Неорганическая химия лекция

Тема: Эритмелер жана башка диссперстик системалар

План:

1. Эритмелер жън\ндъ жалпы т\ш\н\к

2. Эритмелердин концентрациясы жана аны туюнтуу жолдору

3. Эригичтик

4. Осмотикалык басым

Илимде, ънър жайларда жана тир\\ организмдердин тиричилигиндеги эритмелердин мааниси ътъ чоё. Химиялык ънър жайларда, металлургиялык, фармацевтик, тамак-аш, кездеме, тери иштет\\ ж.б. ънър жайлардагы химиялык процесстер эритмелерде ж\рът. Ал эми адам баласынын, жаныбарлардын, ъс\мд\ктърд\н организминде ж\р\п жаткан биологиялык, физиологиялык процесстер, азык заттардын сиёириши эритмесиз ишке ашышы м\мк\н эмес.

Жалпы алганда, химиялык айланыштарга негизделген ънър жайлардын бардык тармактары биология, медицина, айыл чарба ж.б. илимдердин ън\г\п-ъс\ш\ эритмелер жън\ндъг\ окууга тыгыз байланыштуу. Ошондуктан, эритмелер жън\ндъг\ окуу химиянын эё негизги бъл\г\н\н бири болуп эсептелет.

Демек, эритмелер деп, компоненттеринин салыштырма сандары кеёири чекте ъзгър\лмъл\\ болгон, кату, газ же суюк, эки же андан къп компоненттерден жана алардан пайда болгон продуктулардан (сольваттар, гидраттар) турган гомогендик системаны т\ш\нъб\з. Кандай гана болбосун, эритме эки же андан къп компоненттерден турат да алардын бири эриткич, ал эми калгандары эриген заттар болуп саналат. Эритме пайда болуш \ч\н же алардын эриткичи менен эриген затын бил\\ керек же кайсынысы эриткич экендигин бил\\ зарыл.

Эритме даярдоо \ч\н алынган заттардын бардыгы бирдей агрегаттык абалда болсо, анда къб\ръък алынган компонент эриткич, азыраагы эриген зат болуп эсептелет. Мисалы, 80 мл суу жана 20 мл спирттен турган эритме болсо, суу эриткич, спирт эриген ат болуп эсептелет.

Эритмелер ар т\рд\\ агрегаттык абалда тъмъндъг\дъй болушу м\мк\н.

а) Эки же андан къп компоненттерден турган катуу гомогендик системаларды катуу эритмелер дейбиз (к-к, к-с, к-г). Мисалы, платина же палладийдеги суутектин эритмелери (к-г), ачык таштардын кристаллдарынын изоморфтук аралашмалары, алтын менен к\м\шт\н кату эритмелери (к-к).

б) Эгерде берилген гомогендик система газ абалында болсо, анда алар газдык эритмелер (г-г, г-с, г-к) деп аталат. Мисалы, аба, газдагы суунун эритмелери, т\т\н.

в) Эгерде эриткичи суюк, ал эми эриген заттары кату, газ, суюк абалдагы заттардан турган гомогендик системалар суюк эритмелер (с-к, с-с, с-г) деп аталат.

Эгерде эриткич суу болсо суулуу эритмелер же гидролиз деп аталат. Ал эми эриткичи суудан башка органикалык суюктуктар (бензол, ацетон, спирт ж.б.) болсо, суусуз эритмелер же сольволиз деп аталат.

Эритмелердин концентрациясын билбей туруп, ага сандык м\нъздъмъ бер\\гъ болбойт. Демек, концентрация деп, эритменин белгил\\ бир ълчъм\ндъг\ (масса, кълъм) эриген заттын санын туюндурган чоёдук аталат. Концентрацияны туюндурган ар кандай ыкмалары бар, алардын ичинен лабораторияда, практикада къп колдонулгандары тъмънк\лър:

1. Процесстик концентрация

2. Молярдык концентрация

3. Молялдык концентрация

4. Нормалдык концентрация

5. Титр

1). Проценттик концентрация деп – 100 г эритмеде эриген заттын грамм менен алынган саны аталат да ал тъмънк\дъй формула менен туюнтулат.

С % = m/m₁·100

Мында, m-эриген заттын массасы, m₁-эритменин жалпы массасы

С % = · 100

ν – эритменин кълъм\ (мл), ρ – эритменин тыгыздыгы (г/см³)

2). Молярдык концентрация деп – 1л эритмеде эриген заттын молунун санын атайбыз. Мисалы, 1 литр эритмеде 1 моль зат эрисе 1 мольдуу 0,1 моль зат эрисе децимольдуу (0.1м)

0.01 моль зат зритилсе, антимолярдуу (0.01м) эритмелер деп аталат

Анын формуласы тъмъндъг\дъй болот.

С_М= · 1000

Мында, М- эритменин молярдуулугу

m- эриген заттын массасы

М₁- эриген заттын малекулалык массасы

V-эритменин кълъм\ (1)

3) Молялдуу эритме деп - 1000г таза эриткичте эритилген заттын молунун саны аталат.

С_Мл=

4) Нормалдык коцентрация деп - 1л эритмеде эриген заттын грамм эквивалент саны аталат.

Сн= же Э= Э(н₂so₄) =46

5). Титр деп – 1мл эритмеде эриген заттын грамм саны аталат. Титри белгил\\ эритмелерди титрлеген эритмелер деп аталат. Титр менен нормалдуулуктун ортосунда тъмънк\дъй катыш бар:

Н=

Катуу заттардын суюктуктарда эригичтиги т\рд\\чъ болот, айрымдары сууда дээрлик эрибейт, башкалары туздар, щелочтор, кант ж.б. кэп сандагы бирикмелер тескерисинче жакшы эришет. Демек, эригичтик деп – белгил\\ бир ълчъмдъг\ эриткичти каныктырууга кеткен эриген заттын массалык саны аталат.

Осмос кубулушун ченеген аспапты осмометр дейбиз. Канттын эритмеси куюлган осмометрди суу куюлган идишке эритме менен суунун деёгээли бирдей болгудай кылып жайгаштырат. Мындай учурда суунун молекулалары жарым ъткърг\ч жаргакча аркылуу эритмеге диффузияланат. Натыйжада, эритменин кълъм\ къбъй\п, айнек т\т\кчъ менен кътър\лъ баштайт. Ушул эриткичтин молекулаларынын бир багыттуу диффузияга осмос деп, ал эми осмосту каптаган к\ч осмотикалык басым деп аталат.

Осмометрдин схемасы

Колдонулган адабияттар:

1. Н.Л.Глинка Общая химия Ленинград «Химия» 1987.

2. Н.С.Ахметов неорганическая химия Москва «Высщая школа» 2000

3. К.Рысмендеев Жалпы химиянын теориялык негиздери. Фрунзе 1988

4.А.П.Гаршин Неорганическая химия «Санкт-Петербург» 2000

5. Л.В.Бабич, С.А.Балезин Практикум по неорганическая химия М.Прос.1991