МРБ. Тэма “Песняры роднай мовы і Бацькаўшчыны”

Тэма: “Песняры роднай мовы і Бацькаўшчыны”

Мэта: азнаямленне вучняў з творчасцю народных паэтаў Беларусі і выхаванне на гэтай аснове патрыятычных пачуццяў у адносінах да роднага краю.

Задачы:

• адукацыйная: усведамленне вучнямі ролі Ф. Багушэвіча ў захаванні

роднай мовы і значнасці беларускай мовы як дзяржаўнай;азнаямленне з творчасцю народнага артыста Беларусі Уладзіміра Мулявіна;

• развіццёвая: развіваць ў вучняў разуменне паслядоўнасці развіцця гістарычных працэсаў і з’яў, бачанне змен, якія адбываюцца у выніку такога развіцця;

• выхаваўчая: выхоўваць паважлівыя адносіны да духоўнай спадчыны нашага народа; выхоўваць ў вучняў патрыятызму, пачуцця гонару за славутых людзей нашай Бацькаўшчыны;

Тып урока: камбініраваны.

Формы работы на ўроку: індывідуальная, групавая (парная), калектыўная, выступленні вучняў з паведамленнямі (папераджальныя заданні).

Абсталяванне: падручнік, мультымедыйная прэзентацыя “Песняры роднай мовы і Бацькаўшчыны”, відэафрагмент “Песняры роднай мовы і Бацькаўшчыны”, карткі з заданнямі для вучняў; аўдыязапіс з урыўкамі беларускіх песень (“Слуцкія ткачыхі” на верш М. Багдановіча, “Мой родны кут” на верш Я. Коласа, “Зорка Венера” на верш М. Багдановіча, “Спадчына” на верш Я. Купалы)

План урока:

Ⅰ. Арганiзацыйны момант. (2 хвіліны)

Ⅱ. Актуалізацыя ведаў. (3 хвіліны)

Ⅲ. Праверка дамашняга задання .(5 хвілін)

Ⅳ. Паведамленне тэмы ўрока. Вызначэнне мэты ўрока.(10 хвілін)

Ⅴ.Праца па падручніку.(5 хвілін)

Ⅵ.Замацаванне вывучанага матэрыялу.(5 хвілін)

Ⅶ.Падвядзенне вынікаў урока.(3 хвіліны)

Ⅷ.Кантрольна-ацэначны этап.(1 хвіліна)

Ⅸ. Рэфлексія. (2 хвіліны)

Ⅹ. Дамашняе заданне .(2 хвіліны)

Ход урока

Ⅰ. Арганiзацыйны момант.

Вось і зноў звінеў званок,

Запрасіў нас на ўрок.

Добры дзень! Я вас вітаю,

Да заняткаў запрашаю.

Наш урок хай будзе плённым,

І цікавым, і натхнёным!

Поспехаў я вам жадаю,

Калі што – я паспрыяю!

• Жадаю вам працаваць на ўроку з добрым настроем. І спадзяюся, што вы будзеце (на слайдзе – запіс):

У – уважлівыя

Р – разумныя

О – добразычлівыя

К – кемлівыя.

Ⅱ. Актуалізацыя ведаў.

1. Уступная гутарка.

 Як дрэва не можа жыць без каранёў, так і народ не можа існаваць без сваёй гісторыі, культуры, сваіх сімвалаў памяці. (В. Ляшковіч)

 Гісторыю сваей краіны трэба ведаць, – сцвярджае аўтар гэтых радкоў. Ці згодны вы з гэтым выказваннем? Чаму?

 Рака пачынаецца з ручаін. Дрэва мае карані. Чалавечая годнасць і вартасць нараджаюцца з глыбокай адданасці сваёй Радзіме, з пашаны да яе спадчыны, з ведання сваёй гісторыі, з любові да матчынай мовы.

І сёння на ўроку мы працягваем наша падарожжа ў далёкае мінулае нашай Айчыны.

1. Гістарычная размінка.

