Ныдэлъфыбзэр псэм фэд.

Ныдэлъфыбзэр  псэм  фэд , убзэк1э умыгущы1эмэ, убзаку. Сиадыгабз, синыдэлъфыбз,  сыдэу удаха, сыдэу ужъынча! Сэрк1э  уун, уч1ыгу, сэрк1э  утыгъ, умаз. Сыкъыпхэк1ыгъ, лъфыгъэу сыуи1, сыдэйми сыдэгъуми, адыгэ  лъэпкъым сырилъэпсэдэчэу, гъуазэ  укъысфэхъузэ  сигъэш1э  гъогу  сэк1у. Сыбзэ  1эш1у, усик1ас, усиорэд, усипк1ыхь, усиш1улъэгъу, уситыгъуас, усинеп, усинеущ. Пчэдыжьрэ  тыгъэу  укъысфыкъок1ы, мафэрэ  ныбджэгъу  хьалэлэу  усигъус, чэщырэ  мамыр  жъуагъоу укъысфыкъок1ы.    

 Унэгъо  кIоцIыми,  еджапIэми, IофшIапIэми -тыдэкIэ зыбгъэзами  бзэр цIыфымкIэ   IэпыIэгъушхоу щыт, сыда пIомэ бзэр ары цIыфхэр зэдэзгъэ -псэухэрэр. Бзэр цIыфым Iумылъыгъэмэ, обществэри щыIэщтыгъэп, науки, техники, культури  тиIэщтыгъэп.

 Бзэм ишIуагъэкIэ тыкъэзыуцухьэрэ  дунаир  къызгурытэгъаIо, ч1ыопсыр тIэ къитэгъахьэ, цIыф  лъэпкъ  зэфэшъхьафхэм  лIэшIэгъу пчъагъэм  къакIоцI зэфахьысыжьыгъэ  шIэныгъэр  кьызIэкIэтэгъахьэ, тарихъ  хъугъэ-шIэгъэ инхэм, цIыф  зэфэшъхьафхэм  ящыIакIэ  ехьылIагъэхэр  зэтэгъашIэх.Джащ тетэу цIыф лъэпкъыр ыпэкIэ лъыкIотэнымкIэ, ащ текIоныгъэр  къыдихынымкIэ бзэр IэпыIэгъушхо мэхъу.

 Бзэр лъэпкъым ыпс, ылъапс, ищыIэныгъ.  Адыгабзэр  умышIэу, ащ утеукIытыхьэу, Iум-пэм  пшIэу, «сыадыг»  оIокIэ сыда къикIырэр ? УцIыфмэ,  пшъхьэ лъытэжь ,уилъэпкъ шэн-хабзэхэр  лэжьых, уиныдэлъфыбзэ гъашIо, зегъэIэт !

                   ГъашIэм сиIэм  икъэгъагъэу,

                   Ныдэлъфыбзэм сыкъефапэ.

                   Изэфагъэ,ишъыпкъагъэ,

                   ИгъэшIуабзэ сэркIэ лъапIэх.

                                                 Цуекъо  Джэхьфар

       Шъыпкъэ ,тэ адыгэхэм, лIэшIэгъу пчъагъэ къэтхьыгъ тхэкIэ-еджэкIэ амал тимыIэу ,тшъхьэ тыфимытэу, бжьы хьылъэ ттелъэу , тимафэхэр шIункIыхэу, тичэщхэр гумэкIыгъохэу…  Къытэзаохэми   хъугъэ, тащэмэ, алырэгъу ташIыми хъугъэ, тичIыгу  ттырахыми  хъугъэ ,ау  синыдэлъфыбзэ, сиадыгабзэ  хэти  фэгъэкIодыгъэп.

               Синэнэ IэшIоу синэнэ кIасэм

               Сэ къысIуилъхьагъэр сиадагабз.    

               Сыдэу тхьэр еуи  зыбзэ кIосагъэм,

                Лъыпкъым ынапэр иныдэлъфыбз.

                                               Нэхэе Р.

        Сыбзэ- сидунай.  Мы гущыIитIум мэхьанэшхо    яI.

