Окуучулардын табият жонундогу элементардык тушунукторун башталгыч
Мекен таануудагы жогорудагыдай окуу материалдары “Алиппе”,”жашоо тиричилик коопсуздугу”,”адеп” ж.б предметтерде кайталанып берилиши ынгайсыздыктарды пайда кылып жаткандыгын атайын сурамжылоо кезинде башталгыч класс мугалимдери, ата-энелер белгилешти.
Предмет “Мекен тануу” деп аталса,ал мекен , мамлекет, мамлекеттик символдор жонундо тушунукторду мекендин гана жаратылышын өзгөчөлүгүн үйротүү менен чектелиши керек.”Мекен”,”Мамлекет”,”Мекен дин жараны деген түшүнүктор негизги мектепте “саясий- коом таануучулук” предметтерде берилсе деле кеч болмок эмес”,-деген ой- пикир да да айтылды. Мына ушундай жагдайлардан улам, башталгыч мектепте табигый билим берүүнү жолго коюу,ал үчүн 1-4класска «Мекен тануунун» ордуна мурдагы «Жаратылышты үйрөнүүнү» алып келүүнүн балким аны “Табият таануу” деп эле атоонун актуалдуулугу далилденди.
Мекен тануу- башталгыч класстар үчүн окуу предмети.Мекен тануу кенже мектеп окуу чуларына курчап турган дуйнөнү илимий негизде таанытуучу, Ата мекендин жаратылышын , элдин турмушун салт-санааны окутуу менен эли жерин сүйүгө Мекенин коргоого тарбиялоочу интегралдашкан предмет.Мекен таануу предметинин мазмуну табигый илимдер менен гуманитардык айкашынан турат. Алып айтсак , анын мазмунунда астраномия, география , биология, химия, физика илиминин элементтери чагылдырылат.Гуманитардык билимдерден :тарых, адабият, этнография, культрологиягиянын, маалыматтары бар.Мекен таануу курчап турган дүйнөнү таанытуу максатка ылайык төмөндөгү мазмундук багыттардан турат:Аалам,Жер- ааламдын бир бөлүгү.Жер бетиндеги жаратылыш.
Кыргыз жери. Жаратылышты коргоо.
Адам-акылман.
Адам- өнөрлүү.
Адамдардын мамилеси.
Ата салты үй-бүлө,ата-эне, биздин айылдын(шаардын)эли,республикабыздын эли.Дүйнө элдери.Достук жана ынтымак.
Мазмуну класстар боюнча балдардын жаш өзгөчөлүгүнө ылайык бөлүштүрүлүп окуу программасында төмөндөгучө жайгаштырылган..
класс «Мен жана айлана чөйрө.»
класс «Биз жашаган жердин жаратылышы жана элдин турмушу.»
класс “Республикамдын жаратылышы жана элдин турмушу.”
класс “Аалам жана биз.”
Атайын түзүлгөн программанын программанын негизинде жазылуу менен мекен таануу окуу китеби:
класстын”Мен жана айлана чөйрө»,
класстыкы «Жаратылыш жана биз»,
класстыкы «Кыргыз жери- керемет»,
класстыкы мекен таануу сабактарында элдик маданият, турмуштук билимдер кенири колдонулат.
Адам , табият,дүйнө , аалам ажырагыс бир түтүн болгондуктан, табиятты таанып билүү, анын мыйзам- ченемдерин үйрөнүү адамзатын улуу милдети.
Фундаменталдык табигый илимдердин таасири астында коомдун технологиялык базасы, адамзаттын жашоо шарты кескин өзгөрдү.
Табигый илимдердеги жетишкендиктер шатталган хх кылымдагы ачылыштар, заманбап технологиялар дүйнөлук цивиллизациянын көрүнүшүн таанылгыз кылып өзгөрттү.
Ошол эле учурда бүгүнкү күндө техниканын өнүгүшүнө байланыштуу келип чыгып адамзаттын глобалдуу проблемаларды да чечүүнүн жолдору ошол эле табигый илимдер изилдеп табышууда.Демек, табигый илимдердин негиздерин окутуунун окуучулардын дүйнөнү таанып билүүсүн камсыз кылуудагы жана аларга таалим- тарбия берүүдөгү ролу ар дайым жогору.
Бирок,Кыргызстандын жалпы билим берүүчү мектептеринде окутууга маданияттык- компотентик негизде мамиле жасоо жана окуучулардын окуу жетишкендиктерин балоо проблемаларынын үстүндө жүргүзүлүп жаткан педагогикалык изилдөөлөр мектептерде табигый билим берүүнүн мазмунуна концептуалдык өзгөртүүлөрдү киргизүүнүн зарылдыгын шарттады.Ал төмөнкүлөр менен түшүндүрүлөт.
