қажет

Тұрғыға сынауықты ұш жағынан бекіту қажет

Спиртшамын шырпымен жағып, спиртшамның қалпағымен сөндіру қажет

Сынауықты алдымен бүкіл бойын қыздырып, одан кейін зат тұрған жерді қыздыру қажет

Затты жалынның ең жоғарғы нүктесінде қыздыру қажет, себебі ол ең ыстық бөлігі

Қыздыруға арналған ыдыстарды (фарфор табақша, металлдан, шыныдан және фарфордан жасалған пластинкаларды) тигельді қысырғыштармен ұстау

қажет

Қатты заттар үшін шпатель пайдалану керек

Сынауықта заттарды араластыру үшін қаттырақ шайқау қажет

Химиялық стақандағы затты араластыру үшін ұшына резеңке тығын тығылған шыны таяқшамен араластыру қажет

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні:________________

Практикалық жұмыс №1

Тақырыбы:«Электролиттік диссоциация теориясы жəне электролиттердің қасиеттері»

Мақсаты: ____________________________________________________________

____________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1	Мына ерітінділері арасында жүретін реакцияларды тәжірибе жүргізіңдер. а)калий карбонаты мен тұз қышқылы; ә)темір(III) хлориді және калий гидроксиді. б)натрий гидроксиді және күкірт қышқылы.
2	Мынадай айналымды тәжірибе жүзінде іске асырыңдар: мыс(II)сульфаты→ мыс(II)гидроксиді→мыс(II)оксиді→мыс(II)хлориді.
3	Лакмус немесе фенолфталеин қатысында бейтараптану реакцияларын жүргізіңдер. Мысалы, натрий гидроксиді мен тұз қышқылы ерітінділері арасында .
4	Үстел үстіндегі реактивтерді пайдаланып,мына заттарды алыңдар: а) темір(III)гидроксиді, ә) мыс(II) гидроксиді, б) барий сульфаты.

Қосымша тапсырма:

Төмендегідей қысқартылған иондық теңдеулері берілген реакциялардың молекулалық және иондық теңдеулерін жазыңдар:

а)H⁺+OH^-=H₂O

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ә) Ba²⁺+SO₄^2-=BaSO₄↓

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

б) Ca²⁺ +CO₃^2- =CaCO₃↓

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

в) CO₃^2-+2 H⁺=CO₂↑+H ₂O

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды:

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____ Оқушының аты жөні: ________________

Практикалық жұмыс №2

Тақырыбы:«Бейметалдар» тақырыбына эксперименттік есептер шығару,

Мақсаты: ____________________________________________________________

____________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:сынауықтар,ерітінділер: тұз қышқылы, натрий гидроксиді,натрий карбонаты, барий нитраты, амоний сульфаты, лакмус және фенолфталеин,қатты калий карбонаты,амоний нитраты,натрий фосфаты.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№

Не істеукерек?

Не байқадым?

Реакция теңдеулері, қорытынды

1.

Бар реактивтерді пайдаланып төмендегі айналымдарды іс жүзіне асырыңдар:

CuSO₄→Cu(OH)₂→CuCI ₂

2.

Үш сынауықта:натрий сульфаты,натрий (калий) карбонаты,амоний хлоридтерінің ерітінділері бар.Тиісті реактивтерді пайдаланып,әр сынауықтағы заттарды анықтап,тәжірибе жасаңдар

3.

Амоний сульфатының (NH₄)₂SO₄ құрамын дәлелдейтін спалық реакцияны іске асырыңдар.

4.

Қажет реактивтерді пайдаланып,төменде берілген реакцияны жүзеге асыратын тәжірибені орындаңдар:

1)CO₃^{2 -}+2H⁺=

H₂O+CO₂↑

2) Ca²⁺+CO₂^2-=CaCO₃↓

Қорытынды:

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы :_____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Практикалық жұмыс №3

Тақырыбы:«Металдар» тақырыбына эксперименттік есептер шығару»,

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: сынауықтар,тұрғы,есептің әр нұсқасына арналған реактивтер. : _________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№

Не істеукерек?

Не байқадым?

Реакция теңдеулері, қорытынды

1.

1.Темір(III) хлориді,алюминий хлориді,кальций хлориді ерітінділері қай сынауықта екенін анықтаңдар.

2.Темір(II) сульфаты,алюминий сульфаты,натрий сулфаты ерітінділерінің әрқайсысы қай сынауықта екенін анықтаңдар.

3.Мына сызбанұсқа бойынша

CaO → Ca(OH)₂ → CaCI₂

Кальций оксидінен кальций хлоридін алыңдар.

2

1.Темір(II) хлориді,калий хлориді,алюминий хлориді ерітінділерін бір реактивпен анықтаңдар.

2.Темір(III)хлориді,натрий сульфаты,

алюминий сульфаты ерітінділерін бір реактивпен анықтаңдар

3.Төмендегі айналымды тәжірибе жүзінде іске асырып,химиялық реакция теңдеулерін жазыңдар:

Ca(OH )₂ →CaCO₃→ Ca(HCO₃)₂ → CaCO₃

Қосымша тапсырмалар:

1.Үш тәсілмен:

а) Темір(III) хлоридін, ә)алюминий хлоридін алыңдар.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Сұйытылған күкірт қышқылы мына заттардың : Cu, AI,NaCI, Cu(OH)₂, ZnO, NaOH,

Na₂CO₃қайсысымен әрекеттеседі?Іске асатын реакцияларды орындаңдар.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Зертханада мынадай реактивтер бар:а)калий гидроксидінің ерітіндісі;ә)қатты натрий карбонаты;б) азот қышқылының ерітіндісі; в)концентрлі күкірт қышқылы;г)мыс(II)хлориді ерітіндісі; ғ) мыс.Осы реактивтерді пайдаланып,қанша жаңа заттар алуға болады?Мүмкін болатын реакция теңдеулерін жаз.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №1

Тақырыбы:«Электролит ерітінділерінің арасындағы ион алмасу реакциялары

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:сынауықтар,тұрғы,қалдық заттарды жинайтын ыдыс,натрий,калий гидроксидінің,тұз қышқылының,күкірт қышқылының,мыс(II) сульфатының,калий және натрий карбонатының,кальций хлоридінің, күміс нитратының және фенолфталеин ерітінділері.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

Не істеу керек ?	Не байқадым	Реакция теңдеуі,қорытынды
1.Бір сынауыққа мыс(II)сульфатының,екіншісіне дәл осындай мөлшерде тұз қышқылының,ал үшіншісіне натрий гидроксидінің ерітіндісін құйыңдар.Бірінші сынауыққа шамалы натрий гидроксидінің, екіншісіне калий карбонатының,ал үшіншісіне күкірт қышқылының фенолфталеин тамызылған ерітіндісін қосыңдар
2. Берілген реактивтерден кальций карбонатын алыңдар
3.Хлор ионына сапалық реакция жүргізіңдер

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №2

Тақырыбы:«Тұздар гидролизі»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:сынауықтар, натрий хлориді,натрий карбонаты,алюминий сульфаты ерітінділері,қызыл және көк лакмус қағаздары,фенолфталеин ерітіндісі

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:Сынауықтарға 1мл-ден тұз ерітінділерін:натрий хлоридін,натрий карбонатын және алюминий сульфатын құйыңдар.Әрбір ерітіндіден тамызғанда қызыл және көк лакмус қағаздарының түсі қалай өзгеретінін бақылаңдар.Содан кейін сынауыққа бір тамшыдан фенолфталеин ерітіндісін қосыңдар.Байқалған құбылыс,жүретін тұздар гидролизінің реакция теңдеулерін жаз,қорытынды жаса.

Тұз ерітіндісі	Байқалған құбылыс		Реакция теңдеуі
Тұз ерітіндісі	лакмус	фенолфталеин	Реакция теңдеуі
натрий хлориді
натрий карбонаты
алюминий сульфаты

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №3

Тақырыбы:«Көмірқышқыл газы және аммиакты алу, оларды анықтау»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:бор,әктас немесе мәрмәр түйірлері, сұйтылған тұз,күкірт қышқылдары,натрий карбонаты мен гидрокарбонаты ерітінділері,амоний хлориді(қатты),кальций гидроксиді,газ алатын құрал тығынымен,сынауықтар,лакмус ерітіндісі, химиялық стақандар,әк суы,шырпы,спиртшам.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

Не істеу керек ?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері
1.Бір сынауыққа натрий карбонатын құйыңдар да 1-2мл сұйытылған тұз қышқылыерітіндісін қосыңдар.Карбонат ионды CO₃^2- ионын анықтаңдар.
2.Газ алатын құрылғыны даярлап алыңдар.Сынауыққа бірнеше түйір әктас (мәрмәр)салып,үстіне түйірлерді жабатындай етіп тұз қышқылын құйыңдар да газ жүретін түтіктің аузын төмен қарай бағыттаңдар.
3.Газ шығып жатқан түтіктің ұшын ерітіндіден төменірек түсіріп,лакмустың түсі қызғылт болғанша көміртек диоксидін жіберіңдер.Дәл солай әк суы бар сынауыққа көміртек диоксидіне жіберген соң ақ тұнба пайда болғанын байқаған соң,газды одан әріжіберу арқылы тұнба жойылғанына көз жеткізіңіздер.
4.Сынауыққа аздап қатты амоний хлориді мен бірнеше түйірқатты кальций гидроксидін салып араластырыңдар.Не байқадыңдар? Газ жинайтын түтікпен сынауықаузын жауып,аздап қыздырыңдар.Түтіктің газ шығатын жеріне суланған феолфталеин қағазын апарыңдар.