        ЦIыфыр къызыхъукIэ, быдзыщэм  игъусэу  ныдэлъфыбзэм  имэкъамэмэ дунаим хащэ. ЦIыф  лъэпкъ  пэпчъ  ныдэлъфыбзэ иI. Сэ синыдэлъфыбзэу, дунаим  ишIугъэ  къысфызэIузыхыгъэр –сиадыгабз. Сынасыпыш1у, сыбзэ  сырэгущы1э, тхыгъэмэ  сыряджэ, сянэ  и1эш1угъэ рызэхэсэш1э,  сянэжъ икушъэ  орэд сырык1эдэ1ук1ы, силъэпкъ  ишэн-хэбзэ ш1агъохэм  сафегъасэ, ныбджэгъум  ишъыпкъагъэ  гуч1эм къырелъхьэ.

        Хэтрэ цIыф лъэпкъи  ежь  ыбзэрэ ихабзэрэ егъашIох,   къеухъумэх, къегъэгъунэх. ЦIыф  лъэпкъыр  зыкIодыкIэ, ащ  ыбзи  ихабзи дэкIодыжьых.  Джащ  фэд ежь лъэпкъыр  щыIэзэ, ыбзэ  зыкIодыкIэ  нэмыкI лъэпкъыхэм  ахэткIухьажьы. Тэр-тэрэу  тыбзэ  дгъэлъэпэн  фае. Адыгабзэри урысыбзэри  еджапIэхэм  зэфэдэу  ащызэрагъашIэх.  «Бзэ хьарамрэ  тхылъ хьарамрэ щыIэп », еIо  адыгэ  гущыIэжъым. Ау  сыд  фэдэу  щытми, о убзэ сыдрэ бзэми  анахь  Iэш1оу, гохьэу  щытын фае.

                  Синыдэлъфыбзэ бзэ дахэ сфэхъун,

                  Дунаир рысшIэу чIылъэм сытет.

                  Сыдрэ уахъти- гъэбэжъуи , огъуи

                  СэркIэ ощхбыбым ренэу ар фэд.

                                             МэщбэшIэ Исхьакъ

      Гукъаоми, ныдэлъфыбзэм  мэхьанэу  еттырэр  нахь  макIэ хъугъэ. Сабыйхэр хэгъэкIхи ,зыныбжь  икъугъэу, зиакъыл уцугъэхэми  бзэм осэ   тэрэз   фашIырэп.

        Зыбзэ къизымыдзэжьхэу, урысыбзэм  дихьыхыхэрэм  лъапсэ иIэу урысыбзэри  зэрамышIэрэм сицыхьэ телъ. О убзэ икъоу умышIэу ,нэмыкIыбзи пшIэн плъэкIыщтэп.

          Бзэр  лъэпкъым  ыпсэу  зэраIорэр тэрэз  дэд. Лъэпкъым ыбзэ зышIокIодыкIэ, лъэпкъыр щыIэжьырэп.

        Бзэ Iаий, бзэ  дэи  щыIэп. Тинепэрэ  мафэ  IэкIыб  къэралыгъуабзэхэр умышIэу  упсэуныр  къин.  Сэри сикIас  синыдэлъфыбзэ  нэмыкIыбзэхэр  зэзгъэшIэнхэу, сIэ къизгъэхьанхэу. Таущтэу  зэмыгъэшIэщта, уимыкIэсэщта  М.Горькэм,  Л.Н.Толстоим  абзэ  гъэшIэгъон?  Таущтэу пыдзык1ы  пшIыщта  М.Джалиль  иусэхэр зэрэтхыгъэ  бзэ  шIагъор?  Таущтэу Iум-пэм  пшIыщта,  угу  нэмысыщта  Бетховен, Моцарт   абзэ  жъынч дахэу, орэдышъо  тхъагъокIэ  къытэшIэкIыгъэ   дунай  IэшIушхом  ихъэрэпкIэрагъэ къыдгурызгъаIорэр.

Сиадыгабзэ зыш1о1аер ерэдэ1у  «Хьатх  я  Къок1асэ  иорэд»,  къерэ1у  Мэщбэш1э  Исхьакъ  иусэхэр, зыбзэ  пхъатэ пэзымыхьырэр  янэ  игущы1э  фабэ, янэжъ  икушъэ  орэд, ятэ  ынэ  к1эрэплъ, ятэжъ  итхыдэжъхэм  ахэрэда1у. Зыбзэ  дэдзыхы зыш1ырэ  адыгэ  ц1ыфыр орэуцуи, ярэплъ тикъушъхьэ лъагэхэу л1эш1эгъухэмэ  ятамыгъэхэм, къерэк1ухь тигубгъо  гъэбэжъулъэхэр, зыщерэплъыхь  тимэз  шхъуант1эхэм. Ахэм къара1ощт  адыгэ  ц1ыфым адыгабзэр  зык1ищык1агъэр, зэхырагъэш1эщт  ныдэлъфыбзэм  ык1уач1э, и1эш1угъэ, идэхагъэ, ибайныгъэ.

