Հոգեբանական հետազոտության մեթոդները

Հոգեբանական հետազոտության տեսակները

Գիտական հետազոտությունների մեթոդներն այն միջոցներն են, որոնց օգնությամբ գիտնականները հավաստի տեղեկություններ են ստանում հետագայում գիտական տեսությունների կառուցման և գործնական առաջարկությունների ձևավորման համար:

Դիտումը հանդիսանում է հոգեբանության բնագավառում ամենահաճախ կիրառվող հետազոտական մեթոդներից մեկը:Երբեմն դիտումը կիրառվում է որպես առանձին մեթոդ, սակայն ամենից հաճախ այն ներառվում է այլ հոգեբանական հետազոտական մեթոդների մեջ, ինչպես օրինակ` զրույցի մեթոդը, գործունեության արդյունքների հետազոտումը, գիտափորձի տեսակները և այլն:Դիտումը անփոխարինելի մեթոդ է, եթե անհրաժեշտ է հետազոտությունն անցկացնել բնական պայմաններում, առանց արտաքինից իրավիճակին խառնվելու, երբ անհրաժեշտ է ստանալ այցելուի ամբողջական պատկերը:

Անկետավորումը, ինչպես նաև դիտումը, համարվում է ամենից տարածված հետազոտական մեթոդներից մեկը հոգեբանության մեջ: Անկետավորումը սովորաբար իրականացվում է դիտման տվյալների օգտագործմամբ, որոնք էլ ներառվում են անկետաների հարցերի մեջ:Անկետավորումը սկզբնական կողմնորոշման մեթոդ է, սակայն դրա թերությունները փոխհատուցելու համար անկետավորումը կիրառվում է ավելի բովանդակալից հետազոտական մեթոդի հետ համատեղ, ինչպես նաև կատարվում են կրկնակի անկետավորումներ:

Զրույցը մարդկային վարքի ուսումնասիրման հոգեբանական մենահատուկ մեթոդներից է: Երկու մարդկանց միջև տեղի ունեղող երկխոսությունը, որի ընթացքում կողմերից մեկը բացահայտում է մյուսի հոգեբանական առանձնահատկությունները, կոչվում է զրույցի մեթոդ: Որպես կանոն, զրույցն իրականացվում է անմիջական միջավայրում, իսկ հարցերի բովանդակությունը փոփոխվում է իրավիճակի ու հետազոտվողի առանձնահատկություններին համապատասխան:

«Արխիվային մեթոդի» դեպքում հոգեբանը չի չափում կամ դիտում հետազոտվողի վարքը, այլ վերլուծում է օրագրային և այլ տիպի գրառումներ, արխիվային նյութեր, աշխատանքային, կրթական կամ ստեղծագործական բնույթի նյութեր: Հետազոտության օբյեկտի դերում կարող է հանդես գալ հետազոտվողների ստեղծագործական գործունեության ցանկացած արդյունք (բանաստեղծություններ, նկարներ, օրագրային գրառումներ, դպրոցական շարադրություններ, որոշ առարկաներ` որպես գործունեության կոնկրետ տեսակի արդյունք և այլն):

Մոնոգրաֆիկ մեթոդը չի կարող արտահայտվել միայն մեկ մեթոդիկայում:Այն սինթետիկ մեթոդ է և հստակեցվում է ամենատարբեր ոչ էքսպերեմենտալ մեթոդիկաների ամբողջության մեջ: Մոնոգրաֆիկ մեթոդը սովորաբար կիրառվում է առանձին հետազոտվողների տարիքային ու անհատական առանձնահատկությունների խորը, մանրազննին հետազոտության նպատակով` իրենց վարքի, գործունեության և կյանքի տարբեր բնագավառներում փոխհարաբերությունների ֆիքսմամբ:

Ախտորոշիչ հոգեբանական հետազոտական մեթոդներին են պատկանում նաև հոգեբանական թեստերը, որոնց օգնությամբ բացահայտվում են, օրինակ, հետազոտվողների հոգեբանական հատկությունների զարգացվածության տարբեր մակարդակներն ու հատկությունները: Գոյություն ունեն ինքնահաշվետվության վրա հիմնված թեստեր, օրինակ` թեստ-հարցարանները (փորձարկվողը կարող է գիտակցաբար կամ անգիտակցորեն ազդել արդյունքների վրա): Թեստ- հանձնարարությունները թույլ են տալիս անձի առանձնահատկությունների մասին եզրակացություններ անել` դատելով նրանից, թե ինչ հաջողությամբ է նա կատարում կոնկրետ հանձնարարությունը (մտավոր զարգացման որոշման համար):Պրոեկտիվ թեստերը ենթադրում են հետազոտվողի կատարած հանձնարարությունների ազատ ներկայացումը (Ռորշախի թեստ, պատկերային թեստեր և այլն):