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №4

Тақырыбы:«Хлоридтерді, карбонаттарды, сульфидтерді, сульфаттарды, силикаттарды, аммоний тұздарын танып білу»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:ерітінділер: ас тұзы,натрий карбонаты,натрий сульфиді,натрий сульфиті,натрий сульфаты,натрий силикаты,амоний хлориді,барий нитраты,күміс нитраты,тұз қышқылы,концентрлі натрий сілтісі,қорғасын нитраты,сынауықтар,тұрғы.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері
Сапалық реакция көмегімен хлоридионды анықтаңдар. NaCL
Сапалық реакция көмегімен карбонатионды анықтаңдар Na ₂CO₃
Сапалық реакция көмегімен сульфид ионды анықтаңдар Na ₂S
Сапалық реакция көмегімен сульфитионды анықтаңдар Na ₂SO₃
Сапалық реакция көмегімен сульфат ионды анықтаңдар Na ₂SO₄
Сапалық реакция көмегімен селикатионды анықтаңдар 6)Na ₂SiO₃

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №5

Тақырыбы:«Алюминий гидроксидін алу және оның екідайлық қасиеттерін зерттеу»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:сынауықтар мен тұрғы,алюминиий тұздарының,натрий гидроксидінің,тұз қышқылының ерітінділері.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері
1.Сынауыққа алюминий тұзының 2 мл ерітіндісін құйып,оған қоймалжың тұнба түзілгенше натрий гидроксидінің ерітіндісін тамшылатып құйыңдар.
2.Тұнбаның жартысын басқа сынауыққа құйыңдар. Тұнбаның бір бөлігіне толық ерігенше қышқыл ерітіндісін құйыңдар.
3.Тұнбаның екінші бөлігіне сынауықты шайқай отырып,тұнба толық ерігенше сілті ерітіндісін құйыңдар

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №6

Тақырыбы:«Темірдің (ІІ) және (ІІІ) гидроксидтерін алу және қасиеттерін зерттеу»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:темір(ІІ),(ІІІ)хлоридтерінің,натрий гидроксидінің,күкірт қышқылының ерітінділері,сынауықтар.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері
1.Біреуіндетемір(ІІ),екіншісінде темір(ІІІ) хлориді ерітінділері бар екі сынауыққа сілті ерітіндісін абайлап құйып,темір(ІІ),(ІІІ) гидроксидтерін алыңдар.
2.Түзілген темір(ІІ)гидроксидін екіге бөліп, біріншісін ауада аузы ашық ыдыста қалдырыңдар.
3.Екінші сынауықтағы темір(ІІ)гидроксидін тағы екіге бөліп,біріншісіне күкірт қышқылының,екіншісіне натрий гидроксидінің ерітінділерін құйыңдар.
4.1-тәжірибеде алынған темір(ІІІ)гидроксидін екі сынауыққа бөліп құйып,біріншісіне күкірт қышқылының,екіншісіне натрий гидроксидінің ерітіндісларін құйыңдар.

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №7

Тақырыбы:«Көмірсутек молекулаларының модельдерін құрастыру»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:Түрлі-түсті ермек саз,шырпы (таяқша немесе сым)

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

Мақсаты
Құрал - жабдықтар	Түрлі-түсті ермек саз,шырпы (таяқша немесе сым)
Іс -әрекет	Метан молекуласының моделін жасау 1.Ақ немесе көгілдір түсті ермексаздан(немесе басқа материалдан)үлкендіктерін бірдей етіп сутек атомдарын бейнелейтін кішірек төрт шар дайындаңдар. 2.Бастапқы шарлардан үлкенірек қара түсті тағы бір шар(көміртек атомы)жасаңдар. 3.Қара шардың бетіне арақашықтықтары бірдей етіп төрт нүкте белгілеп алып, осы нүктелерге төрт өзекті(шырпыдан немесе сымнан) кіргізіп,олардың ұштарына төрт кіші шарды орналастырыңдар(51-сурет).
Іс -әрекет	Этилен молекуласының моделін жасау 1.Ақ немесе көгілдір түсті ермексаздан (немесе басқа материалдан) сутек атомдарын бейнелейтін кішірек төрт шар дайындаңдар. 2.Бастапқы шарлардан үлкенірек көміртек атомдарын бейнелейтін қара түсті екі шар дайындаңдар. 3.Әр қара шарға аралық бұрыштары 120 градустай нүктелер белгілеп алыңдар. 4.52-суретке қарап,қара шардағы екі нүктеге өзек кіргізіп,олардың ұштарына сутек атомдарын орналастырыңдар.Үшінші нүктенің екі жағынан өзек кіргізіп,екі көміртек атомдарын өзара жалғастырып,этилен молекуласының моделін жасаңдар.
Шарстерженьдімоделдерініңсуреттері

Қорытынды: _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №8

Тақырыбы:«Мұнай өнімдерімен танысу»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер::«Мұнай және оның өнімдері» жинақтамасы

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

Тапсырма: « Мұнай және оның өнімдері» жинақтамасындағы мұнай өнімдерімен танысып,берілген кестені толтырыңдар:

Өнімнің атауы

Агрегаттық күйі

Түсі

Қолданылуы

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №9

Тақырыбы:«Сірке қышқылының индикаторларға әсері, металдармен және тұздармен әрекеттесуі

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:Сынауықтар,тұрғы,сірке қышқылының ерітіндісі,көк лакмус,мырыш(немесе магний) түйірлері(ұнтақтары),натрий(кальций) карбонаты.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

1-тәжірибе: Сірке қышқылының ерітіндісінен 1—2мл құйыңдар. сірке қышқылының түсіне көңіл аударып, иісін байқаңдар

2-тәжірибе: Бір сынауықтағы ерітіндіге берілген индикатор ерітіндісінен тамызыңдар(немесе индикатор қағазымен тексеріңдер)Не байқадыңдар?

3- тәжірибе: Екінші сынауықтағы сірке қышқылының ерітіндісіне мырыш түйірлерін(немесе магний) салыңдар,реакция баяу жүрген жағдайда аздап қыздыруға болады.

4-тәжірибе: Үшінші сынауықтағы сірке қышқылының ерітіндісіне аздаған натрий карбонатының ұнтағын(немесе бордың түйіршігін)салып, газ бөлінгенін бақылаңдар.

Барлық байқалған құбылыстарды түсіндіріп,жүрген реакциялардың молекулалық және иондық теңдеулерін жаз

Қасиеттері және реактив	СН₃СООН
Физикалық қасиеттері
Индикаторға әсері
Мырышқа (магний)әрекеттесу
Натрий карбонаты мен (кальций карбонатымен) Әректтесуі

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №10

Тақырыбы:«Сабынның және синтетикалық жуғыш заттардың қасиеттерін салыстыру»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:сабын жоңқасы,синтетикалық кіржуғыш ұнтақ,құбыр суы,стақандар,сынауықтар,шыны таяқшалар.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

Жұмыс барысы

Байқалған құбылыс

1.Екі стақанға(немесе сынауықтарға) 3-5 мл құбыр суын құйып алыңдар.

2.Олардың біреуіне аздаған мөлшерде сабын жоңқасынан, екіншісіне кіржуғыш ұнтағын салыңдар.

3.Алынған қоспаларды шыны таяқшамен араластырыңдар.

4.Ерітінділердің ортасын индикатормен тексеріңдер.

Байқалған құбылыстарды түсіндіріңдер.

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы _____

28

Практикалық және зертханалық жұмыс

дәптері

10-сынып оқушысы

____________________

Химиялық тәжірибе жасау барысында қауіпсіздік техникасын көрсететін белгілер

Заттарды қолмен ұстауға тыйым салынады

Реактивтер құйылған ыдыстарды ашық қалдыруға тыйымсалынады

Күйдіргіш зат – қышқыл! Теріні күйдіреді, тітіркендіреді.

Күйдіргіш зат – сілті! Теріні күйдіреді, тірікендіреді.

Улы және физиологиялық қатерлі заттар.

Теріге тиген қышқыл ерітіндісін судың қатты ағысында жуып, 2%-дық ас содасының ерітіндісімен шайыңыз

Теріге тиген сілті ерітіндісін судың қатты ағысында жуып, 2%-дық сірке қышқылы ерітіндісімен шайыңыз

Заттың иісін білу үшін ыдысқа қатты еңкеймей, тек газды қолмен желпіп қана иісін көру қажет

Тұрғыға сынауықты мойын жағынан бекіту қажет

Спиртшамын шырпымен жағып, спиртшамның қалпағымен сөндіру қажет

Сынауықты алдымен ұзына бойына, одан кейін зат тұрған жерді қыздыру қажет

Затты жалынның ең жоғарғы нүктесінде қыздыру қажет, себебі ол ең ыстық бөлігі

Қыздыруға арналған ыдыстарды (фарфор табақша, металлдан, шыныдан және фарфордан жасалған пластинкаларды) тигельді қыстырғыштармен ұстау қажет

Қатты заттарды алу үшін шпатель пайдалану керек

Сынауықта заттарды араластыру үшін қаттырақ шайқау қажет

Химиялық стақандағы затты араластыру үшін ұшына резеңке тығын тығылған шыны таяқшамен араластыру қажет

Оқушының аты-жөні__________________Күні_______Сыныбы _____

Практикалық жұмыс № 1

Тақырыбы «Негізгі топша металдары» тақырыбына

эксперименттік есептер шешу.

Мақсаты________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым ________________

Жұмыстың барысы.

