"Окуйбуз, жасайбыз, изилдейбиз" долбоору. Бант суусу-мүрөктүн суусу

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН БИЛИМ БЕРҮҮ ЖАНА ИЛИМ МИНИСТРЛИГИ

БАТКЕН ОБЛУСУ КАДАМЖАЙ РАЙОНУ

№48 М.ТАИРОВ АТЫНДАГЫ ОРТО МЕКТЕБИ

“  ОКУЙБУЗ, ЖАСАЙБЫЗ, ИЗИЛДЕЙБИЗ”  ДОЛБООРУ

Тема: БАНТ СУУСУ – МҮРӨКТҮН СУУСУ

5-А КЛАСС

КЛАСС ЖЕТЕКЧИ:  НАЗАЕВА КАНЫКЕЙ  МАМАТАХУНОВНА

2023-2024-ОКУУ ЖЫЛЫ

“Окуйбуз, жасайбыз, изилдейбиз”  долбооруна катышуу үчун 5-а класстын “Жер шарынын биологиялык ар түрдүүлүгүн сактайлы” темасына байланышкан азыркы күндө жер шарында эң көйгөйлүү проблемалардын бири болгон таза суу өмүр булагы болгондуктан биз ушул теманы тандадык.

Долбоордун жетекчиси: №48.М.Таиров атындагы орто мектептин математика жана информатика мугалими Назаева К.М

Долбоордун темасы: “Бант суусу-мүрөктүн суусу”

Долбоордун максаты:Таза суунун денсоолукка пайдалуулугу, узак жашоонун сыры экендигин окуп, изилдеп, дары чөптөрдү кошуп суусундук жасайбыз.

Долбоордун милдеттери:

1. Бант суусуну окуп үйрөнөбүз.
2. Бант суусунун денсоолукка пайдасын изилдейб.
3. Бант суусун айыккыс оорууларга шыпаа катары пайдалуу суусундук жасайбыз.

Долбоордун катышуучулары:

1. Ташполотов Чыңгыз

2. Акимова Махбуба

3. Исираилова Сумая

4. Муратова Сайкал

1. Бант суусуну окуп үйрөнобуз.

“Бант суусу-мүрөктүн суусу” деген теманы тандап алдык. Жер шарынын биологиялык ар түрдүүлүгүн сактап калууда биологиялык ар түрдүүлүктүн азайышы суу чөйрөсүндө ылдамыраак жүрүп жаткандыгын эске алуу керек.  Таза суу азыркы күндө эң көйгөйлүү маселе. Суунун булганышы, азайып бара жаткандыгы жашоонун сапатын төмөндөтөт жана денсоолукка зыян келтирет. Бант суусу Кароол айылынын үстүндөгү арчалуу эки тоонун ортосунда булактан суу чыгып, таштардын арасынан жайылып, чоң арык болуп агып келет. Суу абдан тунук жана өтө муздак. Айланасы өтө кооз жер. Жайында салкын, абасы адамдын көңүлүн сергитип, көкмөк жашыл чөптөрдүн жыты жыттанып, куштардын сайраганы жагымдуу угулат. Майдан, Кароол айылындагы адамдар ошол жердеги көлдүн суусун эгин-тегинге пайдаланышат. Көл өзөнүнүн башынын Шаймерден тарабы Суу-Башы, сол тарабы Бант деп аталат. Бант cайынын башы илгери Киндик-Суу деп аталган дешет. Анын себеби адамдын денесиндеги киндиктей болгон жерден жазын-кышын атырылып суу чыгат. Бант суусун илгери азиз адамдар да дарылык касиети бар деп эсептеп, андан пайдаланганын айтышат. Улуулардын айтуусу боюнча, Алланын бизге берген Азиз суусу, ал жерден чыккан суу дартка шыпаа касиети менен улук деп эсептешет. Бант суусу Араб мамлекеттерине да даңкы кеткен. Ажыга барган кыргызстандыктардан “Бант суусун ичкенсизби?” деген суроолорду беришет. “Касиеттүү Бант суусун ичем” деп, иче албай жүргөн кишилердин арбындыгын жергиликтүү эл жакшы билет.

Улуу тоого чыккан барбы?

Улардын үнүн уккан барбы?

Банттын суусун ичкен барбы?

Бул дүйнөдөн армансыз өткөн барбы?  деген уламыш айтылып келет.

