Күн системасы. Анын түзүлүшү

Астрономия

Тема: К үн системасы. Күн системасынын түзүлүшү

Аристотелдин окуусун улантуучу Клавдий Птоломей « Альмагест» китебине негизги 4 божомолду тузгон.

• Жер Ааламдын борборунда турат.
• Жер кыймылсыз абалда,
• бардык асман телолору Жерди айлануу менен кыймылдайт.
• Асман телолорунун кыймылы айлана боюнча турактуу ылдамдыкта б.а. бир калыпта болот.

Күн

К үн негизинен эки газдан –суутек жана гелийден турган абдан чон,өтө ысык шар.Күн асмандан көздү уялткан кичинекей нерсе сыяктуу көрүнөт,анткени Күн бизден 150 млн чакырым аралыкта турат. Күндүн туурасы жердикине караганда 109 эсе чоӊ,ошол Күндү түзүп турган заттардан 330 000 Жер шарын жасоого болот.

К үндүн үстүнкү бетиндеги температурасынын ысыктыгы 6000 ᵒС ,борборуна жакын кыртыштагы температура 15 млн градуска жетет. Мындай өтө жогорку ысык температурада Күн затында өзгөрүштөр болбой койбойт: суутек абдан күйүп, акырындык менен гелийге айланат.Күн эрип жаткан сыяктуу жаркырап күйүп, массасы тынымсыз азайып турат.

Күн системасы

К үн системасы-планеталардын системасы,анын ичине Күн жылдызы жана аны айланган бардык космос объектилери кирет

Күн системасында Күндүн өзү, анын 48 жандоочусу, 8 зор планеталар. 1 00 000ден ашуун кичине планеталар (астероиддер), 1012 сандагы кометалар, о.э. метеордук уюктан орун алган сансыз көп метеордук телолордун бар экендиги бизге белгилүү.

К үндүн тегергинде 8 ири планета элиппс боюнча дээрлик бир тегиздикте айланышат. Планеталардын К үндөн алыстыг ирээти менен алганда төмөндөгүдөй: Меркурий,Чолпон,Жер,Марс,Юпитер,Сатрун,Уран,Нептун . Андан тышкары Күн системасында кичи планеталар орун алып, алардын көпчүлүгү Марс менен Юпитердин ортосунда орун алган.

Мындан сырткары , өлчөмдөрү кум күкүмүнөн баштап майда астероиддеоге чейинки сансыз көп метеордук телолор Күн айланасында эллипс боюнча айланышат.Алар астероиддер жана кометалар менен бирге Күн системасынын кичине телолруна таандык. Планеталардын арасындагы мейкиндиктер өтө сейректелген газ жана космостук чандар менен толгон.

К үн диаметри боюнча Жерден 109 эсе, ал эми массасы боюнча 333 000 эсе чон.Бардык планеталардын массалары Күндүн массасынын 0,1%ин гана түзөт.Ошондуктан ал өзүнүн тартуу күчүнүн натыйжасында Күн системасын бардык телолорун башкарат.

К үн массасы бардык планеталарды бирге алгандан 750 эсе чон . Күн менен Жердин ортосундагы аралык 1 астрономиялык бирдик деп аталат. Ал 1,5·10 кмди түзөт.