Аналіз старонак часопіса “Вясёлыя карцінкі”
Дзіцячае гумарыстычнае выданне “Вясёлыя карцінкі” пачало сваё існаванне ў верасні 1956 года. Яно было адным з самых папулярных выданняў часоў Савецкага Саюза, пазіцыянаваць сябе як забаўляльнае. Заснавальнікам часопіса становіцца вядомы мастак-карыкатурыст Іван Сямёнаў. Галоўная асаблівасць гэтага часопіса – гэта багацце буйных ілюстрацый, якія суправаджаюцца невялікімі надпісамі. Выданне разлічана на дзяцей малодшага ўзросту (ад 4 да 10 гадоў) і іх бацькоў. На старонках часопіса змяшчаюцца вершы, загадкі, рэбусы, крыжаванкі, коміксы, вырабы. Рубрыкацыя нумароў насычана разнастайнасцю заданняў.
Над часопісам працуюць вядомыя пісьменнікі С. Маршак, Карней Чукоўскі, Уладзімір Суцееў, Агнія Барто, а таксама мастакі М. Бітнай, В. Стацынскі, В. Суцееў, Д. Цыноўскі, А. Лапцева, Ю. Фёдараў, А. Елісееў, А. Бажэнаў, І.Сямёнаў, Е. Гураў, Ю. Гарохаў, К. Ротаў.
Галоўным і пастаянным сімвалам часопіса становіцца Аловак. Ён уяўляе сабой вобраз пацешнага вясёлага чалавечка з грыфелем замест носа, апрануты ў сінюю блузу. Намаляваў гэтага персанажа Іван Сямёнаў. Ён стварыў яркі вобраз Мастака з фарбамі, які ў выніку палюбіўся ўсім дзецям.
Пяройдзем да падрабязнаму разгляду матэрыялаў. Рубрыка «Казкі-невялічкі» створана для маленькіх дзяцей і бацькоў. Яе асаблівасць складаецца ў тым, што сюжэт казак разгортваецца літаральна ў адной-двух малюнках. Рубрыка арыентавана на дзіцяці, які яшчэ не ўмее чытаць. Ілюстрацыі досыць простыя, а адпаведна лёгкія да ўспрымання маленькага чытача.
Разгледзім рубрыку “Клуб вясёлых чалавечкаў”. У дадзенай рубрыцы Часопіс адкрывае дзіцяці дзіўны свет персанажаў – вясёлага алоўка, знакамітага Бураціна, народнага артыста пятрушку, маленькага Гурвінька і хлопчыка-цыбулькі Чыпаліна. Усе яны з'яўляюцца пастаяннымі асобамі "вясёлых малюнкаў", якія распавядаюць чытачу дзіўныя гісторыі пра свае прыгоды. Рубрыка ўяўляе ўвазе дзяцей не толькі пастаянных персанажаў, але і герояў любімых кніг, казак.
Разбяром падрабязней апавяданне А. Някрасава "Новыя прыгоды Бураціна". Апавяданне пачынаецца з прадмовы да кнігі Аляксея Мікалаевіча Талстога "Залаты ключык, або Прыгоды Бураціна". Аўтар спасылаецца на вядомага савецкага пісьменніка, тым самым знаёміць чытача з сусветна вядомым творам. У некалькіх словах ён дае маленькаму чытачу агляднай ўяўленне аб кнізе. Ён коратка апісвае яе змест. Далей аўтар выкладае сам расказ, які вядзецца ў апавядальнай форме. Акрамя слоў аўтара прысутнічаюць рэплікі герояў.
Тэкст суправаджаецца шматлікімі ілюстрацыямі, на кожнай з якіх разгортваецца канкрэтнае дзеянне. У аповедзе зроблены ўпор на візуальнае ўспрыманне – больш даступную форму падачы інфармацыі для дзіцяці. З дапамогай ілюстрацый дзіця можа хутчэй засвойваць і запамінаць атрыманы ім матэрыял.
Неабходна адзначыць наяўнасць амаль у кожным нумары павучальных казак. Адна з іх – пра лянівага хлопчыка Янку Рэпкіна Л. Варанковай. Казка напісана па матывах "Рэпкі". У ёй распавядаецца пра тое, як Ваня не мог перамагчы сваю ляноту. Раніцай дзед не мог абудзіць хлопчыка, цягнуўшы яго за сабой. Уся сям'я будзіла Янку, заклікаючы на дапамогу: "Уставай, пара снедаць», "Урокі рабіць трэба". І толькі пачуўшы словы свайго таварыша, які пракрычаў: "Пойдзем на каток!», ён адразу ўскочыў і забыўся аб усім на святле. На гэтым прыкладзе дзіцяці паказана, што Ваня паступіў дрэнна, праявіў сябе як безадказны дзіця, паказаў сваю нявыхаванасць ў адносінах да родных.
