Қазақ халқының бостандығы үшін күрескен ақын

№ 4 «ЖОББМ» КММ

Қазақ халқының бостандығы үшін күрескен ақын

Міржақып Дулатов  

(1885—1935)  

(виртуалдық мәнерлеп оқу сағаты)

Мақсаты: Бүгінгі виртуалдық мәнерлеп оқу сағаты тәуелсіздік алу жолында аянбай еңбек сіңірген қоғам қайраткері – Міржақып Дулатов жайында өздеріңізбен ой бөлісуді мақсат еттік, себебі 2020 жылы ағартушы, қазақ ақыны, ұлт мүддесі, тәуелсіздік жолындағы жалынды күрескер, Алаш қозғалысының қайраткері болған азаматтың 135 жылдық мерейтойы

Қоғам қайраткері

Міржақып Дулатов  

Ағартушы-Педагог

Қазақ ақыны

Жазушы

Құрметті ұстаздар, оқушылар!

« Қазақ халқының бостандығы үшін күрескен ақын » атты виртуалды мәнерлеп оқу сағатынан сіздер Мыржақып Дулатовтың өмірбаянымен қатар, шығармаларымен, "Алаш" қозғалысы, Алашорда үкіметі туралы, олардың тарихына байланысты, зерттеу еңбектермен танысасыздар.

Көріңіздер, оқыңыздар, біліңіздер!

Міржақып Дулатов

1885 жылы 25 қарашада Торғай уезінің Сарықопа болысының бірінші ауылында (қазіргі Қостанай облысының Жангелдин ауданы) туған.

Әкесі Дулат елге беделді кісі болған. Шешесі — Дәмеш ойын тойдың базары, әнші кісі болған . Ауыл молдасынан сауат ашып, онан соң ауыл мұғалімінен оқиды.

Міржақып Дулатов  

(1885—1935)

1897 жылы Торғай қаласындағы екі кластық орыс-қазақ училищесіне түсіп, оны 1902 жыл бітіріп шығады. Ұстаздық өмірі басталады. Дарынды жас Ахмет Байтұрсыновпен кездеседі.

Міржақып Дулатов

Қазақ рухын оятқан тұлга

«Көзіңді аш, оян, қазақ, көтер басты,

Өткізбей қараңғыда бекер жасты», —

деп, жырымен білімге, ел үшін пайдалы іс-әрекетке шақырады .

Міржақып Дулатов

Шығармалары

Елім деп соққан ұлы журек

ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ

Алғашқы кітабы — "Оян, қазақ!" деген атпен Петербург қаласындағы жарық көрген өлең жинағы.

1913 жылы Орынборда  "Азамат",

  1915 жылы "Терме" атты өлеңдер кітаптары басылып шығады.

1910 жылы оның осы жанрдағы туындысы "Бақытсыз Жамал"  романы Қазан қаласында басылып шықты.

  1914 жылдары Міржақып бірқатар мақалалар мен фельетондар жазады. 

1922 жылы Ташкентте екі бөлімнен тұратын "Есеп кұралы» оқулығын бастырады. "Балқия" пьесасын жазады.

Өзінің шығармашылық жолын ә дегеннен өлеңнен бастаған Міржақып проза жанрына да қалам сілтейді. 1910 жылы оның осы жанрдағы туындысы "Бақытсыз Жамал" романы Қазан қаласында басылып шықты. Бұл - қазақ әдебиетіндегі таза көркем проза үлгісінде туған тұңгыш роман еді. Кітап 1914 жылы екінші peт басылды.

Бұл жылдары Міржақып бірқатар мақалалар мен фельетондар жазады. 

1922 жылы Ташкентте екі бөлімнен тұратын "Есеп кұралы" оқулығын бастырады. "Балқия« пьесасын жазады.

«Азамат» жинағына Міржақып Дулатовтың өлеңдері ғана емес, оның Ф.Шиллер, А.Пушкин, Г.Тукай М.Лермонтов шығармаларындағы жоғары көркем аудармалары да енген.

Міржақып Дулатовтың Ч.Уәлиханов, А.Құнанбаев, А.Байтұрсынов шығармашылығы туралы мақалалары, «Қазақтар мен қырғыздардың шығу тарихы» көлемді еңбегі, «Қазақ кітаптарының библиографиялық көрсеткіші» және басқа еңбектер нәзік эстетикалық талғамымен және тереңдігімен ерекшеленеді.

Дулатов М.

Шығармалары.- Алматы: Ана тілі, 2010. – 400 б.

Бұл жинаққа М.Дулатовтың тұлға еңбектерінің іріктелген бір шоғыры берілді. Кітап көпшілік оқырманға арналған

Галиев В.

Ұлтты оятқан кітап.- Алматы: Мектеп, 2013. – 416 б.

Оқырман назарына ұсынылып отырған еңбекте қазақ халқының қоғамдық және мәдени өрісінің кең аясында ағартушы-патриот өмірінің алғашқы кезеңі туралы әңгімеленіп, оның дүниетанымының қалыптасу үрдісі ашылады.

“ Оян қазақ” кітабы жан-жақты талданып, тың деректер келтірілген

Сақ Қ Алаш мұрасы./ Қ. Сақ. – Алматы: «Қазығұрт» баспасы, 2014, – 288 бет.

Алаш баспасөзі мен көсемсөзінің тарихы, таным, тағлым, тəжірибесі терең талданады. Елдік Мүддені ту етіп көтерген Алаш зиялыларының жанкешті еңбектері мұрағат материалдары негізінде тарих қойнауынан аршып алынады жəне бүгінгі күнмен сабақтастырыла қарастырылып, өміршеңдік мəн-маңызы айшықталады . Көпшіліктің қолы жете бермейтін сонны мəліметтер, тыңтолғам, талдауларға құрылған еңбек гуманитарлық сала ғалымдарына, еліміз жоғары оқу орындары журналистика факультеттері мен бөлімдерінің профессор-оқытушыларына, студенттерге, сондай-ақ ұлт руханиятын қастерлейтін жалпы оқырманға арналады

Алысқа ұшқан,

арман құшқан арыстар

1910 жылы Қызылжарда Мағжан Жұмабаевпен кездеседі. Оның орысша оқуына көмектесіп, ұстаздық етеді. “Қазақ” газетінде Ахмет Байтұрсыновпен бірге еңбек етеді. 1917-1919 жылдар аралығында “Алаш” партиясының көрнекті жетекшілердің бірі болды

Міржақып Дулатов артында мол мұра қалдырып, қиын шығармашылық және өмірлік жолдан өтті.

Ол әдеби тілдің тамаша білгірі болды және қазақ журналистикасы үшін кадрлардың қалыптасуына үлес қосты.

Оның туындылары азаматтық пафосымен ғана емес, сонымен қатар жоғары ақындық шеберлігімен де ерекшеленеді.

Міржақып Дулатов қазақтардың зиялы қауымының шоқ жұлдызына жататын, ол халықтың саяси санасын оятқан, оған жалпы адамзаттық құндылықтармен таныстыру қажеттілігін тудырған.

Жанкелдин ауданының Қызбел ауылында туған қазақтың аса көрнекті жазушысы, ақын, қоғам қайраткері Міржақып Дулатовқа ескерткіш орнатылды.

В 1990 году в Костанайской области, в Торгайском районе, открылся памятник А.Байтурсынову и М. Дулатову.

Автор — скульптор Х.Е Наурызбай

В памяти народа Мыржакып Дулатов остался верным сыном народа. Он ушел из жизни в борьбе за свободу и независимость народа.

Назарларыңызға

  рахмет!