Окуучуларга табият жөнүндө билим жана тарбия берүүнүн маанисинин ардайым жогору бойдон калышы.
Кыргызстан мамлекеттик өз алдынчалуулукка жетишкенден кийин жалпы билим берүүнүн мазмунуна айрым өзгөртүүлөр киргизилгени менен окуутунун табигый билимдеринин деңгээлинин бүгүнкү күндүн талабына ылайык келбей жатышы.
Окуу сааттарынын кыскартылышы .
Илим жана техниканын, технологиянын тынымсыз өнүгүшүнө жараша окуучулар өздөштүрүүгө зарыл болгон маалыматтардын тез ылдамдык менен көбөйүшү.
Табигый циклдеги предменттерди окуутуунун натыйжасында билимдүү окуучуларды гана даярдоо эмес, мамлекет үчүн, адамзат үчүн зарыл жумуштарга жарамдуу, компотенттүү инсанды даярдап чагылдыруунун бүгүнкү күндө маанилүү болушу.
«Мектепте окутуу эч качан бош орундан башталбайт,ал дайым баланын өнүгүүсүнүн кайсы бир стадиясына таянат”- деп окумуштуулар белгилесе, негизги жана орто мектепте билим берүүнүн сапаты окуучулардын башталгыч мектептен алган билимине жараша болору практикада да далилденген. Демек, жогорудагыдай нуктагы концептуалдык өзгөрүүлөр башталгыч билим берүүнүн мазмунунда да орун алуусу мыйзам ченемдүү.
Билим тарбия берүүнүн сапатын өркүндөтүү, өлкөбүздүн өнүгүшүнө салым кошуучу атуулдарды тарбиялап өстүрүү бүгүнкү күндө республикабыздагы олуттуу, маселелердин бири болуп эсептелет.Эл керегине жараган атуулдарды тарбияялоодо башталгыч мектеп зор милдеттерди аткарат. Башталгыч класста алган билим сапаты окуучунун андан аркы билим алуусуна өбөлгө тузуп, окуучунун окуудагы ийгилигине түздөн –түз таасир этет.
Башталгыч мектептеги окутуу балада окуу билгичтигин эн зарыл керектүү сапаттардын бириболуп эсептелет.
Башталгыч мектеп жалпы билим берүүчү мектептин пайдубалын түзөт.
Башталгыч метепте адамдын мүнөзүн, акылы жана адептик сапаттарын, коомдогу жүрүм турумун аныктоочу жөндөмү жана касиеттери түптөлүп калыптанат. Кенже мектеп окуучусунун таанып билүү өзгөчөлүгүнө ылайык, башталгыч мектепте интеграцияланган предметтер окутулуп, окуганга жазганга үйрөтү, эсептөө көндүмдөрүн өнүктүрүү, айлана чөйрөнүү, илимий негизде таанытуу, көркөм өнөр, дене тарбия,музыка сабактары окутулат.
Ошону менен бирге кенже мектеп окуучусунун инсандык сапаттардын, окуу ишмердүүлүгүн калыптандырууга негизделип өнүктүрүү жана тарбиялоо көнүлдун борборундагы маселе.
Окуу жуктөмү окуу материалын кыскартууну максаты эмнеде?
Мында кайталанган темалар кыскартылат. Материал азайып, ар бир окуучуларга өз оюн айтууга талкууга катышууга шарт түзүлүшү керек. Окуучу сабакты өздөштүрүүдөн анализдөө, суроо берүү талкууга катышуу жөндөмдүүлүгүнө ээ болууга тийиш. Ошондой шартта гана окуучу өз жөндөмдүүлүгүнө жараша сабакка катышууга шарт түзүлөт .Мындай иш- аракеттер маалыматтык социалдык – коммуникатмвдик жана өзүн өзү уюштуруу компетенттүүлүктөрүн калыптандырууну шартайт.
Кенже мектеп окуучусунун өнүгүшү татаал процесс. Балдар бул курагында абдан дилгир болушат .Ушу курагында алардын окууга кызыктырууга мүмкүнчүлүктөр арбын .Алардын интемектуалдык, сациалдык, адептик сапаттары күн санап ыкчам калыптанат .
Башталгыч класста окутуу жана тарбиялоо баланын өнүгүшүнө терс таасирин тийгизбеши зарыл .Окуу жүктөмү санитардык –гиганалык талапка жооп берүүгө тийиш
9 168
3 777 
