Көп грандыктар жөнүндө түшүнүк

Предметтин аты: Геометрия

Өтүлгөн мөөнөтү:

24-январь  2024-жыл

Классы

«Текшерилди»

ОББ:

Планды түзгөн:

Назаева Каныкей

9-класс

Сабактын максаттары

Күтүлүүчү натыйжалар

Билим берүүчүлүк:Окуучулар “көп грандыктар жөнүндө түшүнүк”-деген тема менен таанышышат.

Эгерде окуучулар “көп грандыктар жөнүндө түшүнүк”- деген темада тапшырмаларды аткара алышса.

Өнүктүрүүчүлүк:Окуучулар логикалык ой жүгүртүүлөрүн кенейтишип, предмет аралык байланышын терендетип, турмуш менен байланыштырууга көнүгүшөт.

Логикалык ой жүгүртүп көптөгөн жаңылыктарды жаратса жана топтор менен биргеликте иштей алышса, турмуш менен байланыштырп бекемдей алышса.

Тарбия берүүчүлүк:Окуучулар бүгүнкү сабактан тапкычтыкка, дилгирликке, биргелешип иштөөгө, өз ара кызматташууга жана өзүн тарбиялоого тарбияланышат.

Окуучулар тапкычтыкка, дилгирликке, биргелешип иштөөгө, өз ара кызматташууга жана өзүн баалай алышса.

Практикалык жагы:алган билимдерин турмуш тиричиликте колдоно билүүго калыптандыруу.

Пирамида, призманын күндөлүк жашообузда колодоно билүүсү.

Баалоо критерийлери:

• Көп грандыктар боюнча түшүнүшсө, билишсе.
• Мисал-маселелерди чыгара  алышса.
• Турмушта колдоно алышып, жыйынтык чыгара алышса.

Негизги компетенттүүлүктөр:

Предметтик компетенттүүлүк

• Маалыматтык (НК1)

Өз ишин пландаштырат.  Маалыматты максатка багыттап изденет. Салыштыра, чечимдерди кабыл алат.

 (ПК1). Геометриялык  жаңы маалыматтарды, билим, билгичтиктерди таанып билүү, колдонуу. 

• Социалдык-коммуникациялык (НК2)

Башкалар менен мамиле түзөт.  Сүйлөшө билет,  маектешет; Бири-бирин баалайт. Сөз байлыгы өсөт, өз оюн айтат. Башкаларды уга билет

(ПК2)  Жаңы материалдардын маанисин түшүнүү, тереңдетүү жана бышыктоо компетентүүлүгү

• Өз ишин уюштуруу жана көйгөйлөрдү чечүү (НК3)

 Өз алдынча иштейт, көнүгөт, машыгат. Өз ишин талдап, баа берет.  Жөндөмдүүлүккө, билгичтикке, көндүмгө ээ болот.

(ПК3) Алган билимдерин анализдеп, практикада колдоно билүү Окуучулардын ой жүгүртүүсүн жогорулатуу максатында практикада колдоно билүү  компетентүүлүгү

№

Сабактын этаптары

Мугалимдин ишмердиги

Компетенттүүлүктөр

НК

ПК

1.

Сабактын даярдык этабы: (4)

1. Уюштуруу

-Саламатсыңарбы балдар!

-Саламатсызбы эжеке!

-Карагылачы айлана кандай сонун керемет! Күн шооласын төгүп, жагымдуу маанай тартуулоо менен геометрия сабагын баштайлы.

-Балдар быйылкы жыл кандай жыл экенини билесинерби?

-Ооба,быйылкы жыл “ШКУнун экологияны коргоо” жылы деп президентибиз тарабынан  белгиленди. Ааламга жол айылдан башталат демекчи биз дагы билимибиз менен өз салымыбызды кошобуз. Биздин сабактын алтын эрежесин эске салуу менен топторго да бөлүнүп алалы. Геометрия сөзүнү чечмелесек

     1. Глобалдуу маселе

1. Элеттин билимин жогорулатуу
2. Орчундуу ой толгоолорду
3. Мезгил талабына ылайык
4. Эмгектенүү менен эргүү алып
5. Технологиянын доорунда
6. Реалдуулукка карай
7. Изденуу менен илимде
8. Япониянын деңгээлине жетебиз!