 А пачаць вандроўку я прапаную з невялікай гістарычнай размінкі.

Пытанні і заданні (на слайдзе)

1. Дайце азначэнне тым паняццям, якіе вы ўбачыце на маніторы:

Гісторыя – гэта навука, якая … (расказвае пра жыццё і справы нашых продкаў).

Асветнік – чалавек, праца якога была накіравана на… (развіццё пісьменнасці і адукацыі)

Продкі – людзі,… (ад якіх мы вядзём сваё паходжанне)

Археалогія – навука, якая вывучае … (жыццё старажытных людзей па рэчавых знаходках іх побыту).

Летапіс – рукапісная кніга, у якой… (штогод запісваліся звесткі аб гістарычных падзеях)

2.Успомніце, што азначаюць гэтыя даты.

862 год – …першае летапіснае ўпамінанне пра Полацк.

1067 год – …бітва на рацэ Нямізе. Першыя звесткі ў летапісе пра Мінск.

1410 год – …Грунвальдская бітва.

1517 год – …пачатак кнігадрукавання Францыскам Скарынам.

 Каб праверыць, ці добра вы засвоілі тое, пра што гаварылася на мінулым уроку, я прапаную вам выканаць некалькі заданняў.

-Вазьміце раздрукаванныя карткі,якія ляжаць у вас на парце. Запісвайце толькі адказы. Напрыклад, 1-а, 2-б і т.д.

Ⅲ. Праверка дамашняга задання.

Тэст Дадатак 1.

-Калі ласка, на адзнаку свае адказы. (аднаго вучня)

Калектыўная праца. Паслухайце апісанне тэатра і па апісанні вызначце, пра які тэатр ідзе гаворка.

Ⅳ. Паведамленне тэмы ўрока. Вызначэнне мэты ўрока.

1. “Чароўны куфэрачак”.

 Каб даведацца, пра што мы будзем далей гаварыць на ўроку, паспрабуйце здагадацца, што ляжыць у гэтым чароўным куфэрачку: “Гэта вялікі народны скарб. Яго нельга не паважаць, як нельга не паважаць родны народ." (Родная мова).

-Дзе вы можаце пачуць родную мову?

(У школе на уроках,рэдка на вуліцы)

-Што трэба, каб вы, вашы родныя, сябры пачалі размаўляць на беларускай мове кожны дзень?

(Трэба каб кожны разумеў,што вельмі важна гаварыць на роднай мове.)

-Тэма ўрока “Песняры роднай мовы і Бацькаўшчыны”.

• Скажыце, што б вы хацелі даведацца па гэтай тэме? (адказы вучняў)

• Паслухайце калі ласка урыўкі песен . (Праслухванне урыўкаў песен)

• Ці ведаеце вы, хто напісаў вершы гэтых песень?Якія яшчэ беларускія песні вы ведаеце? ?(Адказы дзяцей)

• Якія выканаўцы і гурты спяваюць на беларускай мове?(Песняры, Цяніталкай, Анжаліка Агурбаш і іншыя)

• Каго можна назваць песняром роднай мовы і Бацькаўшчыны? На гэта пытанне мы паспрабуем знайсці адказ, паглядзеўшы невялічкі відэафільм.

2.Прагляд відэафрагмента “Песняры роднай мовы і бацькаўшчыны” (Відэафрагмент )

- Каго можна назваць песняром роднай мовы і Бацькаўшчыны? (Адказы дзяцей)

Фізкультхвілінка (настаўнік чытае словы на фоне музыкі)

‒ Дазвольце спыніць вашу працу і запрасіць вас на хвілінку адпачынку.

Распраўце плечы, глыбока ўдыхніце.

Паспрабуйце дастаць усе зоркі, якія ззяюць на нашым небасхіле.

А зараз уявіце сябе малюсенькім расточкам першацвета, які прабіваецца да сонца з-пад снегу.

А цяпер вы – сонечны прамень, які падае з неба на зямлю.