Не істеу керек?	Не байқадым:	Реакция теңдеулері, қорытындылар
І нұсқа .Индикаторларды қолданып магний нитраты, натрий карбонаты, натрий хлориді ерітінділерін анықтаңдар ІІ нұсқа Натрий карбонаты,натрий сульфаты,натрий хлориді ерітінділерін күміс нитратын қолданбай анықтаңдар. ІІІ нұсқа Басқа реактивтерді қолданбай сынауықтардың қайсысында күкірт қышқылы, калий гидроксиді, магний карбонаты бар екенін анықтаңдар.		Реакция теңдеулері, қорытындылар

І нұсқа Берілген тұздың натрий сульфаты екенін дәлелдеңдер ІІ нұсқа Магний хлоридінің сапалық құрамын дәлелдеңдер ІІІ нұсқа Сендерге берілген тұздың натрий карбонаты екенін дәлелдеңдер.		.
І нұсқа Берілген судың карбонатты кермектігін анықтаңдар. ІІ нұсқа Кермек суда кальций сульфатының болатының дәлелдеңдер. ІІІ нұсқа Берілген магний нитраты ерітіндісі гидролизге ұшырағанын дәлелдеңдер. Ортаның Ерітіндідегі ортаны анықтаңдар.
І нұсқа Сынауықтардың қайсысында кальций тұзы, литий тұзы, натрий тұзы болатынын анықтаңдар. ІІ нұсқа Берілген натрий гидроксидінің ерітіндісін ашық ыдыста сақтағанда біртіндеп натрий карбонатына айналғанын дәлелдеңдер. ІІІ нұсқа Кальций карбонатының сапалық құрамын анықтаңдар.

Қорытынды: (қорытынды жұмыстың мақсатына байланысты жасалады)_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Баға:_______

Оқушының аты-жөні__________ Күні________Сыныбы________

Практикалық жұмыс №2

Тақырыбы:«Қосымша топша металдары» тақырыбы бойынша эксперименттік есептер шығару

Мақсаты:______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ:

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Жұмыстың барысы

Не істеу керек?	Не байқадым:	Реакция теңдеулері, қорытындылар
1 Темірден темір (III) гидроксидін алыңдар.
2 Сынауықтардың қайсысында темір(III) хлориді, мыс (II) хлориді, хром (III) хлориді болатынын дәлелдеңдер. Темір (III) сульфатының сапалық құрамын дәлелдеңдер
3 Сынауықтардың қайсысында темір (III) сульфаты, мыс сульфаты, мырыш сульфаты болатынын анықтаңдар.
4 Темір (II) сульфатының сапалық құрамын дәлелдеңдер
5-есеп. Темір (II) сульфатының құрамында темір(III) сульфатының қоспасы болатынын дәлелдеңдер.

Қорытынды:__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Баға:_______

Оқушының аты-жөні___________________Күні_______Сыныбы _____

Практикалық жұмыс № 3

Тақырыбы: Аммиактың алынуы, аммиактың сулы ерітіндісінің және аммоний тұздарының қасиеттерін зерттеу.

Мақсаты:_______________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Құрал-жабдықтар мен реактивтер:

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Жұмыстың барысы.

№

Не істеу керек,

Не байқадым

Реакция теңдеулері

Қорытындылар

1-тәжірибе. Аммиактың алынуы және оның суда еруі.

Құрғақ кальций гидроксидін және құрғақ аммоний хлоридінің қоспасын құрғақ сынауыққа салып газөткізгіш түтігі бар тығынмен жауып қыздырыңдар.Түзілген газды төңкерілген сынауыққа жинаңдар. Аммиак жиналған сынауықты газөткізгіш түтіктен аузын төмен қаратып босатыңдар.Тез арада сынауықтың аузын бас бармақпен жауып, суы бар ыдысқа салыңдар. Судың астында сынауықтың аузын саусақпен жауып, кірген суымен бірге шығарып алып, фенолфталейнмен сынаңдар. Сосын пробиркаға бірнеше тамшы күкірт қышқылын қосындар.

2-тәжірибе. Аммоний тұздарының қасиеттерін зерттеу.

а) Аммоний хлоридін сынауыққа құрғақ аммоний хлоридінің аз мөлшерін салыңдар.Сынауықтың шетіне дымқыл фенолфталейн қағазын қойыңдар.

б) Аммоний карбонатының термиялық айырылуы.

Сынауыққа құрғақ аммоний карбонатының аз мөлшерін салып, жанарғы жалынында 2-3минут сынауықтағы тұздың барлығы жоғалғанша қыздырыңдар.

в) Аммоний тұздарының гидролизі. Көк лакмус қағазына аммоний хлориді ерітіндісінің тамшысын тамызыңдар. Ерітінді ортасының реакциясы қандай?

Қорытынды

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Баға:_______

Оқушының аты-жөні__________________Күні_______Сыныбы _____

Практикалық жұмыс № 4

Тақырыбы: Сапалық реакция көмегімен ерітіндідегі иондарды

анықтау

Мақсаты:_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым ________________

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым:	Реаяакция теңдеулері.Қорытынды
1	Хлорид –ионға сапалық реакция. Төрт сынауыққа 4-5 тамшыдан кальций хлориді, барий хлориді, калий хлориді, натрий хлориді ерітінділерін құйыңдар. Әр сынауыққа екі тамшыдан күміс нитратының ерітіндісін қосыңдар. Барлық сынауықтағы нәтижелерді салыстырыңдар. Әр сынауыққа бір тамшы концентрлі азот қышқылын қосыңдар.
2	Сульфат-ионына сапалық реакция. Бір сынауыққа сұйылтылған күкірт қышқылын,екіншісіне натрий сульфатын құйып әр қайсысына барий хлориді немесе барий нитраты ерітіндісін қосыңдар.
3	Нитрат ионына сапалық реакция Сынауыққа 0,5г натрий нитратын салып, тұзды толығымен жабатындай етіп концентрлі күкірт қышқылының ерітіндісін құйыңдар, біраз мыс ұнтағын қосып қыздырыңдар.
4	Фосфат ионға сапалық реакция. Сынауыққа 1-2 мл ортофосфор қышқылының ерітіндісін құйып, осындай мөлшерде күміс нитратының ерітіндісін қосыңдар. Не байқалады?Реакция теңдеуін жазыңдар.
5	Карбонат ионға сапалық реакция. а) Сынауыққа 1мл натрий карбонаты ерітіндісін және осындай көлемде барий хлориді ерітіндісін құйыңдар. Не байқалады? ә) Сынауыққа 1мл натрий карбонаты ерітіндісін құйып, бірнеше тамшы күміс нитратын қосыңдар. Не байқалады? Түзілген тұнбаға 0,5 мл сұйытылған азот қышқылының ерітіндісін қосыңдар. Не байқалады?
6	Аммоний ионына сапалық реакция Сынауыққа 5-7 т аммоний сульфаты ерітіндісін құйып 1-2 т концентрлі сілті ерітіндісін қосыңдар. Сынауықтың қабырғасына дымқыл индикатор қағазын ұстап тұрып, сынауықтағы қоспаны қыздырыңдар.

Қорытынды _______________________________________________________________________________

Баға:_______

Оқушының аты-жөні____________Күні_____Сыныбы_________

1-зертханалық жұмыс

Тақырып: Әр түрлі байланыстағы заттардың молекулаларының моделдерін құрастыру. Әртүрлі кристалдық торы бар заттардың қасиеттерін зерттеу

Тәжірибенің орындалуы.

1.Молекулалардың (HCI,H₂O,H₂S,NH₃,CH₄) шарөзекті және масштабты модельдерін құрастырыңдар.

Модельдерді құрастыру үшін дайын жиынтықтардың бөлшектерін немесе ермексаз бен таяқшаларды пайдаланыңдар,әртүрлі атомдардан құралған модельдерді жасау үшін түрлі түсті ермексазды қолданыңдар. Хлорсутектің,судың,күкірт-сутектің, аммиактың, метанның модельдерін құрастырыңдар.

Әртүрлі кристалдық торы бар заттардың қасиеттері

3.Иондық,атомдық және молекулалық кристалдық торы бар заттардың қыздыруға қатынасын зерттеңдер.

Тәжірибенің орындалуы. 4 сынауыққа шамамен 0.5г-нан әр заттан: кристалдық ас тұзы, таза өзен құмы SiO₂, қант және кристалдық йод салыңдар.Қант және йоды бар сынауықтарды мақтамен жабыңдар.Әрбір сынауықта қандай өзгерістер байқалады? Әр заттың физикалық қасиеттері, олардың кристалдық торының құрылысы туралы қорытынды жасаңдар.

Үлгі суреттері

Бақылаулар

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

Қорытынды

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы______________

Оқушының аты-жөні____________Күні_____Сыныбы_________

2-зертханалық жұмыс

Тақырыбы: Гидроксидтерді алу және олардың қасиеттерін зерттеу

Мақсаты________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым ________________

Тапсырма.Тәжірибе жүзінде сілтілердің ,ерімейтін негіздердің, екідайлы гидроксидтер мен қышқылдардың химиялық қасиеттерін зерттеңдер.

1 тәжірибе.

Реакция теңдеулері

Бақылау нәтижелері

Қорытынды

CaO + H₂O →

Ca(OH)₂ + H₃PO₄ →

Ca(OH)₂ + HCl →

Ca(OH)₂ + CO₂ →

Индикатордың түсі:

лакмус

фенолфталеин

метилоранж

2 тәжірибе

Реакция теңдеулері

Бақылау нәтижелері

Қорытынды

NaOH + CuSO₄ →

Cu(OH)₂ + HCl →

Cu (OH)₂ ^t→

Тұнбаның түсі қандай?

3 тәжірибе

Реакция теңдеулері

Бақылау нәтижелері

Қорытынды

ZnCl₂ + NaOH →

Zn(OH)₂ + HCl →

Zn(OH)₂ + NaOH →

Тұнбаның түсі қандай?

Тұздар гидролизі

Тапсырма.Әртүрлі тұздар ерітінділердің ортасын индикатор көмегімен анықтаңдар.Сынау нәтижелерін кестеге жазыңдар.