Казка "Хвалько". Яна аб тым, як хлопчык Пеця выхваляўся аб сваіх учынках аднагодкам, каб здацца смельчаком і вылучыцца сярод іншых. Ён хацеў атрымаць адабрэнне, але ў выніку паплаціўся за хлусню. Апавяданне заканчваецца словамі:
Доўга хваліўся выхваляка...
Але з норкі, асмялеўшы,
Лезе маленькая мышка.
–Ой, Ратуйце!.. Гэта леў.
Урывак наглядна паказвае, чым абярнулася хвальба хлопчыка.
Рубрыка "Усякая ўсячына" напаўняецца разнастайнымі задачамі на ўважлівасць і кемлівасць. Прывядзём прыклад загадкі-вершы аўтара З. Пятровай:
Чатыры мядзведзі
Пайшлі па сцежцы.
Знайшлі на сцежцы
Чатыры карцінкі.
А калі б дванаццаць
Мядзведзяў пайшлі,
То колькі б малюнкаў
Мядзведзі знайшлі?
Загадкі, сфармуляваныя ў вершаванай форме дапамагаюць дзіцяці хутка іх разгадаць, за кошт рыфмы. Прысутнічае гульня, якая суправаджаецца графічнымі малюнкамі.
Разгледзім адно з такіх заданняў. На старонцы паказваецца сілуэт жывёлы. Задача дзіцяці – адгадаць якое менавіта жывёла намалявана. Для таго каб зразумець, што намалявана, трэба паглядзець карцінку на свет. Тое, што мы бачым на старонцы – падман зроку. Перавярнуўшы яе можна заўважыць зусім іншае жывёла. Напрыклад, акрэслены сілуэт сабакі – гэта на самай справе два пеўня.
Вокладка часопіса напоўнена персанажамі з рускай народнай казкі "Рэпка". Выпуск названы "Казачным", так як ўнутранае ўтрыманне яго насычана павучальнымі казкамі. Разгледзім казку "Пра разумнага зайца". Дзеючыя персанажы – агрэсіўны Воўк і разумны Заяц. Утрымліваюцца рэплікі абодвух герояў. Згаладнелы воўк прыгразіў зайцу з'есці яго, на што заяц адказаў яму тым жа, хоць і ведаў, што не мог з'есці яго. Заяц напалохаў ваўка, што той разгубіўся і кінуўся бегчы.
Неабходна адзначыць, што выданне вітае сяброўства паміж народамі. Мы заўважаем гэта па тым, як у часопісе з'яўляюцца казкі замежных пісьменнікаў, малюнкі мастакоў.
Незвычайная форма гульні “Хованкі” у часопісе. Тут паказальны малюнак Н. Сямёнава. Аўтар “хавае” ў сваёй ілюстрацыі сярод герояў рускіх народных казак персанажаў “вясёлых малюнкаў”. Перад дзіцем стаіць няпростая задача – знайсці сярод разнастайнасці персанажаў правільны адказ. За кошт нагрувашчванні вялікай колькасцю фігуруюць асоб на малюнку дзіця лёгка блытаецца.
Стыль часопіса заўсёды незвычайны. Яго афармленне мяняецца. Гэта залежыць ад таго, чым напаўняецца чарговы выпуск. У нумарах, дзе змешчаныя вялікія апавяданні, старонкі гарызантальна падзеленыя напалову. За кошт гэтага на развароце змяшчаюцца цэлыя апавяданні, што дастаўляе зручнасць чытачу, ён бачыць сюжэт цалкам, не перагортваючы старонку.
Рэдакцыя прымае лісты з чытачоў, розныя вырабы, зробленыя сваімі рукамі: малюнкі, вершы, казкі, самаробкі, вышыўкі і цацкі. Потым праводзіць выставу падарункаў і распавядае пра яе ў часопісе.
Пастаянныя персанажы "Вясёлых малюнкаў" падаюць чытачу цікавыя гісторыі са сваіх падарожжаў.
Рубрыка "Школа алоўка" дае дзіцяці ўрокі па маляванні, яна вучыць дзяцей маляваць жывёл – жырафа, авечкі, пачынаючы з самых простых дэталяў.