Бзэм мэхьанэу иIэр зыфэдэр  къагъэлъагъо  адыгэ  гущыIэжъхэм :  «УбзэкIэ уеджэныр-насыпыгъ»; « Бзэ зимыIэм лъэпкъ иIэп»; « Бзэр – псэ»; «Ныдэлъфыбзэр шъоум фэд»; «ЛIэрэр иныдэлъфыбзэкIэ къэгущыIэжьы», нэмыкIхэри.

        Бзыуми гъэнэфагъэу, ежь екIужьэу набгъо иI . ЦIыфыри джащ фэд. Лъэпкъ пэпчъ дунаим чIыпIэ гъэнэфагъэ щыриI. Ар нэмыкI чIыпIэкIэ ыхъожьымэ ыгукIэ рэхьатыщтэп, тхъэщтэп, зы чIэнагъэ горэ иIэ фэдэ зэпытыщт. Зыгорэ уакIыбыкIэ убзэкIэ къызыщыгущыIэкIэ, пшъхьэ къыуигъэпхъотэщт, псынкIэу укъызэригъэплъэкIыщт. Зэрэц1ыф  хымэр пш1э пэтзэ, уигупсэ горэм  фэдэу  укъыгъэгуш1ощт.

                Синыдэлъфыбзэ хэхъоныгъэу непэ ыш1ыгъэмэ сарымыгушхон слъэк1ырэп. Сиадыгабзэ непэ  къэралыгъуабз. Тыбзэк1э теджэнэу, тытхэнэу амал ти1. Тиныбжьык1эхэр адыгэ филологием  ифакультет щеджэх, ш1эныгъэлэжьэу ти1эхэми  япчъагъэ  хэхъо.Тыбзэ ш1у тлъэгъуныр, дгъэлъэп1эныр, тэ ныбжьык1эхэм,типшъэрылъ шъхьа1. Ныдэлъфыбзэм имэфэк1хэр тиеджап1э хабзэ щыхъугъэх. Адыгабзэм имафэ ренэу хэтэгъэунэфык1ы. Бзэм  ехьыл1агъэу сочинениехэр, усэхэр тэтхых, зэнэкъокъухэм тахэлажьэх. Тэр-тэрэу тыбзэ зэтымыпэсыжьэу, тымыгъаш1оу,тымыгъэинэу зыхъурэм, хэта тэ тыбзэ къизыдзэщтыр, зищык1эгъэщтыр? Ныдэлъфыбзэр – сянэ ыбз. Ныдэлъфыбзэм и1эш1угъэ  сабыим  езгъаш1эрэр ныр ары.

 Сыдэу насыпыш1уа иныдэлъфыбзэ дахэу  рыгущы1эрэр! Зыбзэк1э гущы1эн зымылъэк1ырэр  тхьамык1. Ащк1э бгъэсэн фаехэр ,апэрэу ны-тыхэу бзэр пхъэтэпэмыхь ялъфыгъэхэм  языгъэш1ыхэрэр арых.Щы1эх ны-тыхэу яныдэлъфыбзэк1э як1алэхэм адэмыгущы1эхэрэр .Адыгэхэм тыбзэ уасэ фэтымыш1ымэ, ар ш1у тымылъэгъумэ, хэт ар зыгъэлъэп1эщтыр? Иныдэлъфыбзэ рыгущы1эныр зэзымыпэсыжьырэм  «лъэпкъым сыщыщ» ы1он ылъэк1ыщтэп.

Шъхьадж  иныдэлъфыбзэ ш1у ылъэгъун ык1и рыгушхон  фай.  Сыщэ1эфэ, жьы къэсэщэфэ, сянэ гупсэ къыс1уилъхьэгъэ ныдэлъфыбзэм сырыгушхощт, сырыгущы1эщт,сиорэди, сигупшысэми  ахэлъэу  къыздесхьак1ыщт.

  Синыдэлъфыбзэ  сэ сызыныкъу. 1аплъ есэщэк1ы, уасэ  есэты, слъы  щыщы  шъыпкъэу  къыздесэхьак1ы.