Кыялдануу тууралуу презентация

Тема: Кыялдануу

• Келечекке жетелеген кыялдарым…(улантыныз)

План

• Кыялдануу жонундо жалпы тушунук

• Кыялдануунун турлору

Кыялдануу жонунудо жалпы тушунук

• Адам ар түрдүү заттардын образдарынын мазмунун талдаганда, кабыл алынган заттардын касиеттерин толук эске түшүрүү менен чекгелбестен, жаңы, ойлоого мүмкүн болбогон элементтер менен кошумчалап, кайра элесгетет. Элестегилген образ кабыл алынган болуп саналат. Адам кабыл алынган затгы элестеткенде жалан гана кыялга батуу менен чектелбестен, аны өзү каалагандай кайра жаратаг, өзгөртөт. Бул – анын айбандардан айырмаланган бир касиети. Ошол үчүн М.Горький «Кыялдануу, ойлонуу жана ой-пикир га­на адамды айбандардан жогору көтөтөт», - деп жазган

• Кыялдануу процесси адамдардын күндөлүк турмушунда кеңири колдонулуп, практикалык жардам берет. 1890-жылы Петербургда гезитке адамды кейиткен бир окуя жарыяланган. Анда белгисиз адамдын бой жеткен бир кызды өйдө чатырыга алып чыгып, кордоп өлтүргөнү баяндалган, трагедияга таасирленген бир сүрөтчү кыздын табын, өлтүрүлгөн жерин көрүп, чыгарма жаратат. Кийин кылмышкер көргөзгөндөгү ал сүрөттөн өзүн таанып, кайгырып турган жеринде колго түшөт. Кылмышкер сүрөтчү менен бирге сурак берип, ал күнөөсүн толук мойнуна алган. Сүрөтчү киши өлтүргүчтү элестетүү менен тартканын айткан. Ошондуктан В.И.Ленин «Фантазия - бул эки улуу дөөлөттүн сапаты» - деген.

Кыялдануу тууралуу Улуу инсандарыбыздын айткан создору

• Ц.П.Короленко, Г.В.Фролова өздөрүнүн «Кыялдануунун керемети» деген китебинде кыялдануу боюнча жазылган окумуштуулардын, жазуучулардын ар түрдүү ойлорун иреттеп берген. Анда төмөндөгүдөй кызыктуу материалдар бар.
• Гарвард университетинин профессору Ричард кыялдануу түшү-нүгүнө беш маанисин келтирет:
• - адамдын өз оюн ачык, метофоралуу же салыштырып билдирүү жөндөмдүүлүгү;
• - адамдагы башка адамдардын акыл эсин, абалын күчөтүү жөндөмдүүлүгү;
• - адамдын чыгармачылыкка, тапкычтыкка карата ийкемдүүлүгү, жанаша коюлбаган, жакындашпаган нерселерди бир бүтүнгө бириктирүү касиети;
• - нерселердин кандайдыр эффективдүү, адаттан тыш байланыш жолдору;
• - кыялдануу - адамдагы синтетикалык жана логикалык күч.
• Советтик психолог А.В.Брушлинский жаңы нерсени жаратуу элестетүүнүн функциясына карабастан, жана ойлоону бири-бири менен өтө тыгыз, ажыратууга мүмкүн болбой турган процесстер катары карашат.

• Кыялдануунун негизин эске түшүрүү жана кайта жаратуу деген эки процесс тейлейт, бирок алар бири биринен аткарган кызматы боюнча айырмаланат. Эске түшүрүүдө кабыл алынган зат­тардын образдары өзгөрүлбөй кайталанат. Мындай процесс эске таандык, ансыз эс кубулушу жашабайт. Кайра жаратуу да заттын образынын мазмунун каалагандай өзгөртөлөт. Бул - элестетү үнүн негизги кызматы. Кыялдануу менен адамдын өткөн тажрыйбасы башка нукка бурулат, бийиктикке көтөрүлөт, эски образдардын негизинде жаңы образдар жаралат.

• Кыялданууда эмоция процесси негизги орунду ээлейт. Эмоция адамды чыгармачылык деңгээлге көтөрүп, кабыл алган зат ме­нен болгон байланышын активдештирет. Оң эмоционалдуу абалда турган адам ойлоо мүмкүнчүлүктөрүн кеңири колдонуп, жаңы чектерди, шөкөттөрдү табат…

Кыялдануунун турлору

• Кыялдануу активдүү жана пассивдүү болуп экиге бөлүнөт:
• 1.Пассивдүү кыялдануу . Адам же кетирген катасынын натыйжасында, же жашоо шартынын сордугунан, же өз күчүнө ишене бербегенден ишти аткарууда реалдуу ой жүгүртүүдөн алыстап, фантазияга кыялда аткарыла турган жеңил жолдорду издеөөгө өтөт. дамдын мындай абалы пассивдүү элестетүү деп аталат.

• Пассивдүү кыялдануу ниеттелген жана ниеттелбеген элестетүү болуп экиге бөлүнөт. Ниеттенген кыялданууга таттуу кыял (гре­зы) - ачык мисал. Таттуу кыял образдын артынан экинчи образдын иретсиз удаалаш келүүсү менен мүнөздөлөт.

• . Активдүү кыялдануу дагы чыгармачылык жана кайра түзүүчү кыялдануу болуп экиге бөлүнөт.
• Кайра түзүүчү кыялдануу – адам баласынын иш тажрыйбалары топтолгон схемаларды, сызмаларды, ноталык белгилерди, белгисиз обьектинин бир элементин үйрөнүүдөн пайда болгон образ.
• Бул элестетүүдө үйрөнүлүүчү нерсе обьективдүү жашайт. Башка кишилердин тажрыйбасында учураган менен конкреттүү үйрөнүүгө адамдын иш-аракеттеринде биринчи кездешет.

• Кайра түзүүчү кыялдануу адамдын иш-аракеттери менен тыгыз байланышта.

• М: мугалим айрым информацияны көрсөтмө куралдарынын жоктугуна карабастан элестетүүнүн жардамы менен окуучуларга жеткирет. Кайра түзүүчү элестетүү адам ээ болгон маалыматка жараша түрдүү тактыкта болушу мүмкүн. «Чыныгы элестетүү гениалдуу маалыматты талап кылат», - деген А.С.Пушкин.