Рубрыка "Школа Самаробкіна" вучыць дзяцей майстраваць вырабы сваімі рукамі. Самаробкіна – яшчэ адзін персанаж часопіса. З дапамогай гэтай рубрыкі хлопцы самі вучацца нешта майстраваць і заўсёды даведаюцца нешта новае. Дзіця можа папрасіць старэйшага дапамагчы яму, калі нешта не атрымліваецца. У гэтым нумары ён вучыць дзяцей рабіць цацкі з арахіса. Да матэрыялаў прыкладаюцца схемы, як змайстраваць цацку.
Рубрыка "Зрабі сам" прапануе дзецям майстраваць розныя вырабы, у тым ліку вырабленыя з часопіснай вокладкі. Да нумара прымацоўваецца старонка, з якой можна выразаць прапанаваныя часопісам самаробкі.
Ёсць асобныя тэматычныя нумары, прысвечаныя падзеі – дню Першамая, восьмага сакавіка. Старонкі такіх нумароў адрозніваюцца стылізаванасцю. Да дня першага мая старонкі часопіса стракацелі чырвоным колерам і сімваламі свята – плакатамі, сцяжкамі, стужачкамі, зорачкамі.
У часопісе размяшчаецца малюнак-плакат прысвечаны Міжнароднаму жаночаму дню 8 сакавіка. На малюнку намалявана вялікая колькасць дзяцей, якія займаюцца падрыхтоўкай да свята. Дзіцячы калектыў падобны да вялікай сям'і, дзе кожны рыхтуецца да святочнай падзеі – хтосьці займаецца выпечкай торта, хтосьці ўборкай, падрыхтоўкай ежы. Аб папярэднім свяце сімвалізуе надпіс, які намалявалі хлопцы – «Віншуем з днём 8 сакавіка!».
Разбяром серыю малюнкаў, створаных В. Суцеевым. Намаляваная сітуацыя, у якую трапілі два хлопчыкі: хлопцы знайшлі ў лесе вялікі грыб і не змаглі падзяліць яго паміж сабой. Вынік – абодва з іх засталіся ні з чым. Ілюстрацыі суправаджаюцца жартоўнымі вершамі:
Аднойчы яны пайшлі ў лес...
Велізарны грыб у лесе знайшлі...
А панеслі хлапчукі
Толькі сінякі ды гузы.
Акрамя жартоўных малюнкаў і дадаюцца да іх вершаў, часопіс абсталяваны коміксамі. Напрыклад, комікс пра «Незвычайных прыгодах знакамітага вандроўцы Пеці Рыжыка і яго верных сяброў Міка і Мука».
Асабліва трэба вылучыць тое, у якім стылі выкладаюцца некаторыя матэрыялы. Разгледзім аповяд-загадку "Леў і званочак". Палова гэтага аповеду выкладзена тэкстава, другая палова набліжана да формы коміксаў. З дапамогай гэтай формы ў дзіцяці з'яўляецца стымул да чытання. Нестандартная падача інфармацыі прыцягвае ўвагу дзіцяці і выклікае ў яго асаблівую цікавасць. Дзеці здольныя фантазіяваць, разважаць.
Малюнкі ў часопісе, як мы бачым іграюць вядучую ролю. Яны разнастайныя і яны мяняюцца. Разглядаючы ілюстрацыю, чытач пачынае разважаць. На наступным развароце старонкі – малюнак, які ўжо нясе сабе відавочнае дадатак да папярэдняга – разгадку. Аўтар гуляе з чытачом, канцэнтруючы ўвагу на дэталях. У малодшым узросце ў дзіцяці выяўляецца вялікую цікавасць да пазнання свету, яму заўсёды хочацца пазнаваць нешта новае.
У часопісе ёсць рознага роду заданні на кемлівасць. Яны носяць якая развівае і забаўляльную функцыю. Тут прадстаўлены разнастайныя галаваломкі на кемлівасць. Адна з іх – малюнак-загадка, дзе трэба разабрацца, што наблытаў мастак. На малюнку мастак адлюстроўвае дзеянні ўверх дном: котка на ланцугу, вада цячэ ўверх. Таксама ёсць заданні, якія спрыяюць развіццю лагічнага мыслення, дзе, напрыклад, неабходна злучыць пранумераваныя кропкі па парадку бесперапыннай лініяй, каб атрымаўся малюнак.
