Интегрированный урок по казахской литературе и русскому языку М. Мақатаев «Аққулар ұйықтағанда» Стилистическая роль второстепенных членов предложения

Сабақтың тақырыбы:

М. Мақатаев «Аққулар ұйықтағанда»

Тема урока Стилистическая роль второстепенных членов предложения

Пәні: Қазақ әдебиеті Русская речь

Пән мұғалімі: Г.Д.Ажғожина Н. А. Жустова

Сынып 9 «А»

Сабақтың мақсаты:

«Аққулар ұйықтағанда» тақырыбын меңгереді. Мұқағали шығармалары туралы тың деректер ала отырып, өмірі және Ананың ерлік істерімен танысады. Жаңа мағлұматтар, деректер алады.

Задачи

Білімділігі: Образовательные Оқушылардың поэманы оқыған-оқымағандығын тексеру; поэмадағы аққу сұлулығын ашу, көркемдік ерекшелігіне тоқталу, әйел бейнесіне талдау жасау арқылы поэманың тақырыбы мен идеясын ашу.

Дамытушылығы: Развивающие

«Аққулар ұйықтағанда» тақырыбына тілдік және құрлысына талдау жасай отырып, теориялық білімдері беки түседі. Талдау дағдылары жетілдіріледі, шығармашылық қабілеттері шыңдалады, ойлау, таным белсенділіктері арттырылады.

Тәрбиелігі: Воспитывающие

Ұлттық рухани құндылықтарды бағалай білуге, Анадан қуат алған адамгершілік қасиеттерін ұштай отырып бірін-бірі сыйлауға, пікіріне құрметпен қарауға қалыптасады. Көркем сөздің қуатын біледі. Табиғат пен адам арасындағы заңдылықтарды сақтай білуге тәрбиеленеді.

Коррекционные Оқушылардың ойлау кабілетін жетілдіру, кеңістікті нысанаға алу. Көздің нормасын сақтау.

Сабақтың типі Тип урока: Кіріккен сабақ. интегрированный

Сабақтың түрі: Вид урока Бекіту сабағы.закрепление

Әдіс-тәсілдері методы : Тапсырмамен жұмыс, сұрақ жауап, суреттеу.

Көрнекіліктер Технические средства: Интерактивті тақта, Аудио «Аққукүйі», презентаци, индивидуальные карточки

Пәнаралық байланыс: Русская речь, музыка, шет ел әдебиеті, салт-дәстүр

Сабақ барысы:

а) Оқушыларды түгендеу. Отсутствующие на уроке

ә) Оқушы назарын сабаққа аудару Обратите внимание, урок начинается

Интегрированный урок по предметам казахская литература и русский язык

Тема урока Мұқағали Мақатаев «Аққулар ұйықтағанда»

Роль второстепенных членов предложения.

Ход урока

Чтение отрывков из дневника М.Макатаева.

-Учитель казахского языка

Сүйікті балаларым менің! – дейді ақын өз күнделігінде, - Ақылсыз болмаңдар! Өмір тола қауіп, абай болыңдар! Өмірдің әрбір құбылысына байыппен ақылмен қараңдар! Жөні жоқ мейірбан, жұмсақ болмаңдар. Өмір бар да жауыздық та бар. Мейірбандықпен, жұмсақтықпен жауыздықты жеңуге болмайды... Бір сөзбен айтқанда, сүйе де, жек көре де біліңдер, бірақ әрқашанда адам қалыптарыңда қалыңдар. Әрдайым сақ болыңдар, әрдайым өздеріңді қорғай біліңдер! Балаларым менің! Балаларым менің! Егер түсінсеңдер ғой мені...

-учитель русского языка.

«Поэзия - наука. Если и есть сила, исследующая человеческие чувства всесторонне, то это- только поэзия».

Учитель казахского языка

«Егер бір кездерде менің өмірім, творчеством әлдекімнің көңілін аударса, оларға былай дер едім:

- Менің қымбатты достарым! Мені өз өлеңдерімнен бөліп қарамауларыңызды өтінем. Естеріңізде болсын, менің өлеңім жеке тұрғанда түк те емес. Біріктіріп қарағанда ол поэма іспетті. Басы және аяғы бар. Адамның өмірі мен өлімі, қасіреті мен қуанышы туралы поэма. Егер нанбасаңдар, барлық өлеңімді жинап, бір жинаққа топтастырып көріңдерші. Естеріңде болсын, әрбір өлеңім өз орнында тұрсын. Яғни жылына және бойына қарай, сонаң соң көз алмай оқыңдар.»

