Открытый урок учителя родного (табасаранского) языка и литературы Нуровой Асият Исматуллаевны на тему: «Антонимар»

Муниципальное казенное общеобразовательное учреждение

Центр образования «Юлдаш».

МР «Табасаранский район»

Открытый урок

учителя родного (табасаранского) языка и литературы

Нуровой Асият Исматуллаевны

на тему:

«Антонимар»

Хучни - 2017

Открытый урок по родному (табасаранскому) языку в 5 классе

Дарснан кIул: Антонимар

Дарснан метлеб: урхурайидарин антонимарикан вуйи аьгъювалар ккатIарццуб;
текстнаъ антонимар агуз аьгъю апIуб;

предложенйириъ антонимар ишлетмиш апIуз аьгъю апIуб.

Дарснан алатар: Интерактивная доска, карточкйир, таблицйир, дарснан конспект.

Дарснан гьяракат

Класс теклиш апIуб

Салам тувуб

Мялим: Ас-салам аьлейкум, баяр-шубар ва учухьна дуфнайи гьюрматлу хяларI
Баяр-шубар: Ва алейкум саламI
2) Баяр-шубар рягьят кайибси дитуб.
Мялим: Дусай, баяр-шубар, учвуз рягьят.
3) Мялимдин баяр-шубарихьна айи ккунивал улупуб.
Мялим: Фици вучва баяр-шубар, фици вуйичв гьял, дарснахьна гьязурди вучва?

Баяр-шубар: Ужуди вуча,настроениера айич,дарсарихьнара гьязюрди вуча.

Мялим.Аферин учвуз дици вуйиган,баяр-шубарI

Хъа узура гизаф шад вуза,учву рякъюз гъийин дарсанаъ.

Гьамус узу ккудубшу дарс учвхьан гьерхдиза,фици гьязур духьнаш лигидиза

-Шли кIуру омонимар фйир ву?

Урхурайир: Сесериз лигну чпин арайиъ саб тавафутра адру,амма мянайиз лигну чиб жа-жара гафар вуйи гафариз омонимар кIуру. Месела багъ (лампайин) –багъ (йимишдин),гъюр (гьяйванатар) – гъюр (гьяракат).

Мялим: Синонимар фтиз кIуру :

Урхурайир: Мяна жигьатнаан сабстар вуйи вая лап багахьлу вуйи гафариз синонимар кIуру

Месела: гюрчег, уччвур,гюзель.

Меъли-ширин.

II Цийи дарснан зиин ляхин .

-Мялимдин куч1вбан гаф.

Ухьу ккудушу дарсариъ гъапиганси ч1алнаъ омонимар,синонимар ва антонимар хьуб дидин аьхю девлет ву.Чпиъ дик1ру шиърарин ч1ал гюрчег ап1бан бадали писателари ва шаирари жюрбежюр синонимар ишлетмиш ап1ури шулу.

Гьамус узу ц1ийи дарснакан ктибтурза.

Чпин мянайиз лигну чи-чпиз аькси вуйи гафариз антонимар к1уру.

Антонимар ялгъуз мянайиз лигну чаз гъап аькси вуйи лишнар дивуз шулу гафаризт1ан шулдар.

Дурарин ч1ал гюрчег шикиллу ап1уру,мутмйирин лишнар эсер а1ури саягъниинди шикилназ хуру.

Антоним – грек ч1алнаан гаф ву: анти-аькси,къаршу;онимар «ччвур».

Гъврикк ккаъбан диктант.

Ухди – кьанди, гвач1нин – хябяхъ, ягъли – жикъи, мани-аьхю, ккуру -ац1у, дуст – душман, ужур – харжир, меъли-кьут1кьли, лизи – к1ару.

(-Баяр –шубари урхури гъаврикк ккаъру.)

Баяр –шубар лигай вари ихь слайддиз:»Гафар-душмнари гьюжат ап1ура ярхи йигъди»- к1уру тамаши ап1урхьа.

-Сабди к1уру: «РигъI»

-Тмунубди: « СиринI»

-Сабди к1уру: « БагахьI»

-Тмунубди к1уру: «ЯрхлаI»

-Сабди к1уру: «ИсдиI»

-Тмунубди: - «ЯгъалдиI»

Бик1ай тетрадарик ,антонимар улупай: ригъ-сирин,багахь-ярхла,исди ягъалди.