 Оозеки тарыхы: Дарылык касиети бар суунун «Бант» деп аталып калышы жөнүндө бир нече уламыштар бар. Олуя ата Шаа Машрап Кашкарга Исфайрам капчыгайы аркылуу кетип жатып, ушул булактан суу ичип, жанындагы сапарлаш кишилерге мындай деген экен: «Дүйнөнү кыдырып жүрүп, мен мындай суу ичпедим, бул жерди таштап кете албайм, себеби бул суу мени өзүнө тартып жатат». Өзүнүн жанындагы кишилерге суунун башы кандай чыгып жатканын аныктап келүүнү буюрат. Суунун башы булак экендиги жана анын чыгып жаткан жери жөнүндөгү кабарды уккан олуя «Таптым!» деп кыйкырып жиберет. Сапарлаштары таңдануу менен эмнени таптыңыз деген суроосуна Олуя ата: «Мен мүрөктүн суусу тамган булакты таптым» деп жооп берет. Ошентип Шаа Машрап бул жерде көпкө чейин кармалып калат. Бир нече айлардан кийин гана Олуя ата Кашкарга бараткан сапарын улантат. Азыркы күндө ишкана ачылып, Бант суусу суусундук болуп жасалып Кыргызстанда базарларда сатылууда. Экспортко алып чыгууга да болот. Анткени  Бант суусу таза, тунук, дарылык касиетке ээ. Мусулмандардын ыйык, сыйына турган жери Меккедеги замзам суусунан кийинки эле орунда турат. Азыркы күндө Бант суусуна жайында Кыргызстандын булун-бурчунан келип суусун ичип, эс алып кетип жатышат.

1. Бант суусунун денсоолукка пайдасын изилдейбиз..

• Бант суусу денсоолукка пайдалуу
• Бант суусу суусу тунук жана муздак, курамында адамзаттын денсоолугуна пайдалуу элементтер камтылган.
• Минералдык туздар, айрым химиялык элементтер.  Натрий, магний, кальций ж.б.
• Тоо боорунан чыккан, суунун чыккан жерин көргөн адамдар өзгөчө кереметүү, сыйкырдуу, табышмактуу касиеттерге ээ деп айтышты.
• Мөнгүлөрдүн, булактардын кошулмасы деп божомолдонот.
• Суунун чыккан жери айылдан абдан алыс жайгашкан.Дары чөптөрдөн.
• Дары чптөрдөн Бант суусуна чылап коюп тундурма жасап тери оорууларына пайдаланса болот.

3.Бант суусун айыккыс оорууларга шыпаа катары пайдалуу суусундук жасайбыз.

 Бант суусунун боюнда, денсоолукка пайдалуу  таза абада, таза суу менен өсүп турган дарылык касиетке ээ чөптөр, бадал, дарактар  бар. Биз келечекте бант суусун кант диабети, рак ооруулары, тери ооруулары, гепатит оорууларын айыктыруучу суусундук жасайбыз. Анткени азыркы күндө ушул оорууларга шыпаа табыла элек.

1.Долоно бадалы (Муратова Сайкал изилдеп таап, суусундук жасоо )

Биздин бант суусунун боюнда өскөн долоно бадалынан  ашказан, кан басым үчун пайдалуу, кант диабети менен ооругандарга жемишинен суусундук жасадык. Бант суусун кайнатып, 2 аш кашык шекер салып,  долоно жемишинен 10-15 даанасын жууп демдеп ичүүнү сунуштадык.

Долоно менен даярдалган сусундук ар кандай оорулар менен ооруган адамдарга ичүүгө болот. Өсүмдүк уулуу эмес, ошондуктан организмде топтолбойт. Долоно негизиндеги дары-дармектерди колдонуунун негизги көрсөткүчтөрү:гипертония; стенокардия; миокард инфаркты;аритмия.

Мындан тышкары, дары-дармек өсүмдүгү стресстен, уйкусуздуктан, өнөкөт чарчоодон,

психо-эмоционалдык бузулууларды айыктырат жана эпилепсия, невроз үчүн

колдонулат. Дары-дармектердин жардамы менен кандагы канттын деңгээлин

төмөндөтүп, жүрөктүн жана мээнин коронардык тамырларындагы кан менен

камсыздоону, жүрөк булчуңдарынын кысылышын жана тынчсызданууну басаңдата алабыз.