Тұз ерітіндісі

Фенолфталейн

Лакмус

NaCI

Na₂CO₃

AL₂(SO₄)₃

Тұздар гидролизінің реакция теңдеулерін құрастырыңдар.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Баға:_______

Оқушының аты-жөні____________Күні_____Сыныбы_________

3-зертханалық тәжірибе

Тақырыбы: Қышқылдардың, негіздердің, тұздардың сапалық құрамын тәжірибелермен дәлелдеу

Мақсаты________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым ________________

1. Қышқылдардың құрамын анықтау

Қышқыл ерітінділері

Метилоранж (лакмус)

1. HCl

2. H₃PO₄

3. CH₃COOH

______________________

Қорытынды: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Сілтілердің құрамын анықтау

Сілті ерітінділері

Фенолфталеин

1. NaOH

2. Ca(OH)₂

3. NH₄OH

_____________________

Қорытынды: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Тұздардың сапалық құрамын анықтау

Тұз ерітіндісі

Катионды анықтағыш реагент

Анионды анықтағыш реагент

Реакция теңдеулері, қорытынды

1. ZnCl₂

2. CuSO₄

Қорытынды: ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Баға:_______

Оқушының аты-жөні____________Күні_____Сыныбы_________

4-зертханалық тәжірибе

Тақырыбы:Химиялық тепе-теңдіктің ығысуы

Химиялық тепе-теңдікке әрекеттесетін заттар мен өнімдердің концентрацияларының әсерін зерттеңдер.

Мақсаты________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым ________________

Тәжірибенің орындалуы.1.1-2 мл темір ІІІ хлоридін құйып, оған сондай мөлшерде калий тиоцианатын KSCN қосыңдар.Сынауықтағы ерітіндінің түсінің өзгеруін бақылаңдар.Бұл түс қандай заттың түзілгеніне дәлел бола алады?Реакция теңдеуін жазыңдар.

2. Алынған ерітіндіні 3 ке бөліңдер.Біріншісін салыстыруға қалдырыңдар.Екіншісіне аздап қатты калий хлоридін,ал үшіншісіне қатты калий тиоцианатын қосыңдар.Біріншімен салыстырғанда олардың түсі қалай өзгереді?Бақылағандарыңды түсіндіріп,реагенттермен өнімдердің концентрацияларының химиялық тепе-теңдікке әсері туралы қорытынды жасаңдар.

Реакция теңдеулері

Бақылау қорытындысы

FeCl₃ + KSCN →

Fe(SCN)₃+ KCl →

Fe(SCN)₃+ KSCN →

Тұнбаның түсі қандай?

Ерітіндінің түсі қандай? Неге?

Қорытынды ____________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Баға:_______

Оқушының аты-жөні____________Күні_____Сыныбы_________

5-зертханалық тәжірибе

Тақырыбы:Типтік металдар, бейметалдар және екідайлы элементтердің химиялық қасиеттері.

Мақсаты________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым ________________

Тапсырма.Металдар,бейметалдар және екідайлы элементтердің химиялық қасиеттерін зертеңдер.

1-тәжірибе.Магнийдің қышқылдар және негіздермен әрекеттесуі.

Магнийдің сұйытылған және концентрлі азот қышқылымен,концентрлі күкірт қышқылымен әрекеттесу реакция теңдеулерін жазыңдар.Электрондық баланс әдісімен коэффиценттерін қойыңдар.

Реакция теңдеулері

Бақылау қорытындысы

Mg + H₂SO₄ →

Mg + NaOH →

Mg + H₂SO₄₍_конц_.) →

Mg + HNO₃₍_разб_.) →

Mg + HNO₃₍_конц_.) →

Тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты көрсетіңдер

2-тәжірибе. Алюминийдің қышқылдар және сілтілермен әрекеттесуі

Реакция теңдеулері

Бақылау қорытындысы

Al + H₂SO₄ →

Al + NaOH →

Al + HNO₃₍_разб_.) →

Тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты көрсетіңдер

Қорытынды ___________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Баға:_______

Оқушының аты-жөні____________Күні_____Сыныбы_________

6-зертханалық жұмыс

Тақырыбы:Натрий және калий, кальций және магнийдің маңызды тұздарының үлгілерімен таныстыру,металдардың химиялық белсенділігін салыстыру.

Мақсаты________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым ________________

Тапсырма. Мұғалім ұсынған натрий және калийдің маңызды тұздарының үлгілерімен танысып, берілген кестені толтырыңдар

№6.1

Атауы

Формуласы

Сыртқы түрі

Табиғаттта кездеседі немесе химиялық жолмен алынады

Қолданылуы

Сілтілік және сілтілік жер металдарының тұздарының спиртшам жалынын бояуы

№6.2

Иондар	Тұздар	Жалынның түсі
Li⁺
Na⁺
K⁺
Ca⁺

Әк сүтін және әк суын дайындау,олардың көміртек (IV)оксидімен әрекеттесуі

№6.3

Реакция теңдеулері

Бақылау қорытындысы

CaO+ H₂O →

Сa(OH)₂ + HCl →

Сa(OH)₂ + CO₂→

Каков цвет лакмуса?

Что образовалось?

Қорытынды ________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Баға:_______

Оқушының аты-жөні____________Күні_____Сыныбы_________

7 – зертханалық тәжірибе

Тақырыбы:Cu²⁺,Fe⁺².Fe³⁺,Zn²⁺ иондарын анықтауға арналған сапалық реакциялар

Мақсаты________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым ________________

Тапсырма.Мыс,темір, мырыш иондарына сапалық реакция реакциялар жасаңдар.

Тәжірибенің орындалуы

1.Сынауыққа 1 мл натрий гидроксиді ерітіндісін құйыңдар да, тұнба түзілгенше бірнеше тамшы мыс тұзының ерітіндісін қосыңдар.Реакцияның иондық теңдеуін жазыңдар.Осы реакцияның жүру белгілерін көрсетіңдер.

2.4-5 т темір (III) хлориді немесе сульфаты ерітіндісіне 1-2 т калий тиоцианаты ер.сін қосыңдар.Ерітіндінің түсі қалай өзгерді?Осы реакцияның иондық теңдеуін жаз

3.Бірнеше т темір (II)хлориді ерітіндісіне 1-2 т қан тұзы ерітіндісін қосыңдар.Түзілген тұнбаның түсі қандай?Тұнбаның құрамы (Турбунул көгі)Fe₃(CN)₆]₂екенін ескере отырып реакцияның иондық теңдеуін жазыңдар.

Сынауыққа 1 мл мырыш тұзынқұйып,іркілдек түссіз тұнба түзілгенше тамшылатып сілті ерітіндісін қосыңдар.Осы реакцияның теңдеуін иондық түрде жазыңдар.

Есептік кестені толтырыңдар.

Реакция теңдеулері

Бақылау қорытындысы

NaOH + CuSO₄ →

Иондық теңдеу

Тұнбаның түсі қандай?

Осы реакцияның жүру белгісі?

FeCl₃ + KSCN →

Иондық теңдеу

Тұнбаның түсі қандай?

Осы реакцияның жүру белгісі?

FeCl₂ + K₃[Fe(CN)₆] →

Иондық теңдеу

Тұнбаның түсі қандай?

Осы реакцияның жүру белгісі?

ZnCl₂ + NaOH →

Иондық теңдеу

Тұнбаның түсі қандай?

Осы реакцияның жүру белгісі?

Қорытынды ________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы_______________

Оқушының аты-жөні____________Күні_____Сыныбы_________

8.1 – зертханалық тәжірибе

Тақырыбы:Бейорганикалық заттардың кластары арасындағы генетикалық байланыс.

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы

1 нұсқа

2 нұсқа

Металл → негіздік оксид → негіз → тұз

Бейметалл → қышқылдық оксид → қышқыл → тұз

Қорытынды: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы __________

Оқушының аты-жөні____________Күні_____Сыныбы_________

8-зертханалық тәжірибе

Тақырыбы: 8.1.Ортофосфор қышқылының , фосфаттар мен гидрофосфаттардың қасиеттерін зерттеңдер.

Мақсаты________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым ________________

Тапсырма.Ортофосфор қышқылының және оның тұздарының кейбір қасиеттерін зерттеңдер.

Тәжірибенің орындалуы.1.Сынауыққа 1 мл әк суын құйып, оған 1 тамшы ортофосфор қышқылының ерітіндісін қосыңдар.Сынауықты шайқаңдар.Не байқадыңдар?

Тағы бірнеше тамшы қышқыл қосыңдар.Ерітіндінің лайының жойылуын бақылаңдар.Бақылаған құбылыстарды түсіндіріңдер.Жүретін реакция теңдеулерін жазыңдар.

2.Берілген ортофосфор қышқылының тұздарының :кальций фосфатының , гидрофосфатының және дегидрофосфатының үлгілерін қараңдар.Әрбір тұздан 0,5г-нан алып,сынауыққа салып, 1 мл су құйыңдар.Сынауықтардағы қоспаны араластырыңдар.Тұздардың ерігіштігі туралы қорытынды жасаңдар.

3.Екі сынауыққа 1мл-ден тұз ерітінділерін натрий фосфатын натрий дигидрофосфатын құйыңдар.1 т фенолфталейн қосыңдар.Байқаған құбылысты түсіндіріңдер.Осы тұздардың гидролиздену реакциясының теңдеулерін құрастырыңдар.

Крахмалға йод ерітіндісінің әсері

Тапсырма.Йодты анықтау реакциясын зерттеңдер.

Тәжіринің орындалуы.Бір сынауыққа 1 мл йодтың сумен сұйытылған спирттік ерітіндісін,екіншісіне осынша мөлшерде калий йодиді ерітіндісін құйыңдар.Әрбір сынауыққа бірнеше тамшыдан крахмал ерітіндісін қосыңдар.

Байқалған құбылыстарды түсіндіріңдер.Қорытынды жасаңдар.

