Musiqali drama, opera va balet

ANDIJON DAVLAT UNIVERSITETI

“ O’ZBEK MUSIQASI TARIXI” “SHARQ XALQLARI MUSIQASI TARIXI” fanidan taqdimoti

Mavzu:

“ 5-Modul:Musiqali drama, opera va balet ”

Tuzuvchi:“Мusiqiy ta’lim”

kafedrasi dotsenti, X.T.Botirova

Andijon 2021

5-Modul:Musiqali drama, opera va balet

Musiqali drama . Urushdan keyingi davrda (1945-67) О‘zbekistonda 40 dan ortiq turli mavzularga bag‘ishlangan musiqali dramalar yaratildi.

Opera . 1948 yilda ikki opera teatri; о‘zbek va rus opera teatrlari zamirida Toshkentda yagona Alisher Navoiy nomli davlat opera va balet teatri tuzilib (rus va о‘zbek truppalaridan iborat), unga yaqinda qurilgan (hozirgi) bino in’om etildi.

Balet . О‘zbekistonda 50-yillarning oxirida balet-xoreografiya san’atini rivojlantirish maqsadida Toshkent xoreografiya bilim yurti ochildi.

Urushdan keyingi davr balet san’atida G.Mushelning “Raqqosa” baleti katta ahamiyat kasb etgan edi. Bundan tashqari M.Ashrafiy о‘zining “Temur Malik” simfonik-poemasi asosida “Sevgi va qilich” nomli uch pardali baletini yaratdi.

О‘zbekistonda balet yaratilishida muhim omillardan biri - rivojlangan qadimgi milliy raqs san’ati bо‘ldi. Agar dastlabki partituralar о‘zida folklor materialini syuita tamoyilida mujassamlashtirgan bо‘lsa, oxirgi о‘n yillikka mansub asarlarda folklor manbalarini erkinroq talqin etishga va musiqali sahna ifodasida zamonaviy usullarga asoslanib, musiqa dramaturgiyasining yaxlitligiga erishildi.

Kino Musiqa

• 30-yillar oxiri 40-yillar boshida birinchi tovushli kino yaratishga harakat qilindi.
• Kinolar nomi “Qasam” – rejissyor
• A.Usoltsev-Garf, “Asal” – rejissyor Kazachkov, kompozitor Stepanov.
• Uspenskiydan so`ng Muxtor Ashrafiy “Nasriddin Buxoroda”kinofil’mi uchun, Kazlovskiy, Gliyer, kabi kompozitorlar kino musiqa bilan shug`ullana boshlashdi.

Kino Musiqa

• Kozlovskiyning filmlari “Tohir va Zuhra” 1945-yilda, “Nasriddin sarguzashtlari” 1946-yilda mashhur bo`lgan.

“ Maftuningman” filmi kompozitori Ikrom Akbarov, Mutal Burxonov, Manas Leviyev. Bu film 1959-yil musiqiy kamediya sifatida rejalashtirilgan. Mazkur kamediya film-konsert janriga yaqin film hisoblanadi.

Film musiqasi haqida gapirganimizda avvalambor uning qo`shiqlarini esga olishimiz kerak.

MAFTUNINGMAN

• Darhaqiqat bu qo`shiqlar kichik shedevr bo`lib, o`zining lirik ohangi, melodik chiroyi, yorqin milliy o`ziga xosligi bilan o`ziga jalb qiladi.
• Film qahramoni Sharifning “Maftun bo`ldim” qo`shig`i M.Burhonov tomonidan bastalangan bo’lib, o`zining mayin nafisliligi bilan filmning asosiy musiqiy obrazi hisoblanadi.

• “ Ikkinchi gullash” nomli film och qir dalalarni o`rganish uchun bag`ishlangan. O`zbek kinomatografiyasini katta ekrandagi kinoda birinchi tajribasi bo`lgan.
• Shu bois kompozitor T. A. Akbarovda keng hashamatli sado musiqasini yorqin yaratish qiyinchiliklari turgan.

• Bu filmda epizodik melodiya ustunlik qiladi.
• Akbarovni “2- gullash” asariga yozgan musiqasi o`zini musiqaga boyligi bilan qiziqarli.
• Bular: “Bizda bahor”, “Hayot guldir” kuylaridir.

• 1-qo`shig`i harakatchan tetik ishlaydigan odamni g`ayratini tasvirlab beradi.
• 2-qo`shig`i esa unga qarama qarshi harakterda bo`lib, hayolchang, ifodali. Kirish qismi skripka solosi bilan boshlanadi,

• “ Sen yetim emassan” filmi rejissor Sh. Abbosov tomonidan 1963-yilda ishlangan.
• Bu kinoda oddiy o`zbek oilasi urush davrida 14ta xar xil millat yetim bolalarni asrab olgan. Bu sujet asosida Sh. Ahmedovlar oilasidagi voqea asos qilib olingan.

SEN YETIM EMASSAN

SEN YETIM EMASSAN

Kino Musiqa

• Bu kinoning musiqiy matosi asosida 2ta mavzu turadi, rekmativ o`rnida turgan mavzusida- qayg`u, urush musibati va ona mavzusi turadi.
• 1va2-mavzular o`rtasida kontraslikni uchratmymiz. Filmda urush mavzusi urushni ifodalab bermaydi, aksincha urush qahramonlarini qiyin yashash tarzini ko`rsatgan.