Долоно өсүмдүгү тынчтандыруучу, коргоочу, какырык чыгаруучу, антиоксидант,спазмолитикалык таасир берет. Мөмө-жемишке негизделген дары-дармектер өтбаштык, боор жана бөйрөк ооруларынан арылууга жардам берет. Дары ичүүорганизмди зыяндуу заттардан, оор металлдардын туздарынан тазалоого жардам берет.

Долоно дары каражаттары баш ооруну, далы, белдин жана пышактын оорушун жоккылуу үчүн колдонулат. Өсүмдүктүн мөмө-жемиштери сасык тумоонун алдын алуумаксатында гинекологияда (менопауза учурунда жана этек кирдин бузулушунда),гастроэнтерологияда (гастрит, панкреатит, ичтин оорушу үчүн) колдонулат. жасоо керек.

2. Карагат бадалы(Акимова Махбуба изилдеп таап, суусундук жасоо ) канды, бөйрөкту тазалоочу болуп саналат. Суусундук жасасак пайдалуу.

Кайсы оорулар кара карагаттын дарылык максатта колдонулат? элдик дары тиштеп көрүлгөн мөмө суук пайдалануу менен, артериялык кан басымы жогору, гастрит жана ашказан жарасы, бөйрөк шишип, жүрөк оорулары, боор. Улам топуктуу жогорку мазмунуна hypovitaminosis алдын алуу боюнча натыйжалуу дарылоо реагент болуп колдонулат мөмөлөрдү көрүлгөн. Бул өсүмдүктүн мөмөлөрү бир патогендүү бактериялар жөнүндө диуретикалык, ысуусу менен кан иш-аракет, жана кейиштүү таасирин тийгизет. Алар заара кислотасы ашыкча көлөмдө чыгаруу ырайым катары суу настойка жана жалбырактар, демделип р жана подагра үчүн дарылык таасирин тийгизет. кара карагат жалбырактарынан Infusion УЧУГУ менен дарылык максатта колдонулат. оорулардын жана табарсыкта таштын бир ооруну дарылоодо колдонулуучу кара карагаттын жалбырактары ысык чай мейиздин катарында даярдалган.

3.Ит мурун бадалы (Исираилова Сумая изилдеп таап, суусундук жасоо).

Ит мурундан  денсоолукка пайдалуу суусундук жасасак болот.

Иммунитетти бекемдейт. Организмдин иммунитетинин бекем болуусу - ден-соолуктун жана жакшы маанайдын кепилдиги. Иммунитети бекем адамдар вирустук, микробдук жана аллергиялык оорулар менен аз оорушат. Ит мурун вирустук кол салуулардан сактоочу жана организмди калыбына келтирүүчү. Ал үчүн 1-2 аш кашык ит мурунду  таза жууп, 1л сууну кайнатып,   1 кашык шекер салып 3 мунот кайнатып, муздатып суусундук жасасак болот. Бөйрөктүн ишин нормалдаштырат, кан айланууну жакшыртат. Ит мурун ширеси эс-тутумду калыбына келтирип жана жакшырта алат, баш оорууну басаңдатат.

4.Зырк бадалы (Ташполотов Чынгыз изилдеп таап, суусундук жасоо)

Элдик дарыгерлер, табыптар зырк бадалынын тамырын жууп тазалап кайнаган сууга салып 5 мүнөт тундуруп, сыныктарга пайдаланат. Чындыгында жанчылып калган сөөктөрдүн да бүтүп, айыгып кетишине жардам берет. Курамында С витамини өтөик көп. Ошондой эле жалбырактарын, мөмөсүн демдеп ичсе бөйрөктү, боорду тазалайт.  кара карагатка окшоп кетет. Бирок мөмөсү кызыл түстө. Гепатит ооруусунан айыгууда  да жакшы жардам берет. Суусундук жасап келди.

Долбоордун жыйынтыгында Бант суусу-мүрөктүн суусу экендигин изилдеп, суусундуктарды жасоо менен көптөгөн айыккыс оорууларга дабаа, денсоолукка пайдалуу экенин айтып, көрсөтүп беришти. Денсоолукка пайдалуу болгондуктан суусундукту жасап ичүүнү сунушташты.

Биз келечекте бант суусун кант диабети, рак ооруулары, тери ооруулары, гепатит оорууларын айыктыруучу суусундук жасайбыз. Анткени азыркы күндө ушул оорууларга шыпаа табыла элек.