Реакция теңдеулері

Бақылау қорытындысы

Ca(OH)₂ + H₃PO₄ →

Ca₃(PO₄)₂ + H₃PO₄ →

Тұнбаның түсі қандай?

Қандай өзгеріс байқалды?

Ca₃(PO₄)₂ + H₂O →

CaHPO₄ + H₂O →

Ca(H₂PO₄)₂ + H₂O →

Әр сынауықта қандай өзгеріс байқалды?

Na₃PO₄ерітіндісінде фенолфталеиннің түсі қандай ______________

Гидролиз:

NaH₂PO₄ ерітіндісінде фенолфталеиннің түсі қандай? ______________

Гидролиз:

Ерітіндінің ортасы қандай?

Қорытынды ___________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Баға:_______

Оқушының аты-жөні____________Күні_____Сыныбы_________

8.2-зертханалық тәжірибе

Тақырыбы: 8.2.Крахмалға йод ерітіндісінің әсері

Мақсаты________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым ________________

Тапсырма. Йодты анықтау реакциясын зерттеңдер

Тапсырма

Бақылау қорытындысы

1.Йодттың спирттегі ерітіндісі + крахмал

2.Калий иодиді ерітіндісі + крахмал

Қорытынды: _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы______________

9-сынып оқушысы

____________________________

Химия пәнінен арнаған

практикалық және зертханалық жұмыс

дәптері

Химиялық тәжірибе жасау барысында қауіпсіздік техникасын көрсететін белгілер

Заттарды қолмен ұстауға тыйым салынады

Реактивтер құйылған ыдыстарды ашық

қалдыруға тыйым салынады

Күйдіргіш зат – қышқыл! Теріні күйдіреді, тітіркендіреді.

Күйдіргіш зат – сілті! Теріні күйдіреді,

тірікендіреді.

Улы және физиологияға қатерлі заттар.

Теріге тиген қышқыл ерітіндісін судың қатты

ағысында жуып, 2%-дық ас содасының

ерітіндісімен шайыңыз

Теріге тиген сілті ерітіндісін судың қатты ағысында

жуып,2%-дық ас содасының ерітіндісімен шайыңыз

Заттың иісін білу үшін ыдысқа қатты еңкеймей,

тек газды қолмен желпіп қана иісін көру қажет

Тұрғыға сынауықты ұш жағынан бекіту қажет

Спиртшамын шырпымен жағып, спиртшамның қалпағымен сөндіру қажет

Сынауықты алдымен бүкіл бойын қыздырып, одан

кейін зат тұрған жерді қыздыру қажет

Затты жалынның ең жоғарғы нүктесінде қыздыру

қажет, себебі ол ең ыстық бөлігі

Қыздыруға арналған ыдыстарды (фарфор табақша, металлдан, шыныдан және фарфордан жасалған пластинкаларды) тигельді қысырғыштармен ұстау

қажет

Қатты заттар үшін шпатель пайдалану керек

Сынауықта заттарды араластыру үшін қаттырақ

шайқау қажет

Химиялық стақандағы затты араластыру үшін

ұшына резеңке тығын тығылған шыны таяқшамен

араластыру қажет

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні:________________

Практикалық жұмыс №1

Тақырыбы:«Электролиттік диссоциация теориясы жəне электролиттердің қасиеттері»

Мақсаты: ____________________________________________________________

____________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№	Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1	Мына ерітінділері арасында жүретін реакцияларды тәжірибе жүргізіңдер. а)калий карбонаты мен тұз қышқылы; ә)темір(III) хлориді және калий гидроксиді. б)натрий гидроксиді және күкірт қышқылы.
2	Мынадай айналымды тәжірибе жүзінде іске асырыңдар: мыс(II)сульфаты→ мыс(II)гидроксиді→мыс(II)оксиді→мыс(II)хлориді.
3	Лакмус немесе фенолфталеин қатысында бейтараптану реакцияларын жүргізіңдер. Мысалы, натрий гидроксиді мен тұз қышқылы ерітінділері арасында .
4	Үстел үстіндегі реактивтерді пайдаланып,мына заттарды алыңдар: а) темір(III)гидроксиді, ә) мыс(II) гидроксиді, б) барий сульфаты.

Қосымша тапсырма:

Төмендегідей қысқартылған иондық теңдеулері берілген реакциялардың молекулалық және иондық теңдеулерін жазыңдар:

а)H⁺+OH^-=H₂O

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ә) Ba²⁺+SO₄^2-=BaSO₄↓

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

б) Ca²⁺ +CO₃^2- =CaCO₃↓

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

в) CO₃^2-+2 H⁺=CO₂↑+H ₂O

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды:

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____ Оқушының аты жөні: ________________

Практикалық жұмыс №2

Тақырыбы:«Бейметалдар» тақырыбына эксперименттік есептер шығару,

Мақсаты: ____________________________________________________________

____________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:сынауықтар,ерітінділер: тұз қышқылы, натрий гидроксиді,натрий карбонаты, барий нитраты, амоний сульфаты, лакмус және фенолфталеин,қатты калий карбонаты,амоний нитраты,натрий фосфаты.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№

Не істеукерек?

Не байқадым?

Реакция теңдеулері, қорытынды

1.

Бар реактивтерді пайдаланып төмендегі айналымдарды іс жүзіне асырыңдар:

CuSO₄→Cu(OH)₂→CuCI ₂

2.

Үш сынауықта:натрий сульфаты,натрий (калий) карбонаты,амоний хлоридтерінің ерітінділері бар.Тиісті реактивтерді пайдаланып,әр сынауықтағы заттарды анықтап,тәжірибе жасаңдар

3.

Амоний сульфатының (NH₄)₂SO₄ құрамын дәлелдейтін спалық реакцияны іске асырыңдар.

4.

Қажет реактивтерді пайдаланып,төменде берілген реакцияны жүзеге асыратын тәжірибені орындаңдар:

1)CO₃^{2 -}+2H⁺=

H₂O+CO₂↑

2) Ca²⁺+CO₂^2-=CaCO₃↓

Қорытынды:

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы :_____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Практикалық жұмыс №3

Тақырыбы:«Металдар» тақырыбына эксперименттік есептер шығару»,

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: сынауықтар,тұрғы,есептің әр нұсқасына арналған реактивтер. : _________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

№

Не істеукерек?

Не байқадым?

Реакция теңдеулері, қорытынды

1.

1.Темір(III) хлориді,алюминий хлориді,кальций хлориді ерітінділері қай сынауықта екенін анықтаңдар.

2.Темір(II) сульфаты,алюминий сульфаты,натрий сулфаты ерітінділерінің әрқайсысы қай сынауықта екенін анықтаңдар.

3.Мына сызбанұсқа бойынша

CaO → Ca(OH)₂ → CaCI₂

Кальций оксидінен кальций хлоридін алыңдар.

2

1.Темір(II) хлориді,калий хлориді,алюминий хлориді ерітінділерін бір реактивпен анықтаңдар.

2.Темір(III)хлориді,натрий сульфаты,

алюминий сульфаты ерітінділерін бір реактивпен анықтаңдар

3.Төмендегі айналымды тәжірибе жүзінде іске асырып,химиялық реакция теңдеулерін жазыңдар:

Ca(OH )₂ →CaCO₃→ Ca(HCO₃)₂ → CaCO₃

Қосымша тапсырмалар:

1.Үш тәсілмен:

а) Темір(III) хлоридін, ә)алюминий хлоридін алыңдар.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Сұйытылған күкірт қышқылы мына заттардың : Cu, AI,NaCI, Cu(OH)₂, ZnO, NaOH,

Na₂CO₃қайсысымен әрекеттеседі?Іске асатын реакцияларды орындаңдар.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Зертханада мынадай реактивтер бар:а)калий гидроксидінің ерітіндісі;ә)қатты натрий карбонаты;б) азот қышқылының ерітіндісі; в)концентрлі күкірт қышқылы;г)мыс(II)хлориді ерітіндісі; ғ) мыс.Осы реактивтерді пайдаланып,қанша жаңа заттар алуға болады?Мүмкін болатын реакция теңдеулерін жаз.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №1

Тақырыбы:«Электролит ерітінділерінің арасындағы ион алмасу реакциялары

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:сынауықтар,тұрғы,қалдық заттарды жинайтын ыдыс,натрий,калий гидроксидінің,тұз қышқылының,күкірт қышқылының,мыс(II) сульфатының,калий және натрий карбонатының,кальций хлоридінің, күміс нитратының және фенолфталеин ерітінділері.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:

Не істеу керек ?	Не байқадым	Реакция теңдеуі,қорытынды
1.Бір сынауыққа мыс(II)сульфатының,екіншісіне дәл осындай мөлшерде тұз қышқылының,ал үшіншісіне натрий гидроксидінің ерітіндісін құйыңдар.Бірінші сынауыққа шамалы натрий гидроксидінің, екіншісіне калий карбонатының,ал үшіншісіне күкірт қышқылының фенолфталеин тамызылған ерітіндісін қосыңдар
2. Берілген реактивтерден кальций карбонатын алыңдар
3.Хлор ионына сапалық реакция жүргізіңдер

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №2

Тақырыбы:«Тұздар гидролизі»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:сынауықтар, натрий хлориді,натрий карбонаты,алюминий сульфаты ерітінділері,қызыл және көк лакмус қағаздары,фенолфталеин ерітіндісі

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмыстың барысы:Сынауықтарға 1мл-ден тұз ерітінділерін:натрий хлоридін,натрий карбонатын және алюминий сульфатын құйыңдар.Әрбір ерітіндіден тамызғанда қызыл және көк лакмус қағаздарының түсі қалай өзгеретінін бақылаңдар.Содан кейін сынауыққа бір тамшыдан фенолфталеин ерітіндісін қосыңдар.Байқалған құбылыс,жүретін тұздар гидролизінің реакция теңдеулерін жаз,қорытынды жаса.