Сустракаюцца і іншага роду заданні, напрыклад, прыдумаць расказ па дадзеным малюнку або адгадаць загадку і намаляваць да яе адказ.
Добра прасочваецца ў апавяданнях, казках ажыўленне нежывых рэчаў, прадметаў. У аповедзе І. Рахіла «Хвалько Пятрушка” мы бачым як ажывае Барабан: “Сябры, давайце пазнаёмімся! – прагудзеў Барабан. Дзеці вельмі любяць чараўніцтва і ім падабаецца, калі ажываюць прадметы.
Далей пяройдзем да аналізу апавядання "Хруша ў лесе". Гэта аповяд пра тое, як жывёлы выратавалі лес ад пажару. Галоўным дзеючым персанажам з'яўляецца нязграбны звер Хруша, які, распальваючы вогнішча ў лесе, ледзь не ўчыніў пажар. Аповяд завяршаецца малюнкам на якім намаляваны плакат са словамі "Беражыце лес!", з дапамогай якога аўтар заклікае дзяцей быць асцярожнымі. У дадзеным тэксце падымаецца экалагічная праблема – пажар у лесе. Выяўляецца яна графічным малюнкам – з дапамогай карцінкі-плаката. Ілюстрацыя-плакат перадае асноўны задума апавядання.
Аповяд падахвочвае маленькага чытача задумацца аб тым, што здарылася і паразважаць пра тое, чым можа абярнуцца невыкананне мер бяспекі. З чаго дзіця робіць выснову, што, знаходзячыся ў лесе, трэба выконваць меры засцярогі, бо асноўнай прычынай ўзнікнення лясных пажараў з'яўляецца менавіта безадказнае стаўленне людзей да прыроды.
У апавяданнях, казках можна ўбачыць сувязь з традыцыйнымі персанажамі рускіх народных казак. Яны прадстаўлены выявамі дзікіх і хатніх жывёл. Кожны персанаж выступае носьбітам таго ці іншага характару, і кожны з іх з'яўляецца вытворцам пэўных дзеянняў, якія перш за ўсё аднесены да чалавека. Яны надзелены чалавечым характарам, пачуццямі, думкамі, поглядамі. Напрыклад, у аповедзе “Хто ў лесе разносіць лісты” прысутнічаюць персанажы – мядзведзь, заяц, ліса. Мядзведзь выступае як Уладар, заяц-сціпласць, ліса-хітрасць.
Знайшлі адлюстраванне ў ілюстрацыях і тэматыка сімволікі рускай культуры. На старонцы намаляваны самавар – сімвал гасціннасці, выгоды, які адлюстроўвае рускі побыт, мядзведзь-які ўвасабляе кіраўніка, кіраўніка, сілу.
Трэба адзначыць наяўнасць ілюстрацый, якія паказваюць сялянская праца. Яны адлюстроўваюць дзейнасць чалавека, паказвае яго стаўленне да гаспадаркі.
Прааналізаваўшы матэрыялы часопіса, можна зрабіць выснову аб тым, што галоўнай яго асаблівасцю з'яўляецца падача тэксту ў суправаджэнні малюнкаў. Публікуюцца цэлыя апавяданні ў малюнках. Дзіця ўспрымае інфармацыю ў асноўным праз малюнак. За кошт візуальнага ўспрымання інфармацыі палягчаецца нагрузка на маленькага чытача.
У часопісе ўтрымліваюцца заданні, якія развіваюць мысленне, увага, уяўленне, памяць, якія вызначаюць у далейшым паспяховасць навучання дзіцяці ў дзіцячым садзе і ў школе.
У галаваломку, рэбусы часта з'яўляюцца вобразы герояў народных казак, вядомых дзіцяці. Часцяком герой можа патрапіць у якую-небудзь пастку, адкуль яго трэба выратаваць. Казачныя вобразы стымулююць цікавасць маленькага чытача да выканання задання. Дзіця апускаецца ў актыўную пазнавальную і творчую дзейнасць.
Такім чынам, часопіс дапамагае актыўнаму засваенню дзіцем інтэлектуальнай і эмацыйнай інфармацыі і спрыяе ўсебаковаму развіццю дзіцяці ў малодшым узросце. У вырашэнні гэтай задачы ён рэалізуе асноўныя задачы дзіцячай перыёдыкі, якая з самага пачатку свайго існавання была сродкам азнаямлення дзіцяці з навакольным светам, абуджэння яго пазнавальных інтарэсаў, стымулам да развіцця творчай дзейнасці.
18 766
1 303 