Падарыце жыццё яшчэ аднаму першацвету.

Пакажыце, як гойдаюцца дрэвы ў старажытнай Белавежскай пушчы.

Як накатваюць хвалі на берагі Нёмана і Прыпяці.

Як лунае бусел, расправіўшы белыя крылы, над нашай краінай.

Як вам прыемна дыхаць водарам нашых ніў і садоў.

Павярніце галаву і паглядзіце ўдалечыню на наш гарадскі пейзаж у вокнах.

Вярніцеся да сучаснасці, займіце сваё месца і сядзьце, калі ласка.

• 4. Паведамленне пра Дзень беларускага пісьменства .

Вучань.

Дзень беларускага пісьменства праводзіцца штогод у першую нядзелю верасня.

Свята прадугледжвае паказ адзінства беларускага друкаванага слова з гісторыяй і культурай беларускага народа, адлюстраванне гістарычнага шляху пісьменства і друку ў Беларусі.Традыцыйна Дзень беларускага пісьменства праходзіць у гарадах, якія з’яўляюцца гістарычнымі цэнтрамі культуры, навукі, літаратуры і кнігадрукавання.

Упершыню, у 1994 годзе, святочныя мерапрыемствы адбыліся ў старажытным горадзе Полацку.У 2017 годзе сталіцай свята, прымеркаванага да 500-годдзя беларускага кнігадрукавання, стане старажытны Полацк — родны горад беларускага асветніка і першадрукара Францыска Скарыны.

У рамках свята ўдзельнікі і госці могуць азнаёміцца з новымі кніжнымі выданнямі, сустрэцца з беларускімі і замежнымі літаратарамі, журналістамі, выдаўцамі, паслухаць выступленні паэтаў і пісьменнікаў, творчых калектываў і выканаўцаў. Таксама па традыцыі на Дні беларускага пісьменства праходзіць узнагароджанне пераможцаў конкурсу на лепшыя літаратурныя творы года, навукова-практычная канферэнцыя і шэраг іншых мерапрыемстваў.

Ⅴ.Праца па падручніку (95-99).

Праца ў группах.

-Зараз,я вас размяркую па групках.Кожная групка будзе выконваць раздрукаванае заданне.Можна карыстацца падручнікам.

1- я група:

1. Падрыхтаваць паведамленні (2-3 хвіліны) пра ўнёсак у развіццё беларускай мовы Ф. Багушэвіча па плану:

• дзе і калі жыў

• дзе вучыўся і працаваў

• вядомы зборнік вершаў

• чаму паэт узяў псеўданім Мацей Бурачок?

• ці можам назваць яго песняром роднай мовы і Бацькаўшчыны? Чаму?

2.Падрыхтаваць выразнае чытанне вядомага выказвання Ф. Багушэвіча пра родную мову.

2-я група:

1. падрыхтаваць паведамленні (2-3 хвіліны) пра ўнёсак у развіццё беларускай мовы

Я. Коласа і Я. Купалы па плану:

• дзе і калі жылі

• дзе вучыліся і працавалі

• вядомыя вершы, зборнікі вершаў

• чаму паэты ўзялі такія псеўданімы?

• ці можам назваць іх песнярамі роднай мовы і Бацькаўшчыны? Чаму?

2.Падрыхтаваць выразнае чытанне верша, ці ўрыўка з верша Я.Коласа, ці Я.Купалы (на выбар).

3-я група:

1.падрыхтаваць паведамленні (2-3 хвіліны)

пра ўнёсак у развіццё беларускай мовы

У. Мулявіна па плану:

• дзе і калі жыў і працаваў

• вядомыя песні

• ці можам назваць яго песняром роднай мовы і Бацькаўшчыны? Чаму?

1. Праспяваць (можна пад мінусоўку) песню з рэпертуару ансамбля “Песняры”

-Добра.Першая группа,калі ласка,што ў вас атрымалася.

-Зараз другая группа.

-Паслухайце паведамленне пра Янку Купалу і Якуба Коласа.