Тұз ерітіндісі	Байқалған құбылыс		Реакция теңдеуі
	лакмус	фенолфталеин
натрий хлориді
натрий карбонаты
алюминий сульфаты

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №3

Тақырыбы:«Көмірқышқыл газы және аммиакты алу, оларды анықтау»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:бор,әктас немесе мәрмәр түйірлері, сұйтылған тұз,күкірт қышқылдары,натрий карбонаты мен гидрокарбонаты ерітінділері,амоний хлориді(қатты),кальций гидроксиді,газ алатын құрал тығынымен,сынауықтар,лакмус ерітіндісі, химиялық стақандар,әк суы,шырпы,спиртшам.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

Не істеу керек ?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері
1.Бір сынауыққа натрий карбонатын құйыңдар да 1-2мл сұйытылған тұз қышқылыерітіндісін қосыңдар.Карбонат ионды CO₃^2- ионын анықтаңдар.
2.Газ алатын құрылғыны даярлап алыңдар.Сынауыққа бірнеше түйір әктас (мәрмәр)салып,үстіне түйірлерді жабатындай етіп тұз қышқылын құйыңдар да газ жүретін түтіктің аузын төмен қарай бағыттаңдар.
3.Газ шығып жатқан түтіктің ұшын ерітіндіден төменірек түсіріп,лакмустың түсі қызғылт болғанша көміртек диоксидін жіберіңдер.Дәл солай әк суы бар сынауыққа көміртек диоксидіне жіберген соң ақ тұнба пайда болғанын байқаған соң,газды одан әріжіберу арқылы тұнба жойылғанына көз жеткізіңіздер.
4.Сынауыққа аздап қатты амоний хлориді мен бірнеше түйірқатты кальций гидроксидін салып араластырыңдар.Не байқадыңдар? Газ жинайтын түтікпен сынауықаузын жауып,аздап қыздырыңдар.Түтіктің газ шығатын жеріне суланған феолфталеин қағазын апарыңдар.

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №4

Тақырыбы:«Хлоридтерді, карбонаттарды, сульфидтерді, сульфаттарды, силикаттарды, аммоний тұздарын танып білу»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:ерітінділер: ас тұзы,натрий карбонаты,натрий сульфиді,натрий сульфиті,натрий сульфаты,натрий силикаты,амоний хлориді,барий нитраты,күміс нитраты,тұз қышқылы,концентрлі натрий сілтісі,қорғасын нитраты,сынауықтар,тұрғы.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері
Сапалық реакция көмегімен хлоридионды анықтаңдар. 1) NaCL
Сапалық реакция көмегімен карбонатионды анықтаңдар 2) Na ₂CO₃
Сапалық реакция көмегімен сульфид ионды анықтаңдар 3) Na ₂S
Сапалық реакция көмегімен сульфитионды анықтаңдар 4) Na ₂SO₃
Сапалық реакция көмегімен сульфат ионды анықтаңдар 5) Na ₂SO₄
Сапалық реакция көмегімен селикатионды анықтаңдар 6)Na ₂SiO₃

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №5

Тақырыбы:«Алюминий гидроксидін алу және оның екідайлық қасиеттерін зерттеу»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:сынауықтар мен тұрғы,алюминиий тұздарының,натрий гидроксидінің,тұз қышқылының ерітінділері.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері
1.Сынауыққа алюминий тұзының 2 мл ерітіндісін құйып,оған қоймалжың тұнба түзілгенше натрий гидроксидінің ерітіндісін тамшылатып құйыңдар.
2.Тұнбаның жартысын басқа сынауыққа құйыңдар. Тұнбаның бір бөлігіне толық ерігенше қышқыл ерітіндісін құйыңдар.
3.Тұнбаның екінші бөлігіне сынауықты шайқай отырып,тұнба толық ерігенше сілті ерітіндісін құйыңдар

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №6

Тақырыбы:«Темірдің (ІІ) және (ІІІ) гидроксидтерін алу және қасиеттерін зерттеу»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:темір(ІІ),(ІІІ)хлоридтерінің,натрий гидроксидінің,күкірт қышқылының ерітінділері,сынауықтар.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері
1.Біреуіндетемір(ІІ),екіншісінде темір(ІІІ) хлориді ерітінділері бар екі сынауыққа сілті ерітіндісін абайлап құйып,темір(ІІ),(ІІІ) гидроксидтерін алыңдар.
2.Түзілген темір(ІІ)гидроксидін екіге бөліп, біріншісін ауада аузы ашық ыдыста қалдырыңдар.
3.Екінші сынауықтағы темір(ІІ)гидроксидін тағы екіге бөліп,біріншісіне күкірт қышқылының,екіншісіне натрий гидроксидінің ерітінділерін құйыңдар.
4.1-тәжірибеде алынған темір(ІІІ)гидроксидін екі сынауыққа бөліп құйып,біріншісіне күкірт қышқылының,екіншісіне натрий гидроксидінің ерітіндісларін құйыңдар.

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №7

Тақырыбы:«Көмірсутек молекулаларының модельдерін құрастыру»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:Түрлі-түсті ермек саз,шырпы (таяқша немесе сым)

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

Мақсаты
Құрал - жабдықтар	Түрлі-түсті ермек саз,шырпы (таяқша немесе сым)
Іс -әрекет	Метан молекуласының моделін жасау 1.Ақ немесе көгілдір түсті ермексаздан(немесе басқа материалдан)үлкендіктерін бірдей етіп сутек атомдарын бейнелейтін кішірек төрт шар дайындаңдар. 2.Бастапқы шарлардан үлкенірек қара түсті тағы бір шар(көміртек атомы)жасаңдар. 3.Қара шардың бетіне арақашықтықтары бірдей етіп төрт нүкте белгілеп алып, осы нүктелерге төрт өзекті(шырпыдан немесе сымнан) кіргізіп,олардың ұштарына төрт кіші шарды орналастырыңдар(51-сурет).
Іс -әрекет	Этилен молекуласының моделін жасау 1.Ақ немесе көгілдір түсті ермексаздан (немесе басқа материалдан) сутек атомдарын бейнелейтін кішірек төрт шар дайындаңдар. 2.Бастапқы шарлардан үлкенірек көміртек атомдарын бейнелейтін қара түсті екі шар дайындаңдар. 3.Әр қара шарға аралық бұрыштары 120 градустай нүктелер белгілеп алыңдар. 4.52-суретке қарап,қара шардағы екі нүктеге өзек кіргізіп,олардың ұштарына сутек атомдарын орналастырыңдар.Үшінші нүктенің екі жағынан өзек кіргізіп,екі көміртек атомдарын өзара жалғастырып,этилен молекуласының моделін жасаңдар.
Шарстерженьдімоделдерініңсуреттері

Қорытынды: _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №8

Тақырыбы:«Мұнай өнімдерімен танысу»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер::«Мұнай және оның өнімдері» жинақтамасы

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

Тапсырма: « Мұнай және оның өнімдері» жинақтамасындағы мұнай өнімдерімен танысып,берілген кестені толтырыңдар:

Өнімнің атауы

Агрегаттық күйі

Түсі

Қолданылуы

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №9

Тақырыбы:«Сірке қышқылының индикаторларға әсері, металдармен және тұздармен әрекеттесуі

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:Сынауықтар,тұрғы,сірке қышқылының ерітіндісі,көк лакмус,мырыш(немесе магний) түйірлері(ұнтақтары),натрий(кальций) карбонаты.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

1-тәжірибе: Сірке қышқылының ерітіндісінен 1—2мл құйыңдар. сірке қышқылының түсіне көңіл аударып, иісін байқаңдар

2-тәжірибе: Бір сынауықтағы ерітіндіге берілген индикатор ерітіндісінен тамызыңдар(немесе индикатор қағазымен тексеріңдер)Не байқадыңдар?

3- тәжірибе: Екінші сынауықтағы сірке қышқылының ерітіндісіне мырыш түйірлерін(немесе магний) салыңдар,реакция баяу жүрген жағдайда аздап қыздыруға болады.

4-тәжірибе: Үшінші сынауықтағы сірке қышқылының ерітіндісіне аздаған натрий карбонатының ұнтағын(немесе бордың түйіршігін)салып, газ бөлінгенін бақылаңдар.

Барлық байқалған құбылыстарды түсіндіріп,жүрген реакциялардың молекулалық және иондық теңдеулерін жаз

Қасиеттері және реактив	СН₃СООН
Физикалық қасиеттері
Индикаторға әсері
Мырышқа (магний)әрекеттесу
Натрий карбонаты мен (кальций карбонатымен) әректтесуі

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

Күні:_______ Сынып:_____Оқушының аты жөні: ________________

Зертханалық тәжірибе №10

Тақырыбы:«Сабынның және синтетикалық жуғыш заттардың қасиеттерін салыстыру»

Мақсаты: _______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Құрал-жабдықтар мен реактивтер:сабын жоңқасы,синтетикалық кіржуғыш ұнтақ,құбыр суы,стақандар,сынауықтар,шыны таяқшалар.

Қауіпсіздік техникасы:

ҚТ-мен таныстым: ______________ (оқушы қолы)

Жұмысты барысы:

Жұмыс барысы

Байқалған құбылыс

1.Екі стақанға(немесе сынауықтарға) 3-5 мл құбыр суын құйып алыңдар.

2.Олардың біреуіне аздаған мөлшерде сабын жоңқасынан, екіншісіне кіржуғыш ұнтағын салыңдар.

3.Алынған қоспаларды шыны таяқшамен араластырыңдар.

4.Ерітінділердің ортасын индикатормен тексеріңдер.

Байқалған құбылыстарды түсіндіріңдер.

