Кыргызстандагы коргоого алынган жайлар 8-класс

Ж.БолотоВ атындагы №21 орто мектеби

Кыргыз Республикасынын физикалык географиясы

8-класс

Тема: Кыргызстандагы коруктар

Сабактын максаты

• Кыргызстандагы корголуучу жайлардын жайгашуу ордун аныктоо жана кандай максатта уюшулгандыгы жөнүндө маалымат алып окуп үйрөнүү.

Жалпы маалымат

Азыркы кезде Республикабыздын аймагында корукка алынган жайлар, республикалык жана областык масштабтагы улуттук жана жаратылыш парктары, убактылуу корголуучу жайлар бар. Алардын жалпы аянты 5151км.кв Кыргызстандын аянтынын 2,6% ин ээлейт

Кыргызстанда өзгөчө корголуучу аймактар эл аралык жаратылышты коргоо биримдигинин стандарты боюнча 4 категорияга бөлүнөт.

Коруктар

• Беш-Арал мамлекеттик коругу(1979)
• Исык-Көл мамлекеттик коругу (1948)
• Каратал-Жапырык мамлекеттик коругу (1994)
• Кулун-Ата мамлекеттик коругу (2004)

• Нарын мамлекеттик коругу (1983)
• Падыша-Ата мамлекеттик коругу (2003)
• Сары-Челек биосфералык коругу(1959)
• Сарычат-Ээрташ мамлекеттик коругу(1995)
• Сурма-Таш мамлекеттик коругу(2009)

Улуттук жаратылыш парктары

• Ала-Арча
• Беш-Таш
• Кара-Шоро
• Кара-Кол
• Кыргыз-Ата  

• Кырчын 
• Саймалуу-Таш
• Салкын-Төр
• Саркент
• Чоң-Кемин

3. Жаратылыш эстеликтери же гидрогеологиялык корукчалар

4. Корукчалар (заказниктер)

• Дашман, Узун-Акмат, Кичи-Ак-Суу, Чычкан, Белогорка, Түп, Ак-Буура, Кочкор, Жети-Өгүз, Миң-Куш, Сүлүктү, Кыргыз-Ата, Чаткал, Чоң-Арык, Чункурчак, Айгул-Тоо , Байдамтал жана Кичи Ак-Суу

Кулун-Ата мамлекетик коругу

2004-жылы уюштурулган. Жалпы аянты 27434га, Ош облусунун Кара-Кулжа районунда жайгашкан. Коруктун аймагында Кулун көлү жайгашкан. 600дөн ашык дары чөптөр 24 сүт эмүүчүлөр, 81 канаттуу жана 808 өсүмдүк түрү өсөт.

СурмА-таш мамлекеттик коругу.

2009-жылы жоголуу коркунучундагы өсүмдүктөрдү жана жаныбарларды коргоо үчүн уюшулган. Жалпы аянты 66194га. Баткен облусунун Кадамжай районунда жайгашкан

БЕШ-АРАЛ мамлекеттик коругу

Чаткал тоосунун түн.батыш капталында жайгашкан. 1979-ж. бүткүл дүйнөлүк кызыл китепке катталган мензбир суурун сактоо максатында уюшулган. Аянты 116 миң га. Өсүмдүктүн 300гө жакын түрү бар, анын 30у чанда кездешүүчүлөрдөн

Корукта өсүмдүктөрдүн айрым түрлөрү мурдагы СССРдин Кызыл китебине катталган: арум, илария, кулунчак, жоогазын, пскем пиязы, гирча ж.б. Жаныбарлардан түлкү, аркар, тоо эчки, элик, кашкулак, кара суур, кызыл карышкыр, күрөң аюу, кундуз, илбирс, суусар, мадыл мекендейт.