2) Ва ухьуз « Хабхабди» к1уру тамаши ап1уз нубат дуфна.

Узу пидиза гаф ужуди, хъа уву тувдива жаваб харжиди.

Узу пидиза гаф ягъли

Хъа уву тувдива жаваб: исч1ли.

Узу пидиза гаф завар,

Хъа уву тувдива жаваб:жилар,

Узу пидиза гаф гъубгниз,

Хъа уву пидива гъибихъниз

(Доскайик антонимар дик1ури улупуб)

Ужуди – харжиди, ягъли – исч1ли,завар – жилар,гъудубгнийиз – гъибихънийиз.

III Ц1ийи дарс мюгькам ап1уб

Мялим.Абйирин мисал бик1ай доскийикан,антонимар агай ва жутди дик1ай.

Зегьметну уьл тувру,хъа – т1агърушну – гаш.

Зегьмет – т1агърушин; уьл- гаш.

Мялим.Фициб вазифа гъабхура мушваъ антонимари?

Урхурайир. Саб тмунубдиз къаршуди дивбан.

Мялим. Фуну ч1алнан паяр хьуз мумкин ву антонимар:

Урхурайир: Ми- мидарди вариI.

2)Карточкийирихъди ляхин.

Карточка №1

Фуну предложенийиъ шилетмиш дап1на антонимар фундариъ – синонимар?

1.Му месела читинуб дар, рягьтиб ву.

2.Дугъу му ляхин хабарсузди гъап1ундар, кьаст1ан гъап1ну.

3.Йиз чи саламатур,сабурлур ву.

4.Улихь заманйирин дердер хажалатар имдар.

Гьаму гафар кади предложенйир дюзмиш ап1инай: шадди-пашманди; аьхю-биц1и,зиихъ тувнайи предложенйир чешне вуди гъисаб ап1инай.

Карточка №2.

Тувнайи глагорарихъ антонимар хъаай.

Антонимар фици арайиз гъюрайи,фикир тувай.

Гъафну-гъушну дахъну-гъудужвну кабхьну-

Деъну- элеъну- кабшвну-

Гъаахну- ккипну- убзну-

Гъабхну- хъипну- кабсну-

Карточка №3.

Исихъ тувнайи антонимар кади предложенйир дюзмиш ап1инай.

Хьад-кьюрд,ужуз-багьа,йишв-йигъ,хайир-зарар,гьялал-гьярам,гизаф-ц1иб,ярхи-жикъи, к1убан-усал, ац1у-ккуру.

(Физкультминутка интерактивная доскайихъди сабси)

3)Урхурайидарин сочиненйирикан гъалат1ар кадагъай.

1.Герасим ужур вуйи, хъа агъайин хпир инсафсузур.

2.Му нир яркьуб дар,хъа биц1иб ву.

3.Паччагьдин риш жумартур вуйи,хъа паччагьдин хпир-писур.

Ахтармиш ат1урхьа , фици дюзди шулу?

1.Герасим ужур вуйи, хъа агъайин хпир –писур

2.Му нир яркьуб дар,хъа ккуруб ву.

3.Паччагьдин риш жумартур вуйи,хъа паччагьдин хпир-кьискьисур.

4)Исихъ хъайи прилогательнийиз антонимар дагну, гьадрарихъ дик1ай.

Чешне: биц1и –аьхю

Исч1ли,шми,мани, кьилзи,к1ару,арчул,муч1у,биц1и,услир,ягъли,гъагъи.

5)Читин ва ц1ийи гафарин зиин ляхин: къаршу,кьаст1ан,хажалатар,саламатур.

6) (Натижйир йивухьа.)

1.Фицдар гафариз антонимар к1уру?

2.Фуну ч1алнан паяр антонимар вуди шулу?

3.Антонимари ч1алнаъ фициб вазифа гъабхуру?

7)Рефлексия.

1.Дарснан метлебар ухьхьан к1улиз адагъуз гъахьнийин?

2.Дарс кьабул гъабхьунчвуз?

Гизафси дарснаъ фу кьабул гъабхьунчвуз?

IV. Хулан ляхин.

Йиц1уб антонимар кади предложенйир дюзмиш ап1уз.