Қорытынды:

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағасы _____

23

Тараз қаласы әкімдігінің білім бөлімі

________________________________

№ _____________________мектептің

10 «_» оқушысы

________________________________

химия пәнінен практикалық

және зертханалық жұмыс

дәптері

Тараз қаласы-2016

Химиялық тәжірибе жасау барысында қауіпсіздік техникасын

көрсететін белгілер

Заттарды қолмен ұстауға тыйым салынады

Реактивтер құйылған ыдыстарды ашық қалдыруға тыйым салынады

Күйдіргіш зат – қышқыл! Теріні күйдіреді, тітіркендіреді.

Күйдіргіш зат – сілті! Теріні күйдіреді, тірікендіреді.

Улы және физиологияға қатерлі заттар.

Теріге тиген қышқыл ерітіндісін судың қатты ағысында жуып, 2%-дық ас

содасының ерітіндісімен шайыңыз

Теріге тиген сілті ерітіндісін судың қатты ағысында жуып, 2%-дық ас содасының ерітіндісімен шайыңыз

Заттың иісін білу үшін ыдысқа қатты еңкеймей, тек газды қолмен желпіп қана иісін көру қажет

Тұрғыға сынауықты ұш жағынан бекіту қажет

Спиртшамын шырпымен жағып, спиртшамның қалпағымен сөндіру қажет

Сынауықты алдымен бүкіл бойын қыздырып, одан кейін зат тұрған жерді қыздыру қажет

Затты жалынның ең жоғарғы нүктесінде қыздыру қажет, себебі ол ең ыстық бөлігі

Қыздыруға арналған ыдыстарды (фарфор табақша, металлдан, шыныдан және фарфордан жасалған пластинкаларды) тигельді қысырғыштармен ұстау қажет

Қатты заттар үшін шпатель пайдалану керек

Сынауықта заттарды араластыру үшін қаттырақ шайқау қажет

Химиялық стақандағы затты араластыру үшін ұшына резеңке тығын тығылған

шыны таяқшамен араластыру қажет

Күні:___________ Сыныбы: _________ Оқушының аты-жөні: ____________________________

№ 1 практикалық жұмыс

Тақырыбы: «Бейорганикалық қосылыстардың кластары арасындағы генетикалық

байланыс» тақырыбына эксперименттік есептер шығару

Мақсаты:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті құралдар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Жұмыстың барысы:

Не істеу керек?	Не байқадың?	Қорытынды. Реакция теңдеулері
Мынадай айналымды тәжірибе жүзінде жүзеге асыру керек: С→СО₂→СаСО₃→СО₂
Мынадай айналымды тәжірибе жүзінде жүзеге асыру керек: СаО→Са(ОН)₂→СаCl₂→Са
Мынадай айналымды тәжірибе жүзінде жүзеге асыру керек: СuCO₃→СuCl₂→Сu(ОH)₂→СuО

Қорытынды: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:___________________

Күні:___________ Сыныбы: _________ Оқушының аты-жөні: ____________________________

№ 2 практикалық жұмыс

Тақырыбы: «Қышқыл, негіз, амфотерлі гидроксидтерді сапалық анықтау, тұздар гидролизі» тақырыбына эксперименттік есептер шығару

Мақсаты:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті құралдар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Жұмыстың барысы:

Не істеу керек?	Не байқадың?	Қорытынды. Реакция теңдеулері
Сынауыққа 2-3 мл алюминий хлориді ерітіндісін құйып, оған 1-2 мл натрий сульфиді ерітіндісі қосылады
Іріген нәруыз құйылған екі шыны түтік берілген. Олардың біреуі дәріханалық асқазан сөліне, екіншісі 3,5% тұз қышқылы ерітіндісіне салынады
Сынауыққа 2-4 мл темір (ІІІ) хлориді ерітіндісін құйып, аздап мырыш ұнтағы салынады

Қорытынды: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:___________________

Күні:___________ Сыныбы: _________ Оқушының аты-жөні: ____________________________

№ 3 практикалық жұмыс

Тақырыбы: «Катиондар мен аниондарды сапалық анықтау» тақырыбына эксперименттік есептер шығару

Мақсаты:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті құралдар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Жұмыстың барысы:

Не істеу керек?	Не байқадым?	Қорытынды. Реакция теңдеулері
Na⁺
2) К⁺
3) Ва²⁺
4) Са²⁺
5) Al³⁺
Хлорид-ионға сапалық реакция
Сульфат ионға сапалық реакция
Нитрат ионға сапалық реакция
Фосфат ионға сапалық реакция
Карбонат ионға сапалық реакция
Аммоний ионға сапалық реакция

Қорытынды: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:___________________

Күні:___________ Сыныбы: _________ Оқушының аты-жөні: ____________________________

№ 4 практикалық жұмыс

Тақырыбы: «Металдар» тақырыбына эксперименттік есептер шығару

Мақсаты:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті құралдар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Жұмыстың барысы:

Не істеу керек?	Не байқадың?	Қорытынды. Реакция теңдеулері
1)индикаторларды пайдаланып магний сульфаты, натрий карбонаты,натрий хлориді ерітінділерін анықтаңдар
2)Кальцийден кальций гидроксидін алыңдар
3)темірден темір (ІІІ) гидроксидін алыңдар
4)Тұздың натрий карбонаты екенін дәлелдеңдер
5) Тұздың натрий сульфаты екенін дәлелдеңдер
6) Сынауықтардың қайсысында темір (ІІІ) хлориді , мыс хлориді, кальций хлориді бар екенін дәлелдеңдер
7) Сынауықтардың қайсысында темір (ІІІ) сульфаты, натрий сульфаты магний сульфаты тұздарының болатынын дәлелдеңдер
8) Үш сынауықтағы натрий карбонаты, натрий сульфаты, натрий хлориді ерітінділерін күміс нитратын қолданбай анықтаңдар
9) Темір (ІІІ) сульфатының сапалық құрамын көрсетіңдер
10) Кальций карбонатының сапалық құрамын көрсетіңдер
11) Судың карбонатты кермектігін жойыңдар.
12) Кермек суда кальций сульфатының болатынын дәлелдеңдер
13) темір (ІІ) сульфаты ерітіндісінің құрамында темір (ІІІ) сульфатының қоспасы болатынын көрсетіңдер
14) Натрий гидроксидінің ерітіндісін ашық банкада сақтағанда натрий карбонатына айналғанын дәлелдеңдер
15)Үш сынауықтың қайсысында темір (ІІІ) хлориді ,магний хлориді , натрий гидроксиді болатынын анықтаңдар
16) Үш сынауықтың қайсысында темір (ІІ) сульфаты ,калий гидроксиді , магний сульфаты болатынын анықтаңдар

Қорытынды: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:___________________ ______________________

(мұғалімнің қолы)

Күні:___________ Сыныбы: _________ Оқушының аты-жөні: ____________________________

№ 1 зертханалық тәжірибе

Тақырыбы: «ІІІ периодтағы химиялық элементтер атомдарының қышқылдық-негіздік, тотықтырғыш-тотықсыздандырғыш қасиеттерінің өзгерісін зерттеу»

Мақсаты:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті құралдар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Тәжірибенің орындалуы:

1-тәжірибе. Алюминийдің қасиеттерімен танысу

Берілген үлгілерді зерттеп, оларды салыстырыңдар

2-тәжірибе. Алюминий гидроксидінің қышқыл және сілті ерітінділерімен әрекеттесуі

Сынауыққа алюминий тұзының 2 мл ерітіндісін құйып, оған қоймалжың тұнба түзілгенше натрий гидроксидінің ерітіндісін құйыңдар. Реакция теңдеуін жазыңдар __________________________________________________________________________
Тұнбаның жартысын басқа сынауыққа құйыңдар
Тұнбаның бір бөлігіне толық ерігенше қышқыл ерітіндісін қосыңдар. Реакция теңдеуін жазыңдар

__________________________________________________________________________

Тұнбаның екінші бөлігіне сынауықты шайқай отырып, тұнба толық ерігенше сілті ерітіндісін құйыңдар. Реакция теңдеуін жазыңдар

__________________________________________________________________________

Қорытынды: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:___________________ ______________________

(мұғалімнің қолы)

Күні:___________ Сыныбы: _________ Оқушының аты-жөні: ____________________________

№ 2.1 зертханалық тәжірибе

Тақырыбы: «Хлорсутек, су, күкіртсутек, аммиак, метан молекулаларының моделін жасау»

Мақсаты:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті құралдар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Жұмыстың барысы:

№1 тәжірибе

№2 тәжірибе

O₂, HCI, CH₄, NH₃, N₂, C₂H₄, Н₂О модельдерін құрастырыңдар

Судың, натрий хлоридінің, кремний (IV) оксидінің, қанттың қыздырған кезде қандай өзгеріске ұшырайтынын анықтаңдар

Модельдердің суреттері

Бақылау

№2 тәжірибе

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы___________

Күні:___________ Сыныбы: _________ Оқушының аты-жөні: ____________________________

№ 3 зертханалық тәжірибе

Тақырыбы: «Негіз, қышқыл, тұздардың химиялық қасиетін көрсететін химиялық реакциялар»

Мақсаты:

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті құралдар мен реактивтер: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Тәжірибенің орындалуы:

Не істеу керек	Не байқадым , қорытынды
1-тәжірибе. Қышқылдық, сілтілік және бейтарап ортада индикатор түсін салыстыру Бір сынауықтың 1/4 көлеміне дейін су, ал екі басқа сынауыққа сәйкесінше сілті және қышқылдың сулы ерітінділерін құю керек. Сынауықтың әрқайсысына 1-2 тамшыдан индикатор қосыңдар. Сұйықтардың түстері бойынша айырмашылығы бола ма?
2-тәжірибе. Сулы ортада қышқылдар мен негіздерді анықтау Үш сынауыққа құрамы белгісіз бақылау ерітінділері құйылған. Индикатор көмегімен олардың әрқайсысының қышқылдық-негіздік құрамын көрсетіңдер 3-тәжірибе. Шырынның, жаңа піскен жеміс-жидектердің қышқылдық-негіздік құрамы Жаңа піскен алма, лимон, картоп және капуста тіліміне бір тамшы индикатор тамызыңдар. Бейтарап ортадағы түспен салыстырғанда индикатор түсі өзгерді ме?
4-тәжірибе. Қышқыл құрамындағы сутектің мырышпен орынбасу реакциясы Тұз қышқылы бар сынауыққа абайлап мырыш түйірін салыңдар. Не байқалады? Иондық түрде реакция теңдеуін жазыңдар.
5-тәжірибе. Тұз және қышқыл арасындағы алмасу реакциясы Кальций хлориді ерітіндісіне күкірт қышқылын қосыңдар. Не байқадыңдар? Иондық және молекулалық реакция теңдеуін жазыңдар
6-тәжірибе. Тұздар арасындағы алмасу реакциялары Кальций хлориді ерітіндісіне натрий карбонаты ерітіндісін қосыңдар. Не байқадыңдар? Иондық және молекулалық реакция теңдеуін жазыңдар

Қорытынды: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:___________________

Күні:___________ Сыныбы: _________ Оқушының аты-жөні: ____________________________

№ 4 зертханалық тәжірибе

Тақырыбы: «Химиялық тепе-теңдіктің ығысуы (аммоний не калий тиоционаты мен темір (ІІІ) хлориді концентрациясының өзгеруі бойынша)»

Мақсаты:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті құралдар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Тәжірибенің орындалуы:

Не істеу керек?

Не байқадым

Реакция теңдеулері, қорытынды

1. Сынауыққа 20 мл темір (ІІІ) хлоридін құйып, оған сондай мөлшерде калий тиоцианатын қосыңдар. Сынауықтағы ерітіндінің түсінің өзгеруін бақылаңдар. Бұл түс қандай заттың түзілгеніне дәлел бола алады? Реакция теңдеуін жазыңдар.

2. Алынған ерітіндіні 4-ке бөліңдер. Біріншісін салыстыруға қалдырыңдар. Екіншісі мен үшіншісіне азғана темір (ІІІ) хлориді мен калий тиоцианатының концентрлі ерітінділерін қосыңдар. Төртінші құтыға аздап кристалл түріндегі калий хлоридін қосыңдар. Біріншімен салыстырғанда олардың түсі қалай өзгереді? Бақылағандарыңды түсіндіріп, реагенттер мен өнімдердің концентрацияларының химиялық тепе-теңдікке әсері туралы қорытынды жасаңдар.

Қорытынды: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:___________________

Күні:___________ Сыныбы: _________ Оқушының аты-жөні: ____________________________

№ 5 зертханалық тәжірибе

Тақырыбы: «Металдар және бейметалдар қосылыстары арасындағы генетикалық байланысты оқып үйрену»

Мақсаты:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті құралдар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Тапсырма:металлдың(мыстың) генетикалық қатарын құрастырып, мыс оксидінің және гидроксидінің генетикалық байланысын зерттеңдер.

металл→ негіздік оксид→ тұз→ негіз→ негіздік оксид→ металл

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Не істеу керек?

Не байқадым?

Реакция теңдеулері, қорытынды

Таза сынауыққа 1-2 мл мыс (ІІ) сульфатын құйып, тұнба түзілгенше бірнеше тамшы натрий гидроксидін қосыңдар. Алынған негізді қыздырғанда не болатынын тексеріңдер. Реакция теңдеуін жазыңдар

Қорытынды: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:___________________

Күні:___________ Сыныбы: _________ Оқушының аты-жөні: ____________________________

№ 6.1 зертханалық тәжірибе

Тақырыбы: «Натрий, калий, магний, кальцийдің маңызды тұздарының үлгілерімен танысу»

Мақсаты:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті құралдар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Тәжірибенің орындалуы:

Натрий және калийдің маңызды тұздарының үлгілерімен танысып, берілген кестені толтырыңдар

Атауы	Формуласы	Сыртқы түрі	Табиғатта кездеседі немесе химиялық жолмен алынады	Қолданылуы

№6.2 Кальцийдің табиғи қосылыстарының үлгілерімен танысып берілген кестені толтырыңдар

Атауы	Формуласы	Сыртқы түрі	Табиғатта кездеседі немесе химиялық жолмен алынады	Қолданылуы

Қорытынды: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:___________________ ______________________

(мұғалімнің қолы)

Күні:___________ Сыныбы: _________ Оқушының аты-жөні: ____________________________

№ 6.2 зертханалық тәжірибе

Тақырыбы: «Ортофосфор қышқылы және фосфаттардың қасиеттерімен танысу»

Мақсаты:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті құралдар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Тәжірибенің орындалуы:

Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1-тәжірибе. (Тартпа шкаф!) Кәрлен тостағанға аз мөлшерде қызыл фосфор салып, оған 10-12 тамшы концентрлі азот қышқылын (ρ=1,4 г/мл) қосыңдар. Реакциялық массаны шыны таяқшамен араластыра отырып, тостағанды сулы жылытқыға қойыңдар, азот диоксидінің бөлінуі тоқтағанша қыздырыңдар. Ортофосфор қышқылы шырын тәрізді түссіз масса түрінде түзіледі. Су және қышқылдан басқа азот (ІІ) оксиді түзілетінін ескере отырып, фосфордың азот қышқылымен тотығу реакциясының теңдеуін жазыңдар
2-тәжірибе. Конус тәрізді сынауыққа 3-5 тамшы натрий гидрофосфатын және соншалықты магнезиялық қоспа ерітіндісін құйыңдар. Түзілген тұнбаның түсі мен сипаты қандай? Суда аз еритін магний-аммоний фосфатының MgNH₄PO₄ түзілу реакциясының теңдеуін жазыңдар
3-тәжірибе. Барий, алюминий және темір ортофосфаттарын алыңдар. Ол үшін үш конус тәрізді сынауыққа 5 тамшыдан тұз ерітінділерін: біріншісіне барий хлоридін, екіншісіне алюминий сульфатын, үшіншісіне темір (ІІІ) хлоридін құйыңдар. Әрқайсысына 8-10 тамшыдан натрий гидрофосфаты ерітіндісін қосыңдар. Түзілген тұнбалардың түстерін белгілеңдер. Әрбір сынауықтың ішіндегісін екіге бөліп, біреуіне 2М сірке қышқылын, екіншісіне 2М тұз қышқылын қосыңдар. Барий, алюминий және темір фосфаттарын алу және еру реакцияларының теңдеулерін жазыңдар
Бір сынауыққа 1 мл йодтың сумен сұйылтылған спирттік ерітіндісін, екіншісіне осынша мөлшерде калий йодиді ерітіндісін құйыңдар. Әрбір сынауыққа бірнеше тамшыдан крахмал ерітіндісін қосыңдар. Байқалған құбылыстарды түсіндіріңдер. Қорытынды жасаңдар.

Қорытынды: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:___________________

Күні:___________ Сыныбы: _________ Оқушының аты-жөні: ____________________________

№ 6.4 зертханалық тәжірибе

Тақырыбы: «Тыңайтқыш үлгілерімен танысу»

Мақсаты:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті құралдар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Тәжірибенің орындалуы:

Тыңайтқыштардың үлгілерімен танысып, берілген кестені толтырыңдар

Атауы	Формуласы	Сыртқы түрі	Табиғатта кездеседі немесе химиялық жолмен алынады	Қолданылуы

Қорытынды: ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:___________________ ______________________

(мұғалімнің қолы)

Күні:___________ Сыныбы: _________ Оқушының аты-жөні: ____________________________

№ 7 зертханалық тәжірибе

Тақырыбы: «Cu²⁺, Fe²⁺, Fe³⁺, Zn²⁺ иондарына сапалық реакция»

Мақсаты:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қажетті құралдар мен реактивтер: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ҚТ: химия кабинетіндегі жалпы сақталатын ережелер

ҚТ ережелерімен таныстым________________

Не істеу керек?	Не байқадым?	Реакция теңдеулері, қорытынды
1. Сынауыққа 1 мл натрий гидроксиді ерітіндісін құйыңдар да, тұнба түзілгенше бірнеше тамшы мыс тұзының ерітіндісін қосыңдар. Реакцияның иондық теңдеуін жазыңдар. Осы рекцияның жүру белгілерін көрсетіңдер.
2. 4-5 тамшы темір (ІІІ) хлориді немесе сульфаты ерітіндісіне 1-2 тамшы калий тиоцианаты ерітіндісін қосыңдар. Ерітіндінің түсі қалай өзгерді? Түзілген тұз аз диссоциацияланатын қосылыс – темір тиоцианаты Fe(CNS)₃ екенін ескере отырып реакцияның иондық теңдеуін жазыңдар.
3. Бірнеше тамшы темір (ІІ) хлориді ерітіндісіне 1-2 тамшы қызыл қан тұзы ерітіндісін қосыңдар. Түзілген тұнбаның түсі қандай? Тұнбаның құрамы («турнбулл көгі») Fe₃[Fe(CN)₆]₂екенін ескере отырып реакцияның иондық теңдеуін жазыңдар.
4. Сынауыққа 1 мл мырыш тұзын құйып, іркілдек түссіз тұнба түзілгенше тамшылатып сілті ерітіндісін қосыңдар. Осы реакцияның теңдеуін иондық түрде жазыңдар.

Қорытынды: _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағасы:___________________

Мұнай өнімдері

Мазутты өңдеу өнімдері

Басқа мұнай өнімдері

Қолданылуы

Қолданылуы