Вучань.

“Творчасць Янкі Купалы і Якуба Коласа – гэта тыя вежы, з якіх мы, беларусы, бачым цэлы свет, і па якіх свет бачыць нас”, – так трапна вызначыў ролю нашых славутых песняроў беларускі паэт, празаік, перакладчык Віктар Шніп. І з гэтым цяжка не пагадзіцца. Якуб Колас і Янка Купала – выразнікі нацыянальнай самасвядомасці, народных пачуццяў. У сваіх творах яны раскрылі нацыянальны характар, асаблівасці духоўнага складу і жыцця беларусаў, выявілі незвычайную сілу і творчую магутнасць беларускага слова.

7 ліпеня 1882 года ў фальварку Вязынка (Маладзечанскі раён) нарадзіўся Іван Дамінікавіч Луцэвіч – будучы народны паэт Беларусі Янка Купала. А 3 лістапада гэтага ж года ў вёсцы Акінчыцы (Стаўбцоўскі раён) нарадзіўся Канстанцін Міхайлавіч Міцкевіч – будучы народны паэт Беларусі Якуб Колас.

Янка Купала і Якуб Колас пры жыцці паспелі адчуць народную любоў і ўдзячнасць. Жыццё неаднойчы выпрабоўвала іх на адданасць бацькаўшчыне, і той рэдкі талент, які даў Бог, дапамог ім застацца дзвюма яснымі, чыстымі, нібы слязінкі, зоркамі, што ззяюць на творчым небасхіле нашай планеты, зоркамі з простымі беларускімі імёнамі – Янка Купала і Якуб Колас.

- трэцяя группа,калі ласка.

Ⅵ.Замацаванне вывучанага матэрыялу.

1. Гутарка па прачытаным.

-Да чаго заклікаў Францішак Багушэвіч?

-Навошта Уладзімір Мулявін спецыяльна вывучыў беларускую мову, а яго слухачы набывалі беларуска-рускія слоўнікі?

-Чаму Дні беларускага пісьменства неаднойчы адзначаліся ў Полацку?

2.Заданне “Слова”

-Паглядзіце на слайд.Са сказаў уцяклі словы.Трэба знайсці гэтыя словы.

-Якое слова ўставім у першы сказ?

Беларуская мова з’яўляецца   у Рэспубліцы Беларусь.

Беларуская мова вывучаецца ў  .

На беларускай мове выдаюцца  .

На беларускай мове вядуцца  .

Ⅶ. Падвядзенне вынікаў урока.

-Якую мэту мы з вамі ставилі на пачатку ўрока?

• Ці дасягнулі яе?

-Вернемся да ключавога пытання сеняшняга ўроку.

Як думаеце, чаму на помніку беларускаму паэту Францішку Багушэвічу напісана “Не пакідайце ж нашай мовы беларускай, каб не ўмёрлі!” Што асабіста вы можаце зрабіць для таго, каб наша мова гучала паўсядзённа? (Адказы дзяцей.)

Прапаную назваць імёны людзей, партрэты якіх маглі б упрыгожваць “зал песняроў роднай мовы і бацькаўшчыны”. (Паэта, якога дзеці называюць, раздрукаваны партрэт вешаецца на дошку.)

Ⅷ.Кантрольна-ацэначны этап

• Сёння на ўроку вы працавалі вельмі старанна, актыўна, выконвалі шмат розных заданняў, таму ваша праца і старанні будуць абавязкова ацэнены.

• На пачатку ўрока мы з вамі выконвалі тэставае заданне па тэме мінулага ўрока. Падлічыце, колькі балаў вы атрымалі. За працу на ўроку я дабаўлю 1 бал маім памочнікам, якія рыхтавалі паведамленні. (можна дабавіць таксама па 1-2 балы іншым вучня, якія актыўна працавалі напряцягу ўсяго ўрока).

• Агучце, калі ласка, вашы адзнакі! Хто атрымаў 10 балаў? Падыміце руку. Хто атрымаў 9? І г.д.