КАРАТАЛ-ЖАПЫРЫК мамлекеттик коругу

Нарын областынын Нарын ж-а Ак-Талаа районун аймагында жайгашкан. Корук 1994-жылы уюшулган. Аянты 5980 га. Коруктун максаты Ички Теңир-Тоого мүнөздүү болгон уникалдуу табигый жаратылыш комплексин сактоо ж-а аларга илимий изилдөө, байкоо жүргүзүү болуп эсептелет.

НАРЫН мамлекеттик коругу

1983-ж. 29-декабрда уюшулган. Чоң Нарын м-н Кичи Нарындын кошулган жеринен чыгышты карай 11 км аралыктан башталып, Нарын тоонун түн. бетиндеги токойлуу массивди ээлейт. Жалпы аянты 24969 га түзөт. Корук бул аймактын табиятын бузбай, өз абалында сактоо максатында түзүлгөн. Жаныбарлардын 50 түрү, өсүмдүктөрдүн 1870 түрү кездешет. Мында Кыргызстандын башка аймактарында жашабаган марал бар.

САРЫЧАТ-ЭЭРТАШ мамлекеттик коругу

Ысык-Көл областынын Жети-Өгүз районунун аймагында. Корук Тескей Ала-Тоонун түш. капталындагы Сарычат жана Ээрташ сууларынын алабын ээлейт. Аянты 72080 га. Корук 1995-ж. уюштурулган. Коруктун максаты уникалдуу тоо ландшафттарын коргоо, аркар, тоо эчки, илбирс сыяктуу азайып сейректеп бара жаткан жаныбарларды сактоо болуп эсептелет.

Падыша-Ата мамлекеттик коругу.

2003-жылы уюштурулган. Жалал-Абад облусунун Аксы районунда Падыша –Ата суусунун алабында жайгашкан. Жалпы аянты 30560 га.  Корук арча токойун жана Семенов көк карагайын сактоо үчүн уюшулган.

САРЫ-ЧЕЛЕК БИОСФЕРАЛЫК КОРУГУ

Чаткал кырка тоосунун түш. капталдарынын чыгыш жагында жайгашкан. 1959-ж. уюшулган. 1979-ж. ЮНЕСКО тарабынан биосфера коруктарынын эл аралык тармагына киргизилген. Коруктун негизги милдети – мөмө-жемиштүү жаңгак токой комплексин, анын фаунасын калыбына келтирүү. Аянты 23,8 миң га. Өсүмдүктүн 13 түрү, айбанаттардын 15 түрү Кыргыз Республикасынын Кызыл китебине катталган.

ЫСЫК-КӨЛ БИОСФЕРАЛЫК РЕЗЕРВАТЫ

Азыркы мезгилдеги корголуучу табигый аймактардын жаңы түрү. Алгач, 1948-ж. корук катары уюшулуп, көл акваториясы ж-а көлдөн 2 кмге чейинки жээк тилкеси кирген. 2001-ж. сентябрь айында ЮНЕСКО тарабынан официалдуу түрдө резерват катары таанылган. Резерваттын жалпы аянты 4 310 миң га.. Бул аймактагы негизги корголуучу уникалдуу объектилер – мөңгүлөр, көлдөр, Теңир-Тоо карагайынын токойлору, суу жээгиндеги токойлор эсептелинет

СУРООЛОР

Беш-Арал мамлекеттик коругу

Каратал-Жапырык мамлекеттик коругу

Кулун-Ата мамлекеттик коругу

Падыша-Ата мамлекеттик коругу

Сары-Челек биосфералык коругу

ЖООПТОРу

Беш-Арал мамлекеттик коругу - Жалал-Абад облусу

Каратал-Жапырык мамлекеттик коругу – Нарын облусу

Кулун-Ата мамлекеттик коругу – Ош облусу

Падыша-Ата мамлекеттик коругу – Жалал-Абад облусу

Сары-Челек биосфералык коругу- Жалал-Абад облусу

Үйгө тапшырма

• Контур картага коруктарды түшүрүү.
• Биз жашаган аймактардагы коруктар жана алардын экологиялык абалы боюнча дептерибизге маалымат жазуу.

• Үйгө тапшырм