Мидин Алыбаевдин чыгармачылыгы

Ош гуманитардык педагогикалык институ Колледж Предмет: Кыргыз Адабияты тема: Мидин Алыбаев-таланттуу лирик, таасын сатирик. Окутуучу: Молдоканова Калбү тайпа: Бк-20 Б-1 студент: Советбек уулу Абусаид

Мидин Алыбаев-сатирик акын.

• Күлкүнүн чыгышына турмуштагы окуялар, көрүнүштөр таасир берет. Ошону менен бирге ар бир доордун, ар бир учурдун күлкүсү башка. Себеби элдин оозунан чыккан күлкү да, сатириктин күлкүсү да коомдун тарыхый эрежелеринен келип чыгат. Замандын өзгөрүшү менен анын каармандарынын мүнөздөрү да өзгөрүлөт. Жаңы талап, жаңы максаттарга умтулат. Күлкү кээде жеңил азилди, тамашаны билдирсе, кээде жек көрүүчү сезим туудурат.

• Кыргыз элинин башынан өткөн тарыхы сыяктуу анын күлкүсүнөн да узак жана даңктуу жолу бар. «Эркин-Тоонун» бетинде алгач уюшулган «Чалкан» аттуу чакан бурч кулачын жайып олтуруп «Чалкан» аттуу сатиралык журналга айланды. Ошол кезде бул журнал партиябыздын идеологиялык жана чарбалык иштери боюнча жүргүзүп жаткан чаралары менен эриш-аркак жџрџп, кедерги болгондордун кыйыр-кыйшык иштерин эл ортосуна салып мыскылдап келди. Кайсы жерде коммунисттик моралга жат кљрџнџштљр болсо, «Чалкан» ошо жерде жџрдџ. Мына ошол жерде М.Алыбаев да журналдын коомчулугубуз алдында милдетин айтып, программалык ыр жазды:

Элиң кубанат чыкканыңа Кол чабышат ураалап. Калемиң курч, Калемпирлүү тилиңди, Калдыктарды карып өт деп суранат. Дагы эле бар, Бир карын майдын арасында «кумалак» Мына ошолорду айдап чыгалы кубалап. 1

50-жылдары партиялык документтерде багыт берилгендей совет адабиятында сатира жанрын өнүгүгүсүнө айрыкча көңүл бөлүнгөн. Мына ушул шартта сатира жанрына М.Алыбаевдин поэзиясында кескин бурулуш болду да, анын чыгармачылыгында сатира жанры күчтү өнүгүп кыргыз поэзиясында чоң салым катары кошулду. 1957-жылы жарык көргөн акындын «Ак чүч» аттуу сатиралык, лирикалык ырлар жыйнагы азыркы учурунда адабий коомчулукка чоң окуя катары кабыл алынган.

• Акындын чыгармачылык иши педтехникумда окуп жүргөндө эле башталган. 1937-жылы чыгармачылыкка жан дилин берип ынтызарланган акындын “Бактылуу жаштык” аттуу ырлар жыйнагы басмадан басылып чыккан. Ага кириш сөздү К. Маликов жазып “Келечектен көптү үмүттөндүргөн жаш акын”- деп баа берген. Ага удаалаш эле “Ырлар жыйнагы” (1938), “Жомокчу мерген” (1939) деген китептери жарык көргөн.

• М. Алыбаевдин калеми согуш убагында тапка келип, согуштан кийин да “Күтчү, секет”, “Соң-Көл” (1943), “Ыйлабачы”, “Жоомартка” (1944) сыяктуу көптөгөн ырларды жазса да, турмуштук окуядан алынган “Ыйлабачы” деген ыры башкалардан өзгөчөлөнүп турат. Жандай көргөн досу Жума каза болгондо, аялы Аселге арнап жазган булл ыры “Советтик Кыргызстан” журналына 1944-жылы жарыяланып, кийин 1957-жылы чыккан “Ырлар жыйнагына” кирген.

• Акын өзүнүн кыска өмүрүндө артына лириканын өзгөчө бир чыныгы үлгүсүн калтырып кетти. Акындын өзгөчөлүгү ушунда. Ал кыргыз жергесинин асылдыгын даңазалап, жүрөктүн акыркы жолку кагышында карааны көзгө тартылып көрүнгөн калдайган Ала-Тоо, же агымы кату тоосуусунун илеби, ичиркенткен шаркыратма, жайлоо, боз-үй, саба жарган сары саамал жөнүндө айтабы, же болбосо “ак кол”, “акчүч” жеңеси, куучирен бюрократ, мансапкор, чиновник жөнүндө жазабы – кандай гана темаларда жазбасын окурмандын көңүлү менен жүрөгүнө, дилине кыткуйгандай уюп турганында.

• Анын өзгөчөлүгү турмуштагы жат көрүнүштөр менен келише албаганында. Андай жат, терс көрүнүштөрдү күчтүү сатирасы менен куйкалап, акыр-аягына чейин күрөшө билгенинде. Сатириктин “Балтек жөнүндө баян”, “Кызматтан түшкөн короз”, “Карга менен сагызган”, “Бака жана жылан”, “Түлкү менен кашкулак” жана башка тамсилдери өзүнүн тематикасынын эң актуалдуулугу менен сатиралык мазмунунун тереңдиги боюнча учурда да эң керектүү чыгармалардан болуп саналат.

• Лирик акындын “Ала-Тоо”, “Соң-Көл”, “Суусамыр”, “Тянь-Шань”, “Жайкы жамгыр”, “Шаркыратма”, “Жайлоо суусу” аттуу ырлары окурмандар тарабынан жогору бааланып, бүгүнкү күнгө чейин жашоосун улантууда.

• М. Алыбаевдин атын чыгарган жанрдын бири — анын эпиграмма, жолдоштук азилдери. Акындын азилдери элдин калың катмарына кеңири тарап, жатка айтылган. Чукугандай сөз тапкычтыгы, чындыкты бетке айткандыгы, акындын чеберчилиги анын азилдеринен айкын байкалат. Алсак, “Чалкан дос”, “Осмонаалы лөөкүй”, “Дүжүр бука”, “В. Маяковскийге акындык отчет”, “Тянь-Шань” өңдүү ыр, сатиралары буга айкын далил болот.

• Ал балдар адабиятынын өнүгүшүнө аз да болсо өзүнүн салымын кошуп, “Жомокчу мерген”, “Эки бүркүт”, “Эмне үчүн короз таң алдында чакырат” аттуу чыгармаларын жаш окурмандарга тартуулаган.
• Акын драматургия жанрында да ийгиликтүү иштеп “Жантектин керээзи”, “Курорттогу окуя”, “Зоотехник Буйлашев” деген драмаларды да жазган. Ал 1959-жылы дүйнөдөн кайткан.

Конул бурганыныздарга чон рахмат