-учитель русского языка:

«Поэзия, начинаясь с любви, должна заканчиваться размышлениями»

-учитель казахского языка:

Бұл оқылған үзінді ХХ ғасырдың ақиық ақыны Мұқағали Мақатаевтың күнделігінен үзінді.

Бұл оқылған үзінді ХХ ғасырдың ақиық ақыны Мұқағали Мақатаевтың күнделігінен үзінді.

Вывод : это строки из дневника Макали Макатаева – замечательного казахского поэта 20 века.

1 слайд

Объявление темы

2слайд

«Мұқағалидай ақыны бар халық – бақытты халық» деп Фариза Оңғарсынова айтқандай, шынында, біз сол бақытты халықтың бақытты ұрпағымыз. Мұқағали қазақ әдебиетінің алтын қорына мейлінше үлес қосып, жыр айдынында өшпес із қалдырған ақиық ақын. Біз Мұқағали ақынды –поэзия патшасы десек, ендеше, сол поэзия патшалығына сапар шегіп көрейік. Міне, патшалықтың алтын қақпасы ашылды. «Аққулар ұйықтағанда» сарайының кілті өз қолдарыңда. Қазіргі сәттен бастап осы сарайдың сырына үңіліп көрейікші. Поэмадан үзіндіні Қаирдынова, Адилгазина, Сагадиева оқиды. Н.Тілендиевтің «Аққу күйі» орындалады.

Жалпы қазақ халқы ырым, наным-сенімге сенетін халық. Сол себепті олар аққуды киелі санайды. Аққуды ежелден қастерлеп, бақыттың бастамасы, жақсылықтың жаршысы, пәктіктің, сұлулықтың белгісі деп ұғады әрі оған ешқашан оқ атпаған. Аққу турасында ел аузында аңыз-әңгімелер көп, тіпті ақын-жазушыларымыз, әнші-сазгерлеріміз де қарап қалмаған. Мәселен, С.Сейфулиннің «Аққудың айырылуы», Қоқыт баба, Ықылас Дүкенұлының, Н.Тілендиевтің «Аққу» күйлері, Б.Аюхановтың «Аққу биі» халқымыздың аққуға деген сүйіспеншілігі мен құрметінің дәлелі. Аққуды тек қазақ халқы емес, басқа халықтар да дәріптеген. Мысалы: П.И. Чайковскийдің «Аққу көлі» атты шығармасы, сол сияқты Шекспирдің «Венеция көпесі» атты пьесасында аққу сұңқылдап ән салады. Тіпті аспан әлеміндегі шоқжұлдыздардың бірі «Аққу жұлдызы» деп аталды. Өзіміздің салт-дәстүрімізде «Аққу мойын» деп аталатын өрнек те бар. Аққуды атқан адам жамандыққа ұшырайды, өлген аққу жалғаспаған ұрпақты білдіреді. Ал, ананың бадаға деген махаббаты бәрінен де күштірек. Бұл жырда пақыр анна өз баласы үшін қасиетке оқ атады. Ананы бұған итермелеген баласына деген асыл махаббаты. Тәуіптің сөзіне сенген ана, ақыр соңында, перзентінен де айырылып, өмірден баз кешеді. Енді, балалар, жырдағы ана әрекетінің дұрыс – бұрыстығын талқыға салмақпыз.

1-топ: «Аққуды атуға болады» (пікір білдіру)

2-топ: «Аққуды атуға болмайды» (пікір білдіру)

Көздің шаршағанын басатын жаттығу жасату.

Оқулықпен жұмыс: Жетімкөлдің сұлулығы ақын өлеңінде қалай берілген?

Аққулар аман-есен қайтқанынша,

Суына жетімкөлдің шөлдейтұғын,

Суымен сырқаттарын емдейтұғын.

Өлім аузында жатқан баланың анасына тәуіп шал не деп кетті?

«Аққуменен баланы аластаңдар»

Деді-дағы жәйімен жөнеп кетті.

Поэманың әр бөліміне ат қойыңдар. «Ақын және Аққу», «Жетім көлдің аққулары», «Ана-мерген», «Ана аққу бала».

