Гигант жана Жер тибиндеги планеталар

Астрономия

11-класс

Планеталарды катар менен жайгаштыргыла

Туура жообу:

1.Меркурий

2.Венера

3.Жер

4.Марс

5.Юпитер

6.Сатурн

7.Уран

8.Нептун

Жер,

Марс, Юпитер, Уран, Сатурн, Меркурий, Нептун ,Венера

Тема: Жер тибиндеги жана гигант планеталар

Бүгүнкү сабакта:

• Планеталардын типтерин аныктайсынар;

• Жер тибиндеги жана гигант планеталардын өзгөчөлүктөрүн билесинер;

• Ар бир планетадагы физикалык шарт менен аныктайсынар;

Планета - грек тилинен которгондо «саякатчы» дегенди билдирет. Өзү жарык чыгарбай Күндүн нурунун чагылышынан жаркырап көрүнүп, анын айланасында кыймылдоочу чоӊ асман телосу болуп саналат.

Планеталар

Гигант

Жер тибиндеги

Гигант планеталар

Гигант планеталар – өлчөмү, массасы, айлануу мезгили жана спутниктеринин саны , шакекчелери боюнча айырмаланган планеталар. Булардын өз огунда айланышы жетишээрлик тез, ал эми тыгыздыгы кичине.

Сатурн

Юпитер

Уран

Нептун

Юпитер - К үн системасында бешинчи жана Көлөмү боюнча эӊ чоӊ планета. Бул планетаны биринчи Галилео Галилей тарабынан ачылган.

• Юпитердин экватордук диаметри 142 600 кмге барабар. Көлөмү Жердикинен 1315 эсе , массасы 318 эсе чон . Юпитер Жердин чон «калканы » болуп эсетелет. Планетанын 13 жандоочусу бар. Алар:

• Ио, Амальтея,Европа,Ганмед,
• Гаммалия,Каллисто, Элара
• Пасифея, Синопа, Ананке
• Лизифоя , Карма, Леда

Шакекчесинин саны боюнча учунчу турат. Анын негизги шакекчеси болуп: Гело, Амальтеи, Фива. Алар негизинен чаӊдан турат.

Сатурн - К үндөн алтынчы катарда жана өлчөмү боюнча экинчи орунда турган планета.Сатрун негизинен суутектен , гелийден жана оор элемент аммиак жана метандан турат. Планетанын экватордук радиусу -54400 км , массасы Жердикинен 95,2 эсе чон. Сатрун Күндү 10759 суткада айланат.

Сатурн негизги спутниктери болуп:

• Мимас, Энцелад
• Тефия, Диона
• Рея, Титан, Япет.

Титан өлчөмү боюнча спутниктердин ичинен Ганмедден(Юпитер) кийинки 2-орунда турат

Ал эми шакекчеси коп Сатурн эсептелет. А шакекчеси, В шакекчеси, С шакекчеси болуп айтылат. Шакекчелерди 1895-1896-жылдары ачылган.

Уран

Кундон жетинчи катарда турган планета.1781-жылы анлиялык астроном Уильям Гершел тарабынан ачылган Гректердин асман кудайы Урандын атынан коюлган. Кун системасынын эн муздак планетасынын бири. -224 ᵒС .Урандын радиусу 25360 км . Жерден 4 эсе чон.

Урандын негизинен 27 спутниги бар. Чон спутниктери: Миранда, Ариэль, Умбриэль, Титания, Оберон . Анын 11 ички жана 2 сырткы шакектери бар.

Нептун

Нептун – Кундон сегизинчи катарда турган планетасы. Нептун массасы 17,2 эсе жана диаметри 3,9 эсе Жердикинен чон. Бул планета 1846-жылы 23-сентябрда байкоодон эмес математикалык эсепт өөдөн ачылган.Планетадан биринчи анын Тритон спутниги ачылган. Калган 13 спутниги 20-кылымда ачылган.

Жер тибиндеги планеталар

Жер тибиндеги планеталар – Гигант планетадан айырмаланып , тыгыздыгы чон жана кыртыштуу болот.

Марс

Жер

Венера

Меркурий

• Жер - Кундон алыстыгы боюнча 3- орунда турат. Өлчөмү жана массасы боюнча 5- орунда турат. Массасы 5976 10 кг , экватордук диаметри 12756 км , огунда айлануу мезгили 23 саат 56 мин, Жер бетинин 361,1 млн км2 ин же 70,8%ин Дуйнолук океан ээлесе, 149,1 млн км2 же 29,2%ин кургактык тузот. Эн бийик жер Гималай тоосунун Джомолума чокусу 8848 м болсо, эн терен жери Тынч океандагы Мариана кобулу 11022 м.

Меркурий

Меркурий Кунго жакын турган биринчи планета . Меркурийдин температурасы кундузу +400 ᵒС , ал эми тункусу -180ᵒС болот. Анын жандоочусу жок. Диаметри 4878 км

Венера же Чолпон

Кун системасында экинчи турган планета. Диаметри 12100 км , Жандоочусу жок

Марс

Кун системасында 4- катарда турган планета . Бул планетаны « кызыл планета» деп да аташат.

Кун нурун чачыратууга жана жутуп алууга жондомдуу . Марстын атмосферасын 60-65%ин комуркычкыл газы 30-35% аргондон турат. Марстын Фобос жана Деймос деген эки спутниги бар

Үйгө тапшырма:

§