Карылык курак жана анын аныктоолору

• ар бир мамлекетте пенсияга чыгуу мөөнөтү ар кандай жыныстагы адамдар үчүн жана алар дын адистигине жараша ар башкача болот. Саламаттыкты сак тоонун бүткүл дүйнөлүк уюмунун (ВОЗ) сунушу боюнча «карылык» деген терминдин ордуна «улгайып бара жаткан-дар» деген тушунукту колдонуу тагыраак болмок, себеби улгаюу бул курактык чек гана эмес, ал үзгүлтүксүз, тынымсыз болуучу процесс болуп эсептелет.

• Саламаттыкты сактоонун буткул дуйнолук уюмунун европалык регионалдык бюросунун классификациясы боюнча эркек кишилердин улгайган курагы 61ден 74 жашка чейин, ал эми аялдардыкы 55 менен 74 жашка чейин.
• 75 жаштан тартып карылык мезгили болуп эсептелинет. 90 жаштан откон адамдар
• «узак жашоочулар» деп аталат.
• 65 жаш өзгөчө каралат, анткени көпчүлүк мамлекеттерде бул курак пенсияга чы гуу мезгили катары белгиленет.

• Заманбап геронтопсихология илими карылыктын жана ул гаюунун жаратылышы жөнүндө төмөнкү түшүнүктөргө негизделет.

• 1. Адамдын социалдык-психологиялык өнүгүүсү анын болумушунун белгилүү мезгилдери менен чектелбейт, се беби ал бүткүл жашоо процессинде жүрөт.
• 2. Улгайган мезгилде адам өзүнүн бардык резервдик мүм күнчүлүктөрүн сарп кылып, өнүгүүсүнүн потенциалынын акырына чыгат.
• 3. Адамдын психикалык өнүгүүсү ар тараптуу болгондук тан, анын бардык сапаттарын жана мүмкүнчүлүктөрүн таанып-билүүгө дээрлик мүмкүн эмес.
• 4. Адамдын инсандык-психологиялык өнүгүүсү ар түрдүү темпте жүрүп, социалдык турмуштун ар кайсы чейре лөрүндө ар кандай өнүгүү деңгээлине жетет.
• Картаюу коп пландуу процесс болуп саналат. Ал физиологиялык, социалдык, инсандык-психологиялык жана профессионалдык аспектиде каралат.

• Азыркы психологиялык илимде картаюу жөнөкөй инволюция же регресс процесс катары каралбайт. Тескерисинче, бул инсандын үзгүлтүксүз калыптануу процесси жана компенсатордук сапаттарынын өркүндөөсү болуп саналат. Улгайган адамдар сырткы чөйрөгө гана адаптацияланып тим болбостон, өзүнүн инсанында байкалган өзгөрүүлөргө да карата туура мамиле кылууга үйрөнөт .
• Карылык жана картаюу деген түшүнүктөрдү так айырмалоо принципиалдуу мааниге ээ.

• Карылык деп коомдук өндүрүшкө түздөн-түз катышуу дан алыстаган адамдын жашоосунун акыркы мезгилин айтабыз .

• Картаюу - бул адамдын функцияларынын жана тузулу шүнүн үзгүлтүксүз түрдө начарлап туруусунун натыйжасында организмдин физиологиялык функцияларынын алсыздануу процесси .

Организмдин картаюу процессинде эң чоң өзгөрүүлөрдү алып келген үч курак болот. Бул 45, 60 жана 75 жаш экенин биология илимдеринин доктору Алексей Москалев жазып чыкты.

• Адистин айтымында, адам карылыкка моюн сунган биринчи курак — 45 жаш. Бул учурда көпчүлүк кишиде тукум улоо функциясы акырындык менен миссиясын аяктап баштайт.
• "Кийинки бурулуш учур — 60 жаш. Мында клеткалардын бөлүнүшү, кайрадан жаңылануу процесси жайлап, бери дегенде үч өнөкөт оору пайда болот. Ал эми 75 жаштан кийин организмдеги ткандарды бириктирип, химиялык заттардын алмашып турушун жөнгө салган процесс үзгүлтүккө учурай баштайт. Мындай учурда өнөкөт оорулардын саны жетиден ашат", — деди Москалев.

• Эт жегендер менен андан баш тарткандардын кимиси узак жашайт. Адистин аныктамасы

• Андыктан 45 жаштан өткөн соң маал-маалы менен медициналык кароодон өтүп, ар кандай өнөкөт ооруларды алдын алып турууну сунуштайт.

Бирок биолог жер бетиндеги бардык адамдардын картаюу процесси бирдей болбосун эскертет. Буга кишинин жашоо образы жана жашаган жериндеги экологиянын таасири чоң