-Куш эки канаты менен учат. Силер менин канатымсынар:оң канатым айлануу телолору, сол канатым көп грандыктар. Экөө тең мейкиндиктеги фигуралар.

Мезгил менен жарышып,

Алга карай баралы

Атаандаштык жаратып,

Мыктылардан мыктысын

Өзүбуз тандап алалы.

-Биз топторго да бөлүнүп алдык, эми таймаш сабагыбызды да баштайлы.

-Балдар бүгүнкү таймаш сабакка даярсыңарбы? Даяр болсоңор, анда сабагыбызды баштадык.

НК1

ПК1

Азаматсыңар!!

2.

Өтүлгөн тема, үйгө берилген  тапшырма

5 мин)

3. Өтүлгөн теманы кайталоо (ооба, жок оюну)

1. Куб мейкиндиктеги фигурабы?  (Ооба)

2.Тик бурчтукту анын бир жагынын айланасында айландыруудан пайда болгон тело тик цилиндр болобу? (Ооба)

3.Конустун эки негизи болобу? (Жок)

4.Челек-кесилген конус болобу? (Ооба)

5.Тик бурчтуктун диоганалдары барабар болобу? (Ооба)

6.Конуста чоку болобу? (Ооба)

7.Шарда борбор болбойбу? (Жок)

8.Кесилген конустун 12 кыры болобу? (Жок)

9.Кесилген конустун негиздери барабар болобу? (Жок)

10.Тик бурчтуу үч бурчтуктун бир бурчу 90 градус болобу? (Ооба)

11.Шар-тегиздиктеги фигурабы? (Жок)

12.Төрт бурчтуктун ички бурчтарынын суммасы 360 градус болобу? (Ооба)

13.Шөкүлө конуска мисал болобу? (Ооба)

14.Жердин экватор сызыгы айлана болобу? (Ооба)

15.Шардын диаметри 15 см болсо, радиусу 30 см болобу? (Жок)

16.Конуста негиз болбойбу? (Жок)

17.Гүп цилиндр болобу? (Ооба)

18.Шарды курчап турган бет сферабы? (Ооба)

19.Аксиома далилдөөнү талап кылабы? (Жок)

20.Өзгөн мунарасы цилиндр болобу? (Жок)

-Балдар, силер үй тапшырмасына да абдан соонун даярданып келипсиңер!

Азаматсынар! Жеңүүчүбү бирөө болгондуктан, доскада катылган теманы ачып,  таймашты андан ары улантууга жол ачабыз. Баарынарга ийгилик!!!

НК2

ПК2

Азаматсынар, мыктысынар!

Калыптан-

дыруучу балоо.

3.

Жаңы тема ( 15 мин)

4. Жаңы теманы өтүү

Балдар, бүгүн силенр менен өтө турган жаңы темабыз “Көп грандыктар жөнүндө түшүнүк”

-Балдар мен бүгүнкү сабакта максат коюп келгенмин. Силер да бүгүнкү сабакка өз максатыңар менен келсеңер керек. Ооба, биз да бүгүнкү сабакка максат коюп келдик. Жаңы тема менен таанышабыз.

-Өз алдынча иштөөгө көнүгөбүз.

Талыкпастан билим алып, бири-бирибизге жардамдашабыз.

Ошентип, жаны тема боюнча маалымат экранда көрсөтүлөт.

Көп грандыктар мейкиндиктеги геометриялык фигуралар (телолор) болушат. Алар бардык жагынан көп бурчтуктар менен чектелген фигуралар. Ал көп бурчтуктар грандары деп аталат. Көп грандыктын бир гранында жатпаган эки чокусун туташтыруучу кесинди диоганалы деп аталат. 164-сүрөттө көп грандык көрсөтүгөн, анын диоганалы CF1. Көп грандыктар ар кандай жана татаал болот. Биз аларды 11-класста кеңири карайбыз. Азырынча айрым гана жөнөкөй бөлүктөрү менен таанышабыз.

Параллель тегиздиктерде жаткан эки граны барабар көп бурчтуктар, ал эми калган грандары параллелограммдар болгон көп грандык призма деп аталат.