Ⅸ. Рэфлексія.

• Вось і завяршыўся наш урок. Яшчэ хочацца выслухаць вас: цікава вам было на ўроку ці не, карысным быў урок або не вельмі.

• Прадоўжыце, калі ласка, фразы (запіс на слайдзе):

Вярнуўшыся дамоў, я раскажу…

Мне запомнілася…

Я сёння даведаўся…

Мне было цікава…

Ⅹ. Дамашняе заданне.

С.95 -100

Творчае заданне:

Падрыхтаваць паведамленне пра аднаго з песняроў роднай мовы.

Дадатак 1

Тэст “Ад батлейкі – да паланэза”

Заданне 1

Хто такі батлеечнік?

Выберы адзін з 3 варыянтаў адказу:

1) той, хто рухаў лялькі, вымаўляў за іх словы.

2) той, хто спяваў песні.

3) той, хто шыў адзенне для ляляк.

Заданне 2

Падбяры да імёнаў асоб, якія ўнеслі значны ўклад у развіццё тэатральнага мастацтва, назвы месцаў, дзе знаходзіліся заснаваныя ім тэатры.

Вызнач адпаведнасць для ўсіх 3 варыянтаў адказу:

1) Слонім

2) Нясвіж

3) Полацк

__ Францішка Уршуля Радзівіл

__ Сімяон Полацкі

__ Міхал Казімір Агінскі

Заданне 3

Якія персанажы не прымалі ўдзел у батлеечных сцэнках?

Выберы некалькі з 5 варыянтаў адказу:

1) анёл

2) мужык

3) індус

4) тыгр

5) цар

Заданне 4

Як называлі Сімяона ў Маскве пры двары рускага цара?

Беларускія магнаты, якія арганізавалі тэатр у сваім маёнтку ў г. Нясвіжы:

Выберы адзін з 3 варыянтаў адказу:

1) Расійскі

2) Полацкі

3) Слонімскі

Заданне 5

З якога стагоддзя вядомы батлейкі на беларускіх землях?

Выберы адзін з 4 варыянтаў адказу:

1) 18 ст.

2) 15 ст.

3) 16 ст.

4) 17 ст.

Заданне 6

Як называўся народны лялечны тэатр?

Запішы адказ:

_____________________________________

Заданне 7

Пра які тэатр гаворыцца:

"На сцэне маглі змясціцца некалькі соцень акцёраў, коннікі. Пры неабходнасці значная частка сцэны затаплялася вадой, і па ёй плавалі сапраўдныя лодкі".

Выберы адзін з 4 варыянтаў адказу:

1) нясвіжскі

2) шклоўскі

3) слонімскі

4) полацкі

Заданне 8

Як называўся знакаміты паланэз М. К. Агінскага?

Выберы некалькі з 3 варыянтаў адказу:

1) "Развітанне з Радзімай"

2) "Сустрэча з Радзімай"

3) "Радзіма мая дарагая"

Заданне 9

Выберы падаўжэнне сказа:

"Музыкантамі, спевакамі, танцорамі ў Слонімскім тэатры былі пераважна ..."

Выберы адзін з 3 варыянтаў адказу:

1) таленавітыя беларускія сяляне.

2) іншаземныя акцёры.

3) знатныя шляхціцы.

Заданне 10

Падбяры да малюнкаў музычных інструментаў іх назвы.

Вызнач нумары ўсіх 7 варыянтаў адказу:

Адказы:

1) (2 б.) адказ: 1;

2) (3 б.) адказы: 2; 3; 1;

3) (4 б.) адказы: 3; 4;

4) (2 б.) адказ: 2;

5) (3 б.) адказ: 3;

6) (3 б.) адказ: "батлейка".

7) (2 б.) адказ: 3;

8) (2 б.) адказ: 1;

9) (2 б.) адказ: 1;

10) (5 б.) адказы: 6; 5; 1; 3; 2; 4; 7;