Көл неге «Жетімкөл» деп аталған? «Аққуы жоқ көл жетім»- дегендей аққудан айырылған көл жетімсіреп «Жетімкөл» атанады.

Әйел бейнесіне талдау.

Ананың аққуды атқанына қалай қарайсыңдар?

Сабақты бекіту: Шығарманың композициялық құрылысына талдау.

1. Экспозиция: Жетімкөл, оның маңы, аққулар.

2. Оқиғаның басталуы: Баланың ауырып қалуы.

3. Оқиғаның байланысы: Табиғаттың сұлулығына кереметіне таң қалған Ана.

4. Оқиғаның дамуы: Ананың көлге келуі, баласының ауырғаны...

5. Оқиғаның шиеленісуі: Ананың екі жақты көңіл-күйі.

6. Оқиғаның шарықтау шегі: Ананың аққуды атуы.

7. Оқиғаның шешімі: Баланың өлімі.

-учитель русского языка.

Ребята, назовите второстепенные члены предложения.

3 слайд

1. Работа с текстом учебника «Русская речь» 8 класс стр. 72

На формирование Макатаева –поэта большое влияние оказала устная поэзия казахского народа, любовь к которой у него проявилась ещё в детстве. Долгими зимними вечерами будущий поэт любил слушать у очага рассказы, легенды, песни.

Находим главные члены предложения- поэт любил слушать.

Достаточно ли для смысла предложения наличие только главных членов.

Нет недостаточно. Нужны пояснения.

Зададим вопросы по тексту

Любил слушать (что?) дополнение

(когда?),( где?) обстоятельство

Вечерами (какими?) определение

Ребята скажите, зачем, для чего в предложении нужны второстепенные члены?

Учащиеся: Они распространяют предложение: поясняют главные и второстепенные члены, дают больше информации.

Какую информацию о биографии М.Макатаева мы получили из этих 2 предложений. Он любил с детства слушать родную речь, поэзию.

-учитель русского языка: эту любовь он выразил в своих произведениях.

Учитель казахского языка

Слайд 4

-тема лебедей в мировой литературе

-чтение отрывков поэмы

Слайд 5 под музыку кюя

-анализ художественных средств

Слайд 6

-человек своими руками губит природу, а её надо любить.

Гимнастика для глаз - Көздің шаршағанын басатын жаттығу жасату.

-учитель русского языка.сейчас мы с вами прочитаем стихотворение М.Макатаева «О зиме» в переводе на русский язык. Слайд 7

О ЗИМЕ

Подышу-ка я воздухом края родного .

Обновлю и очищу я душу свою.

Я не прячу лица от мороза степного-

Неотвязную хватку его узнаю.

Пусть кусает и щиплет, лицо обдирая,

Разыграйся, метель! Из седла меня выкинь,

Усади меня с маху в сугроб, леденя.

Оглуши завываньем, и свистом, и гиком.

Остуди, вразуми, непоседу, меня.

Дед Мороз, аксакал, подыми свою палку,

Проучи меня, дедушка Аяз-ата!

Подставляю себя под удары – не жалко.

Если струшу, сбегу – не гожусь никуда.

Завывай, мой буран! Всё родное приемлю,

Всё, что с детства знакомо и мило до слёз.

Я /при всякой погоде/ люблю свою землю/-

Под корой ледяной, /и в пургу, /и в мороз.

Назовите тему этого стихотворения ( о чём? )о зиме

Назовите слова в стихотворении, которые определяют тему 3

В этом стихотворении есть ряд синонимов, употребление которых мы называем художественными средствами, и относим их к тропам

1ряд Метель сильный ветер со снегом

Буран сильный ветер со снегом в степи

Пурга снежная буря сильная вьюга

На обороте стихотворения имеется лексическое значение этих синонимов и расположены они с возрастанием усиления признаков. Как вы думаете почему?

Это связано с идеей стихотворения, которую мы сейчас озвучим, читая по цепочке.

Укажите ещё слова, которые являясь переводом, стали синонимами в контексте стихотворения.

Дед Мороз Аяз-ата дедушка-аксакал употребление этих синонимов указывает на казахского поэта, создаёт национальный колорит.

Рефлексия. Заполнение таблицы

Оценивание:

Сабақты қорыту: Жетім көлге аққулар неге оралмады? (эссе)

Домашнее задание.

По русскому языку заполнить таблицу, выписав втростепенные члены предложения по одному примеру.