Куб, тик бурчтуу параллелепипед призманын айрым түрлөрү болуп эсептелет.

Бир граны кандайдыр көп бурчтук, ал эми калган грандары жалпы чокулуу үч бурчтуктар болгон көп грандык пирамида деп аталат.

Толук пирамида жана кесилген пирамида болуп бөлүнөт.

Күндөлүк эле жашообуздан бир маселени карап көрөлү:

Уста 1м² аянтты 120 сомдон шыбай турган болсо, ушул эле классыбызды кум шыбак кылуу керек болсун. Устанын акысын эсептеп көрөлү. Маселени чыгаруу үчүн логикалык ой жүгүртүү менен оозеки эле эсептейли. Ал үчүн дубалдын бетинин аянтын таап алайлы. Классыбыздын узуну 8 м, туурасы 6м, бийиктиги 3 м болсо, табуу үчүн бизге белгилүү болгон тик бурчтуктун аянтын табууну колдонобуз. Дубалыбыз тик бурчтук болгондуктан узунуну бийиктигине көбөйтсөк S=a*b=8м*3м=24м²  экендигин таап алдык, эми туурасын бийиктигине көбөйтсөк, S=a*b=6м*3м=18м² болду. Параллелепипеддин грандары параллель жана барабар экендигин билебиз. Ошонун негизинде грандарын кошуп алабыз.  S=2*24м²+2*18м²=84м² болгондуктан устабыздын акысы  84м²*120сом =10080 сом болот экен.

6.Турмушта колдонулушу.

Египеттик пирамида, үйлөрүбүздүн дубалы, чатыры, Кыргызымдын ак калпагы, энелерибиздин сандыгы ж.б.у.с.

НК2,

НК3

ПК2,

ПК3

Окуучуларга сыпаттама баалар берилет. Уч бурчтук менен бааланышат

4.

Сабакты бышыктоо

(   15   мин)

7. Маселелер чыгаруу.

Жаңы темадан алган билимдерин бышыктоо үчүн карточкалар менен иштейбиз.

№1-маселе

Кубдун кыры5 дм. Бетинин аянтын тапкыла

Берилди: куб   Чыгаруу:

a=5                    S=a²

s=7                    S₁=5²=25дм²

                          S=6*25 дм²=150 дм²

                Жообу:   150 дм²

№2-маселе

Кубдун бетинин аянты 54 м². Кубдун кырын эсептегиле.

Берилди: куб     Чыгаруу:

S=54 м²               a²= S:6

a= ?                     a²= 54м²:6=9 м²

            a= 3 м

                 Жообу:   3 м

3. Алты бурчтуу призманын канча чокусу, кыры, граны бар?

4.  Кубдун канча чокусу, кыры, граны бар?

5. Пирамиданын канча чокусу, кыры, граны бар?

6. Кесилген төрт бурчтуу пирамиданын канча чокусу, кыры, граны бар?

7. Тик бурчтуу параллелепипеддин бардык диоганалдары барабар болобу?

8. Үч бурчтуу пирамиданын негизин, кырларын, грандарын, чокусун, атап бер.

9. Өзгөчөлүк жаратуу. Фигуралардын жардамында окуучулардын ык-жөндөм шыктарын байкоо.

НК3

ПК3

Мугалимдин алкыш сөзү. Азаматсыңар акылдуусуңар,  кучт үүсүңөр ж.б

5.

Сабакты жыйынтыктоо

( 4    мин)

Сабакты жыйнтыктоо үчүн сабактан алган билимдерин Эйлер-Венндин диограммасында колдонобуз. Айлануу телолору жана көп грандыктардын окшоштугу, өзгөчөлүгүн айырмалап көрсөтүү менен сабакты жыйынтыктайм.

НК1, НК2,

НК3

ПК1

ПК2

ПК3

Аткарууга шыктандыруу,  баяндап баалоо.

6.

Баалоо

( 2 мин)

Азаматсынар, акылдуусунар, күчтүүсүнөр, мыктысынар!! Окуучулардын активдүүлүгүнө жараша топтордун капитандарына баалатам.

 Саламатта калгыла! Конул бурганыңар учун чон рахмат.

НК2

НК3

ПК3

Топтору менен бири-бирин, сабакты баалашат.